O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2025-yil 11–13-mart kunlari davlat tashrifi bilan Fransiyada bo‘ldi. Prezident Emmanuel Makronning taklifiga binoan amalga oshirilgan tashrifni odatiy diplomatik uchrashuv yoki rasmiy "iltifot" sifatida baholab bo‘lmaydi. Bu O‘zbekistonning nafaqat rasmiy Parij, balki Yevropa ittifoqi bilan munosabatlari yangi bosqichga ko‘tarilayotganining yaqqol belgisi.
Agar avvalgi yillarda Yevropa ittifoqi davlatlari bilan aloqalar, asosan, alohida loyihalar, ayrim sohalardagi hamkorlik va onda-sonda uchraydigan muloqotlar bilan cheklangan bo‘lsa, bugun so‘z chuqur, uzoq muddatli va barqaror strategik sheriklikni shakllantirish haqida ketmoqda. Va ushbu jarayonda Fransiya nafaqat Yevropa mintaqasining yetakchi davlati sifatida, balki O‘zbekiston uchun siyosiy, iqtisodiy va madaniy ko‘prik vazifasini bajaruvchi strategik hamkor sifatida markaziy o‘rinni egallaydi.
Nega aynan Fransiya? Chunki bu mamlakat nafaqat Yevropaning yetakchi iqtisodiyotlaridan biri, balki Yevropa ittifoqining siyosiy yo‘nalishini belgilab beruvchi markaziy o‘yinchi hisoblanadi. Fransiya — Yevropa ittifoqining strategik konsepsiyalari, tashqi va xavfsizlik siyosati hamda global muammolarga munosabati shakllanishida hal qiluvchi ta’sirga ega davlatlardan biri. Uning pozitsiyasi ko‘pincha Ittifoq doirasidagi boshqa a’zo va hamkor davlatlarning munosabatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shu ma’noda, Fransiya bilan yaqin hamkorlikni yo‘lga qo‘yish — faqat ikki tomonlama aloqalarni rivojlantirish emas, balki butun Yevropa ittifoqi bilan mustahkam va tizimli munosabatlar o‘rnatish uchun muhim strategik ko‘prikdir.
Ta’kidlash joizki, mazkur tashrif rasmiyatchilik doirasidan chiqqan holda muloqotlar chuqur mazmun va amaliy natijalarga yo‘naltirilgani bilan ahamiyatli bo‘ldi. Ikki davlat rahbarlari “yashil” energetika, aviatsiya (xususan, Airbus kompaniyasi bilan hamkorlik), transport va logistika infratuzilmasi, agrosanoat kompleksi hamda sanoat quvvatlarini modernizatsiya qilishga oid aniq va amaliy loyihalarni muhokama qildilar.
Natijada umumiy qiymati 6,5 milliard yevro bo‘lgan aniq kooperatsiya loyihalarini amalga oshirishni nazarda tutuvchi Investitsiya va innovatsiya sohalarida hamkorlik dasturi qabul qilindi. 2020-2024 yillar davomida ikki tomonlama tovar ayirboshlash hajmi besh baravarga oshib ilk bor 1 milliard yevrodan oshdi.
Shu bilan birga, O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan Fransiya ishtirokidagi qo‘shma korxonalar soni to‘rt baravarga ko‘paydi. Bu esa ikki davlat o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalar nafaqat kengayib, balki yangi sifat bosqichiga ko‘tarilayotganini ham yaqqol ko‘rsatadi.
Biroq, tashrifning mohiyati faqat iqtisodiyotda o‘z ifodasini topmaydi. Ikki davlat o‘rtasidagi hamkorlikning siyosiy va huquqiy asosi ham kengaydi va yanada chuqurlashdi – davlatlar o‘rtasida Strategik sheriklik o‘rnatish to‘g‘risidagi qo‘shma deklaratsiya qabul qilindi. Fransiya kabi katta “siyosiy vaznga” ega davlatlar — rasmiy Bryusselda qabul qilinadigan qarorlar, xalqaro shartnomalar va Yevropa ittifoqining tashqi siyosiy yondashuvlariga yo‘nalish va ohang beruvchi asosiy markazlardan hisoblanadi.
Shu ma’noda, Fransiyaning O‘zbekiston bilan yangi Strategik hamkorligi faqat ikki tomonlama munosabatlar doirasida muhim bo‘lib qolmay, balki davlatimizni butun Yevropa ittifoqi bilan aloqalarning kelajagiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatuvchi muhim siyosiy signaldir.
Yana bir muhim jihat — bu O‘zbekistonning xalqaro maydondagi imidji va siyosiy mavqei masalasidir. Tashrif doirasida prezident Shavkat Mirziyoyev Fransiyaning eng nufuzli davlat mukofoti — Faxriy legion ordeni bilan taqdirlandi. Bu faqat ramziy ehtirom emas, balki Fransiyaning O‘zbekistonga nisbatan o‘zgarib borayotgan munosabatining yaqqol ifodasi.
Endi rasmiy Parij Toshkentga Markaziy Osiyodagi oddiy “postsovet davlat” sifatida emas, aksincha, siyosiy, iqtisodiy, xavfsizlik va migratsiya kabi dolzarb masalalarda konstruktiv muloqot va amaliy hamkorlikka tayyor, mustaqil, pragmatik va ishonchli hamkor sifatida ko‘ra boshladi. Bu esa nafaqat ikki tomonlama munosabatlar, balki O‘zbekistonning butun Yevropa ittifoqi miqyosidagi geosiyosiy mavqeini mustahkamlashga xizmat qiluvchi muhim qadamdir.
Xulosa qilib aytganda, prezident Shavkat Mirziyoyevning Fransiyaga tashrifi — ikki davlat o‘rtasidagi do‘stona munosabatlarning yangi bosqich, yuqori siyosiy darajaga o‘tishning, strategik sheriklik sari tashlangan qat’iy qadamning ifodasidir. O‘zbekiston bugun Yevropa bilan bitta tilda — manfaatlar, teng huquqlilik va o‘zaro hurmat tilida suhbat qurishga tayyor ekanini amalda namoyon qilmoqda.
Ibrohimjon Jo‘raboyev,
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti o‘qituvchisi
Izoh (0)