Bundan 23 yil avval, 2002-yilda muxlislar 90-yillardan beri kutgan jang — Mayk Tayson va Lennoks Lyuis o‘rtasidagi to‘qnashuv bo‘lib o‘tdi. U shov-shuvli matbuot anjumani, Taysonning aqlbovar qilmas xatti-harakatlari va startdan bir necha daqiqa oldin olingan mana bu surat bilan yodda qoldi:
Matbuot anjumanida Tayson g‘alati qiliqlar qilgan: Lyuisning oyog‘ini tishlagan, WBC prezidentiga qarab tupurgan, jurnalistni haqoratlagan
Lyuis va Tayson birinchi marta 1983-yilda Kas D’Amatoning zalida uchrashgan. O‘shanda Lyuis o‘smirlar o‘rtasidagi jahon chempionatiga tayyorgarlik ko‘rayotgandi, Taysonning professional ringdagi debyutiga esa ikki yil qolgandi. Lyuis Muhammad Ali uslubida boks bilan shug‘ullangan va Tayson uni o‘ldirishga uringanini tan olgan. Ammo sparringlarning so‘nggi kunida:
“Kas D’Amato shunday degani esimda: “Mayk! Unday qilma, qachondir u bilan uchrashasan! Va bu har doim miyamda yangrardi: “Biz qachondir urishamizmi?”.
Professional ringda Tayson va Lyuis 2002-yildan ancha oldin to‘qnash kelishi kerak edi — muxlislar bu jangni 90-yillarning o‘rtalaridan beri kutishardi. Hammasi 1996-yilda sodir bo‘lishi mumkin edi, ammo Tayson Evander Holifildni tanladi — Lyuis hali bunchalik o‘smagandi. Oxir-oqibat, Tayson sensatsion tarzda Holifildga yutqazdi — birinchi to‘qnashuvda nokaut, ikkinchisida esa quloqlarini tishlagani uchun diskvalifikatsiya.
Nevada shtati atletika komissiyasi Taysonga 3 million dollar jarima solgan va uni umrbod diskvalifikatsiya qilgan. Ammo 15 oydan so‘ng boks litsenziyasini qaytarib oldi. O‘shandan beri Tayson biror marta chempionlik kamari uchun jang qilmagan bo‘lsa-da, keyingi oltita jangdan ikkitasi o‘tkazilmagan deb topildi.
Oxir-oqibat, Tayson va Lyuis 2002-yilda to‘qnash keldi, o‘shanda birinchisi eng yuqori cho‘qqidan o‘tgan (garchi ikkalasi ham 36 yoshda bo‘lsa-da) va nafaqaga chiqish uchun atigi bir necha jang qolgan edi. Tayson g‘alati qiliqlari bilan cheklanib qolmadi: u zo‘ravonlikda ayblanib, to‘rt yil qamoqda o‘tirdi, ikki kishini kaltaklagani uchun shartli qamoq jazosiga hukm qilindi va Lu Savarese ustidan qozonilgan g‘alabadan keyin Lyuis haqida imo-ishoralar qildi:
“Men dunyoda eng yaxshisiman. Eng shafqatsiz chempionman. Hech kim meni to‘xtata olmaydi. Lennoks g‘olibmi? Yo‘q!”
Tayson Lyuis bilan jangga kirishdi va sobiq promouter Don Kingning moliyaviy firibgarliklari tufayli eski qarzlarini to‘lashi kerak bo‘lgan katta chekni olishga kirishdi. Lyuis esa WBC, IBF va IBO kamarlarini himoya qilib, eng kuchli og‘ir vaznli bokschi maqomini tasdiqlamoqchi edi.
Jang 2002-yil aprel oyida Las-Vegasda bo‘lib o‘tishi rejalashtirilgan edi va HBO va Showtime telekanallari tarixda birinchi marta namoyish etish uchun birlashdi. Ammo u yozda bo‘lib o‘tdi — rejalarni esa Nyu-Yorkdagi shov-shuvli matbuot anjumani buzdi. Tayson Lyuisga tashlanib, hatto oyog‘ini tishlab oldi.
