Россиянинг Украинага босқинининг уч йиллиги арафасида ва АҚШ билан кейинги муносабатлардаги ноаниқлик фонида Европа иИттифоқи давлатлари раҳбарлари ва НАТО бош котиби 3 февраль куни Брюсселда йиғилишди. Улар Европа қитъасининг янада самарали ҳимояси ва хавфсизлигини қандай таъминлаш кераклигини муҳокама қилди.
Россия — “доимий таҳдид”
Саммит иштирокчилари Европа иттифоқининг мудофаа қобилиятини мустаҳкамлашнинг ички чоралари ҳақида сўзлашган бўлса-да, Россиянинг Украинага қарши уруши мавзуси барча муҳокамаларда қизил ип каби ўтди.
Биз ҳаммамиз Россия таҳдид эканини англашимиз зарур. Россия Европа мамлакатлари ва Европа иттифоқи учун доимий таҳдид бўлиб келган ва шундай бўлиб қолаверади. Бу шунчаки фикр эмас, балки факт, деди учрашувдан олдин Финляндия бош вазири Петтери Орпо.
У Европа иттифоқининг ҳар бир мамлакати мудофаа учун кўпроқ маблағ ажратишга тайёр туриши кераклигини билдирди.
Мудофаа харажатларини ошириш
2021-2024 йиллар оралиғида Европа иттифоқига аъзо мамлакатларнинг умумий мудофаа харажатлари 30 фоиздан ортиқ ўсди. 2024 йилда улар, дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, 326 миллиард еврони ёки Европа Иттифоқи ялпи ички маҳсулотининг қарийб 1,9 фоизини ташкил этди.
Европа иттифоқи ва НАТОнинг баъзи аъзолари, масалан, Италия, Испания, Португалия, Бельгия ва Люксембург, Шимолий Атлантика альянси томонидан қўйилган мақсадга зид равишда, ҳали ҳам мудофаа учун ялпи ички маҳсулотнинг икки фоизини ажратмаяпти.
Бу катта муаммо. 2 фоизлик мақсад 2014 йилда қўйилганди, шунинг учун барча мамлакатларда бунга эришиш учун 10 йил бор эди, деди Европа иттифоқининг ташқи ишлар ва хавфсизлик сиёсати бўйича олий вакили Кая Каллас саммит олдидан.
Люксембург ва Бельгия бош вазирлари ушбу муаммони тан олиб, уни ҳал қилишга ваъда берди. Бироқ 2025 йилда гап фақат икки фоизга етиш ҳақида эмас, балки бу кўрсаткични ошириш ҳақида ҳам бормоқда.
Европада кенг кўламли уруш кетаётгани сабабли, биз кўпроқ иш қилишимиз кераклиги аниқ. Бу тушунча мавжуд, аммо, албатта, бу Европа иттифоқига аъзо баъзи давлатлардан мураккаб қарорлар қабул қилишни талаб этади, дейди Каллас.
НАТО бош котиби Марк Рютте саммитдан олдин мудофаа харажатлари бўйича янги мақсад 2025 йилда белгиланишини ваъда қилди: “Аммо у 2 фоиздан анча юқори бўлади, буни сизга аниқ айтишим мумкин!”.
Брюсселдаги кўплаб етакчилар, айниқса, аллақачон анча кўп маблағ сарфлаётган давлатлар ва ҳукуматлар вакиллари мудофаага ЯИМнинг икки фоизи етарли эмаслигини маъқуллаган. Улар орасида Польша, Болтиқбўйи мамлакатлари, Дания бор.
Шу билан бирга, Дания бош вазири Метте Фредериксен бу мақсадга эришиш ижтимоий мувозанатни сақлаган ҳолда муҳимлигини таъкидлади. У Европа Иттифоқини янгича фикрлашга чақирди:
“Биз ҳамон тинч даврдагидек мулоҳаза юритмоқдамиз. Мен уруш ҳолатидамиз демоқчи эмасман, лекин фикрлаш тарзимизни ўзгартиришимиз, шошилинч ҳаракат қилиш зарурлигини ҳис этишимиз керак”, деди у.
Украина ғалабасини таъминлаш
Европа иттифоқи шошилиши лозим, чунки “Россия ва Путин нафақат Украинага, балки барчамизга таҳдид солмоқда”, деб таъкидлади Фредериксен. Дания ҳукумати раҳбарига кўра, Европа иттифоқи мамлакатлари ўзини ҳимоя қила олиши учун мудофаа саноатини кенгайтириши ва ишини тезлаштириши, мудофаа соҳасида янада яқинроқ ва тезроқ ҳамкорлик қилиши, шунингдек, Украинанинг Россияга қарши урушдаги ғалабасини таъминлаши зарур.
“Украина бу урушда ғалаба қозониши шарт. Агар биз Россиянинг ғалаба қозонишига йўл қўйсак, у (Путин) давом этаверади, улар давом этаверади. Агар биз бу урушни ҳозир музлатилган можаро ёки ўт очишни тўхтатиш билан якунласак, бу Россияга уйга қайтиш, кўпроқ маблағ ва одамларни сафарбар қилиш ҳамда эҳтимол Европанинг бошқа давлатига ҳужум қилиш имконини беради”, деди Метте Фредериксен.
“Биз “Украина 2.0ъ юз беришини истамаймиз”, деб таъкидлади Люксембург бош вазири Люк Фриден. Айнан шу сабабли, у Европа Иттифоқи учун мудофаа азарурлигини қайд этди.
Изоҳ (0)