Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев 2025 йил 11–13 март кунлари давлат ташрифи билан Францияда бўлди. Президент Эммануэл Макроннинг таклифига биноан амалга оширилган ташрифни одатий дипломатик учрашув ёки расмий "илтифот" сифатида баҳолаб бўлмайди. Бу Ўзбекистоннинг нафақат расмий Париж, балки Европа иттифоқи билан муносабатлари янги босқичга кўтарилаётганининг яққол белгиси.
Агар аввалги йилларда Европа иттифоқи давлатлари билан алоқалар, асосан, алоҳида лойиҳалар, айрим соҳалардаги ҳамкорлик ва онда-сонда учрайдиган мулоқотлар билан чекланган бўлса, бугун сўз чуқур, узоқ муддатли ва барқарор стратегик шерикликни шакллантириш ҳақида кетмоқда. Ва ушбу жараёнда Франция нафақат Европа минтақасининг етакчи давлати сифатида, балки Ўзбекистон учун сиёсий, иқтисодий ва маданий кўприк вазифасини бажарувчи стратегик ҳамкор сифатида марказий ўринни эгаллайди.
Нега айнан Франция? Чунки бу мамлакат нафақат Европанинг етакчи иқтисодиётларидан бири, балки Европа иттифоқининг сиёсий йўналишини белгилаб берувчи марказий ўйинчи ҳисобланади. Франция — Европа иттифоқининг стратегик концепциялари, ташқи ва хавфсизлик сиёсати ҳамда глобал муаммоларга муносабати шаклланишида ҳал қилувчи таъсирга эга давлатлардан бири. Унинг позицияси кўпинча Иттифоқ доирасидаги бошқа аъзо ва ҳамкор давлатларнинг муносабатига жиддий таъсир кўрсатади.
Шу маънода, Франция билан яқин ҳамкорликни йўлга қўйиш — фақат икки томонлама алоқаларни ривожлантириш эмас, балки бутун Европа иттифоқи билан мустаҳкам ва тизимли муносабатлар ўрнатиш учун муҳим стратегик кўприкдир.
Таъкидлаш жоизки, мазкур ташриф расмиятчилик доирасидан чиққан ҳолда мулоқотлар чуқур мазмун ва амалий натижаларга йўналтирилгани билан аҳамиятли бўлди. Икки давлат раҳбарлари “яшил” энергетика, авиация (хусусан, Airbus компанияси билан ҳамкорлик), транспорт ва логистика инфратузилмаси, агросаноат комплекси ҳамда саноат қувватларини модернизация қилишга оид аниқ ва амалий лойиҳаларни муҳокама қилдилар.
Натижада умумий қиймати 6,5 миллиард евро бўлган аниқ кооперация лойиҳаларини амалга оширишни назарда тутувчи Инвестиция ва инновация соҳаларида ҳамкорлик дастури қабул қилинди. 2020-2024 йиллар давомида икки томонлама товар айирбошлаш ҳажми беш бараварга ошиб илк бор 1 миллиард евродан ошди.
Шу билан бирга, Ўзбекистонда фаолият юритаётган Франция иштирокидаги қўшма корхоналар сони тўрт бараварга кўпайди. Бу эса икки давлат ўртасидаги иқтисодий алоқалар нафақат кенгайиб, балки янги сифат босқичига кўтарилаётганини ҳам яққол кўрсатади.
Бироқ, ташрифнинг моҳияти фақат иқтисодиётда ўз ифодасини топмайди. Икки давлат ўртасидаги ҳамкорликнинг сиёсий ва ҳуқуқий асоси ҳам кенгайди ва янада чуқурлашди – давлатлар ўртасида Стратегик шериклик ўрнатиш тўғрисидаги қўшма декларация қабул қилинди. Франция каби катта “сиёсий вазнга” эга давлатлар — расмий Брюсселда қабул қилинадиган қарорлар, халқаро шартномалар ва Европа иттифоқининг ташқи сиёсий ёндашувларига йўналиш ва оҳанг берувчи асосий марказлардан ҳисобланади.
Шу маънода, Франциянинг Ўзбекистон билан янги Стратегик ҳамкорлиги фақат икки томонлама муносабатлар доирасида муҳим бўлиб қолмай, балки давлатимизни бутун Европа иттифоқи билан алоқаларнинг келажагига ҳам ижобий таъсир кўрсатувчи муҳим сиёсий сигналдир.
Яна бир муҳим жиҳат — бу Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги имиджи ва сиёсий мавқеи масаласидир. Ташриф доирасида президент Шавкат Мирзиёев Франциянинг энг нуфузли давлат мукофоти — Фахрий легион ордени билан тақдирланди. Бу фақат рамзий эҳтиром эмас, балки Франциянинг Ўзбекистонга нисбатан ўзгариб бораётган муносабатининг яққол ифодаси.
Энди расмий Париж Тошкентга Марказий Осиёдаги оддий “постсовет давлат” сифатида эмас, аксинча, сиёсий, иқтисодий, хавфсизлик ва миграция каби долзарб масалаларда конструктив мулоқот ва амалий ҳамкорликка тайёр, мустақил, прагматик ва ишончли ҳамкор сифатида кўра бошлади. Бу эса нафақат икки томонлама муносабатлар, балки Ўзбекистоннинг бутун Европа иттифоқи миқёсидаги геосиёсий мавқеини мустаҳкамлашга хизмат қилувчи муҳим қадамдир.
Хулоса қилиб айтганда, президент Шавкат Мирзиёевнинг Францияга ташрифи — икки давлат ўртасидаги дўстона муносабатларнинг янги босқич, юқори сиёсий даражага ўтишнинг, стратегик шериклик сари ташланган қатъий қадамнинг ифодасидир. Ўзбекистон бугун Европа билан битта тилда — манфаатлар, тенг ҳуқуқлилик ва ўзаро ҳурмат тилида суҳбат қуришга тайёр эканини амалда намоён қилмоқда.
Иброҳимжон Жўрабоев,
Тошкент давлат шарқшунослик университети ўқитувчиси
Изоҳ (0)