“Tayson beretini yechib, polga tashladi va men tomonga kela boshladi, — deb eslaydi Lyuis. — Shunda o‘ylab qoldim: “Qiziq, endi nima bo‘larkin?” Shu zahoti soqchim paydo bo‘lib, uning yo‘lini to‘sdi. To‘s-to‘polon boshlandi. Shunda kimdir oyog‘imni tishlab olganini sezdim. Qarasam, Mayk. Jin ursin, u oyog‘imni tishlab oldi!”
Matbuot anjumanida Tayson podiumga uchib chiqdi va uni tinchlantirmoqchi bo‘lgan jurnalist Mark Malinovskiyni haqoratladi. WBC prezidenti Xose Sulaymon ham “o‘ziga tegishlisini” oldi, uning boshiga kimdir zarba berdi, so‘ngra bokschilarni sudga berib, tovon puli talab qildi. Keyinroq Sulaymon Tayson unga tupurganini aytgan.
“Ha, matbuot anjumanida Lyuisni tishlab oldim, ammo jang paytida men yanada uzoqroqqa boraman. Men uning miyasini butun ring bo‘ylab ezib tashlayman, yuragini sug‘urib olaman va chempionlik unvonini tortib olaman”, — degandi keyinroq Tayson.
Tayson jang intrigasini oshirmoqchi bo‘ldi, ammo oxir-oqibat uni barbod qilayozdi. Nyu-York, Kaliforniya va Nevada litsenziyani qaytarib oldi
Keyinchalik Tayson jangga qiziqishni oshirish uchun “tresh” uyushtirganini tan oldi. Bu haqda uning menejeri Shelli Finkel shunday hikoya qiladi: “Biz ko‘chaga chiqqanimizda, u menga o‘girilib so‘radi: “Bu jangni yanada qizitadi, shunday emasmi?” Men “ha” deb javob berdim, lekin bu men xohlagan narsa emasdi. Lekin u yana o‘sha savolni berdi”.
2025-yilda bunga ishonish qiyin, ammo o‘sha paytda Nevada shtati Atletika komissiyasi bunday o‘ziga xos harakatni baholamadi va “axloqiy sabablarga ko‘ra” Taysonni litsenziyadan mahrum qildi. Natijada jang barbod bo‘lishiga bir bahya qoldi. Nyu-Jersi, Nyu-York va Kaliforniya shtatlari Nevadadan keyin Taysonga litsenziya bermadi. Ikki-uch oylik qidiruvlardan so‘ng Tennessi shtati jang o‘tkazishga rozi bo‘ldi — jang 8-iyun kuni Memfisda bo‘lib o‘tishi belgilandi.
Shtat hukumati xavfsizlik choralariga jiddiy yondashdi, barcha ommaviy tadbirlar — matbuot anjumanlari va hatto vazn o‘lchash jarayoni alohida o‘tkazildi. Nigohlar to‘qnashuvi esa butunlay bekor qilindi. Tashkilotchilar Tayson yana nimadir qilib qo‘yishidan qo‘rqdi, hatto jang oldidan ringda bokschilarni qo‘riqchilar devori ajratib turardi.
Faol boshlaganiga qaramay, ringda Tayson beshinchi raundga kelib charchab qoldi. Sakkizinchi raunddayoq Lyuis uni dastlab nokdaunga tushirdi, keyin esa nokautga uchratdi. O‘sha mag‘lubiyatdan so‘ng Tayson yana uchta jang o‘tkazdi (Jeyk Polga qarshi ko‘rgazmali jangni hisobga olmaganda), ikki marta mag‘lub bo‘ldi va faoliyatini yakunladi. Lyuis Vitaliy Klichkoga qarshi yana bir jang o‘tkazdi va u ham boksni tark etdi. Qizig‘i shundaki, The Ring jurnali 2002-yilning asosiy voqeasi deb jangni emas, aynan o‘sha matbuot anjumanini e’tirof etadi.
2021-yildayoq Lyuis Tayson bilan munosabatlari yaxshi bo‘lganini ta’kidlagan: “Men u merosni mustahkamlash uchun kurashishim kerak bo‘lgan oxirgi raqib ekanligini tushundim. U bilan to‘qnash kelmasdan ilojim yo‘q edi. Mayk bilan to‘qnash kelganimizda bahslashishni qanchalik yaxshi ko‘rgan bo‘lsak, hozir unga nisbatan muhabbatdan boshqa tuyg‘uni his qilmayapman. U o‘z hayotini o‘zgartirgani bilan faxrlanaman”.
Izoh (0)