Onlayn makonda tartib va aniqlik: “noqonuniy kontent” tushunchasini huquqiy jihatdan mustahkamlash vaqti keldi

Axborot texnologiyalarining tez surʼatda rivojlanishi nafaqat iqtisodiy va ijtimoiy hayotga, balki huquqiy munosabatlarga ham jiddiy taʼsir ko‘rsatmoqda. Internet orqali tarqatilayotgan kontentni nazorat qilish, jamiyat xavfsizligini taʼminlash va fuqarolarning huquqlarini himoya qilish bugungi kunda davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylandi.

Ayni paytda O‘zbekistonda ishlab chiqilgan “Onlayn platforma va veb-saytlar foydalanuvchilarining huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonun loyihasi, ayniqsa, uning 13-moddasi mazkur muammoni huquqiy jihatdan yechishga qaratilgan muhim normalardan biri hisoblanadi.

Hozirda O‘zbekiston qonunchiligida turli xavfli axborotlarni taqiqlovchi normalar mavjud (Jinoyat kodeksi, Maʼmuriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks va boshqalarda). Biroq, ular:

• Ø raqamli muhitga aniq moslashtirilmagan;
• Ø internetda tarqalgan kontent uchun yakdil tushuncha va mexanizmlar yo‘q;
• Ø platforma va veb-saytlar uchun aniq majburiyatlar belgilanmagan.

Yaʼni huquqiy muammo shundaki, internetda tarqatilayotgan axborot va tarqatayotgan subyektlar uchun amaldagi qonunchilikda tartibga soluvchi aniq mexanizm yetishmayapti.

Natijada, huquqni qo‘llash amaliyotida turlicha talqin va huquqiy noaniqliklar yuzaga kelmoqda. Masalan, qanday axborot “yolg‘on maʼlumot” deb baholanishi mumkin? Qaysi vaziyatda onlayn-kontent “ekstremizmni targ‘ib qiluvchi” hisoblanadi?

Shu maʼnoda, yangi qonun loyihasi sohani tartibga solishda, ko‘plab noaniqliklarni bartaraf etishda muhim huquqiy asos vazifasini o‘taydi. Xususan, qonun loyihasining 13-moddasida birinchi marta noqonuniy kontentning aniq huquqiy taʼrifi va uning asosiy turlari belgilanmoqda. Jumladan:

– zo‘ravonlikka, terrorizmga, adovatga daʼvatlar;

– yolg‘on va feyk axborot;

– o‘z joniga qasd qilish, giyohvandlik, pornografiyani targ‘ib qiluvchi materiallar;

– kiberhujumlar, fishing, spam va boshqa xavfli axborotlar.

Shuningdek, qonun loyihasida onlayn-platformalarda bunday kontent tarqalishining oldini olish bo‘yicha mexanizmlar ishlab chiqilishi va javobgarlik yuzasidan aniq tartib belgilanishi nazarda tutilmoqda.

Qonun qabul qilinishi orqali quyidagi ijobiy o‘zgarishlar kutiladi:

1. Huquqiy aniqlik va uni bir xil qo‘llash taʼminlanadi. Platformalar va foydalanuvchilar nima mumkin, nima taqiqlangani haqida aniq maʼlumotga ega bo‘ladi;

2. Fuqarolarning axborot xavfsizligi oshib, zararli kontentga duch kelish holatlari kamayadi;

3. Yoshlarni muhofaza qilish kuchaytiriladi, ayniqsa voyaga yetmaganlarga zarar yetkazuvchi kontentlarga nisbatan qatʼiy choralar belgilanadi;

4. Onlayn platformalarning javobgarligi mustahkamlanadi, ularning faoliyati shaffof va qonuniy asosda amalga oshiriladi;

5. Milliy axborot makonida barqarorlik va ishonch mustahkamlanadi — jamiyat va davlat manfaatlarini himoya qilishga xizmat qiladi.

Taʼkidlash joizki, mazkur qonun loyihasidagi normalar nafaqat zamonaviy axborot muammolariga chora, balki O‘zbekistonning raqamli makonda barqaror va xavfsiz muhit yaratishga bo‘lgan jiddiy intilishini ham ifodalaydi. Qonun qabul qilinsa, u huquqni qo‘llash amaliyotida ham, jamiyatdagi axborot madaniyatini shakllantirishda ham muhim o‘rin tutadi.

Shamsinur AXTAMOV,

Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi

bo‘limi boshlig‘i