Rossiyaning Ukrainaga bosqinining uch yilligi arafasida va AQSH bilan keyingi munosabatlardagi noaniqlik fonida Yevropa iIttifoqi davlatlari rahbarlari va NATO bosh kotibi 3-fevral kuni Bryusselda yig‘ilishdi. Ular Yevropa qit’asining yanada samarali himoyasi va xavfsizligini qanday ta’minlash kerakligini muhokama qildi.
Rossiya — “doimiy tahdid”
Sammit ishtirokchilari Yevropa ittifoqining mudofaa qobiliyatini mustahkamlashning ichki choralari haqida so‘zlashgan bo‘lsa-da, Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushi mavzusi barcha muhokamalarda qizil ip kabi o‘tdi.
Biz hammamiz Rossiya tahdid ekanini anglashimiz zarur. Rossiya Yevropa mamlakatlari va Yevropa ittifoqi uchun doimiy tahdid bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qolaveradi. Bu shunchaki fikr emas, balki fakt, dedi uchrashuvdan oldin Finlyandiya bosh vaziri Petteri Orpo.
U Yevropa ittifoqining har bir mamlakati mudofaa uchun ko‘proq mablag‘ ajratishga tayyor turishi kerakligini bildirdi.
Mudofaa xarajatlarini oshirish
2021-2024-yillar oralig‘ida Yevropa ittifoqiga a’zo mamlakatlarning umumiy mudofaa xarajatlari 30 foizdan ortiq o‘sdi. 2024-yilda ular, dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, 326 milliard yevroni yoki Yevropa Ittifoqi yalpi ichki mahsulotining qariyb 1,9 foizini tashkil etdi.
Yevropa ittifoqi va NATOning ba’zi a’zolari, masalan, Italiya, Ispaniya, Portugaliya, Belgiya va Lyuksemburg, Shimoliy Atlantika alyansi tomonidan qo‘yilgan maqsadga zid ravishda, hali ham mudofaa uchun yalpi ichki mahsulotning ikki foizini ajratmayapti.
Bu katta muammo. 2 foizlik maqsad 2014-yilda qo‘yilgandi, shuning uchun barcha mamlakatlarda bunga erishish uchun 10 yil bor edi, dedi Yevropa ittifoqining tashqi ishlar va xavfsizlik siyosati bo‘yicha oliy vakili Kaya Kallas sammit oldidan.
Lyuksemburg va Belgiya bosh vazirlari ushbu muammoni tan olib, uni hal qilishga va’da berdi. Biroq 2025-yilda gap faqat ikki foizga yetish haqida emas, balki bu ko‘rsatkichni oshirish haqida ham bormoqda.
Yevropada keng ko‘lamli urush ketayotgani sababli, biz ko‘proq ish qilishimiz kerakligi aniq. Bu tushuncha mavjud, ammo, albatta, bu Yevropa ittifoqiga a’zo ba’zi davlatlardan murakkab qarorlar qabul qilishni talab etadi, deydi Kallas.
NATO bosh kotibi Mark Ryutte sammitdan oldin mudofaa xarajatlari bo‘yicha yangi maqsad 2025-yilda belgilanishini va’da qildi: “Ammo u 2 foizdan ancha yuqori bo‘ladi, buni sizga aniq aytishim mumkin!”.
Bryusseldagi ko‘plab yetakchilar, ayniqsa, allaqachon ancha ko‘p mablag‘ sarflayotgan davlatlar va hukumatlar vakillari mudofaaga YIMning ikki foizi yetarli emasligini ma’qullagan. Ular orasida Polsha, Boltiqbo‘yi mamlakatlari, Daniya bor.
Shu bilan birga, Daniya bosh vaziri Mette Frederiksen bu maqsadga erishish ijtimoiy muvozanatni saqlagan holda muhimligini ta’kidladi. U Yevropa Ittifoqini yangicha fikrlashga chaqirdi:
“Biz hamon tinch davrdagidek mulohaza yuritmoqdamiz. Men urush holatidamiz demoqchi emasman, lekin fikrlash tarzimizni o‘zgartirishimiz, shoshilinch harakat qilish zarurligini his etishimiz kerak”, dedi u.
Ukraina g‘alabasini ta’minlash
Yevropa ittifoqi shoshilishi lozim, chunki “Rossiya va Putin nafaqat Ukrainaga, balki barchamizga tahdid solmoqda”, deb ta’kidladi Frederiksen. Daniya hukumati rahbariga ko‘ra, Yevropa ittifoqi mamlakatlari o‘zini himoya qila olishi uchun mudofaa sanoatini kengaytirishi va ishini tezlashtirishi, mudofaa sohasida yanada yaqinroq va tezroq hamkorlik qilishi, shuningdek, Ukrainaning Rossiyaga qarshi urushdagi g‘alabasini ta’minlashi zarur.
“Ukraina bu urushda g‘alaba qozonishi shart. Agar biz Rossiyaning g‘alaba qozonishiga yo‘l qo‘ysak, u (Putin) davom etaveradi, ular davom etaveradi. Agar biz bu urushni hozir muzlatilgan mojaro yoki o‘t ochishni to‘xtatish bilan yakunlasak, bu Rossiyaga uyga qaytish, ko‘proq mablag‘ va odamlarni safarbar qilish hamda ehtimol Yevropaning boshqa davlatiga hujum qilish imkonini beradi”, dedi Mette Frederiksen.
“Biz “Ukraina 2.0’ yuz berishini istamaymiz”, deb ta’kidladi Lyuksemburg bosh vaziri Lyuk Friden. Aynan shu sababli, u Yevropa Ittifoqi uchun mudofaa azarurligini qayd etdi.
Izoh (0)