Хитой Транскаспий транспорт йўлагини режалаштириш босқичида Марказий Осиёда темирйўл қуришнинг иккита вариантига эга бўлган: уни Қозоғистон ёки Ўзбекистон ҳамда Қирғизистон орқали ётқизиш.
Натижада Хитой иккинчи вариантни танлаб, Ўзбекистон ва Қирғизистон билан ҳамкорлик қилишга қарор қилган. КазТрансИнвест бошқарувининг собиқ раиси Ержан Артиқбеков АIRAН нашрига берган интервьюсида Хитой нуқтайи назарига ойдинлик киритди.
Хитойнинг муқобил йўлларни излаши
АIRAН журналисти Дўсим Сатпаев Хитойнинг ҳамкорликка тайёрлиги ҳақида гапириб, Транскаспий транспорт йўналиши бўйлаб юкларни етказиб бериш муддатлари оптимал эмаслиги ва юқори нархларга шубҳа билдирди.
“Хитой ҳамкорлик қилишга тайёр бўлса-да, Транскаспий транспорт йўналиши ҳозирги вақтда юкларни етказиб бериш муддатлари ва нисбатан юқори харажатлар бўйича бошқа йўналишлардан ортда қолмоқда. Шу сабабли Хитой Қозоғистонга нисбатан бошқа муқобил транспорт имкониятларини ўрганишга қарор қилди”.
Шанхай ҳамкорлик ташкилотининг 2022 йилда Самарқандда бўлиб ўтган саммитида Хитой—Қирғизистон—Ўзбекистон темирйўли қурилиши бўйича имзоланган ҳамкорлик шартномаси диққатга сазовор мисолдир. Ушбу лойиҳа Хитойдан Қирғизистон, Ўзбекистон, Туркманистон ва ундан Туркия, Озарбайжон, Европа Иттифоқи ва Форс кўрфази мамлакатларига юк ташишни осонлаштиришга қаратилган.
Қозоғистон олдида турган муаммолар
Ержан Артиқбеков Хитойнинг Қозоғистон транзит муаммоларини ҳал қилишда қийинчиликларга дуч келаётганини тушуниши ҳақида тўхталиб ўтди.
“Хитой Қозоғистон транзит масаласини ҳал қила олмаслигини тушунди. Улар Қозоғистон темирйўлларини 2030 йилгача ривожлантириш тўғрисидаги ҳукумат қарорини ўқиб чиққач, унда Хитой талаблари кўрсатилган ҳажмда эмаслигини тушунишди. Шунинг учун муқобил усулларни излашлари керак эди”.
Артиқбеков Қозоғистоннинг бундай ҳажмдаги юкларни ташиш имкониятидан хавотирлари туфайли Хитой юқорида тилга олинган темирйўл лойиҳасини тўхтатганини айтди.
Таклиф этилаётган маршрут тахминан 450-480 километрни ташкил этади, 18 та станция, 80 та кўприк иншоотлари ва 40 та туннелни ўз ичига олади. Артиқбеков тоғли ерларни босиб ўтишда логистика мураккаблигини таъкидлаб, Қозоғистон рақобатбардош бўлиб қолиши учун ўз инфратузилмасини модернизация қилиши зарурлигини айтди.
Қозоғистоннинг ривожланиш мақсадлари ва вазифалари
Қозоғистоннинг 2030 йилгача бўлган ривожланиш режаларини муҳокама қилар экан, Артиқбеков ўз фикрлари билан бўлишди:
“Қозоғистоннинг 2030 йилгача ривожланиш режаси ҳозирги замонга мослашиш учун мавжуд, аммо биз 50 йил орқада қолмоқдамиз. Чунки Қозоғистон секин ва тез қарор қабул қила олмайди”.
У хитойлик ҳамкорларидан иқтибос келтирган ҳолда қозоғистонлик ҳамкорларнинг ривожланиш лойиҳаларини чексиз муддатга узайтириш тенденциясига урғу берди. Артиқбеков Қозоғистон учун тафовутни бартараф этиш ва замонавий талабларга жавоб берадиган инфратузилмасини модернизация қилиш зарурлигини айтди. Акс ҳолда имкониятлар бой берилиши ва Қозоғистоннинг глобал транспорт соҳасида рақобатбардошлигига тўсқинлик қилиши мумкин.
Аввалроқ Silk Road briefing нашри Хитой—Қирғизистон—Ўзбекистон темирйўли қурилиши қолдирилгани ҳақида хабар берганди. Қирғизистон Вазирлар Маҳкамаси раиси ўринбосари Бакит Торобоев мазкур маълумотни рад этди.
Хитой—Қирғизистон—Ўзбекистон темирйўли қурилиши лойиҳаси бўйича 2022 йил сентябрь ойида Самарқандда бўлиб ўтган ШҲТ саммити доирасида уч давлат вакиллари томонидан келишилган эди. 2023 йилнинг 29 апрелида темирйўл лойиҳасининг техник-иқтисодий асослари тайёрлиги маълум бўлган. 19 майда эса темирйўл қурилиши бўйича уч томонлама ҳужжат имзоланганди.
Изоҳ (0)