• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12904.51
    • RUB161.99
    • EUR14575.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +20°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston Qozog‘iston

    Mustaqillikka erishgandan so‘ng Qozog‘iston va O‘zbekistonda YIM o‘sishining qiyosiy tahlili

    Osiyo taraqqiyot bankining (OTB) 2024-yil iyul oyidagi hisobotiga ko‘ra, Kavkaz va Markaziy Osiyo, jumladan, O‘zbekiston global iqtisodiy muammolarga qaramay, barqaror iqtisodiy o‘sishni namoyish etishda davom etmoqda.

    Foto:XVJ

    2023-yilda Markaziy Osiyo mintaqasi yalpi ichki mahsulotining o‘sish sur’ati 5,3 foizni tashkil etgan va 2024-yilda 5 foiz, 2025 yilda esa 5,1 foiz darajasida qolishi kutilmoqda.

    O‘zbekiston va Qozog‘iston mintaqaning asosiy davlatlari sifatida bu jarayonda muhim rol o‘ynaydi, bunda O‘zbekiston Respublikasi 2024-yilda 5,2 foizni tashkil etishi prognoz qilinayotgan barqaror iqtisodiy o‘sishni namoyish etishda davom etmoqda. Masalan, avval xabar qilinganidek, O‘zbekistonda isteʼmol narxlari 11,6 foizga oshishi kutilmoqda. Qozog‘iston Respublikasi uchun OTB hisobotiga ko‘ra, 2024 va 2025-yillarda o‘sish 5,3 foizga yetishi kutilmoqda.

    Har ikki davlat mustaqillikka erishgandan so‘ng ta’sir ko‘rsatgan o‘zgarishlarga nazar tashlasak, 1991-yildan 2023-yilgacha yalpi ichki mahsulot o‘sishi O‘zbekistonda 564,43 foizni, Qozog‘istonda 949,68 foizni tashkil etganini kuzatishimiz mumkin.

    1991-yilda O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti 13,68 milliard dollarni tashkil etgan bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich 90,89 milliard dollarga yetgan. 1991-yilda Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti 24,92 milliard dollarni tashkil etgan bo‘lsa, 2023 yilda u 261,42 milliard dollarga yetgani qayd etilgan.

    O‘zbekistonning iqtisodiy rivojlanishi

    O‘zbekiston 1991-yilda mustaqillikka erishgach, jiddiy iqtisodiy qiyinchiliklarga duch kelgan. Dastlabki yillarda mamlakat o‘zini-o‘zi izolyatsiya qilish va markazlashtirilgan nazorat siyosatini olib borgan. Biroq 1990-yillarning o‘rtalaridan boshlab iqtisodiyotni liberallashtirish va xorijiy sarmoyalarni jalb qilish borasidagi islohotlar boshlangan.

    1991-1995 yillar: izolyatsiya davri

    Mustaqillikning dastlabki yillarida O‘zbekiston o‘zini-o‘zi yakkalab qo‘yish va iqtisodiyotni markazlashgan holda nazorat qilish siyosatiga amal qilgan. Bu davrda mamlakat yalpi ichki mahsuloti kamaygan, bunga sobiq ittifoq respublikalari bilan iqtisodiy aloqalarning uzilishi va yangi sharoitlarga moslashish zarurati sabab bo‘lgan. Jahon bankining ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti 1991-yilda 13,68 milliard AQSH dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 1995 yilga kelib bu ko‘rsatkich 10,56 milliard AQSH dollariga qisqargan, bu esa 22,8 foizga pasayishdan dalolat beradi.

    1996-2003-yillar: islohotlarning boshlanishi

    1990-yillarning o‘rtalaridan boshlab iqtisodiyotni liberallashtirish va ishbilarmonlik muhitini yaxshilashga qaratilgan iqtisodiy islohotlar boshlangan. Ushbu davrda yalpi ichki mahsulotning bosqichma-bosqich o‘sishi kuzatilgan, bu yiliga o‘rtacha 4 foizni tashkil etgan. 2003-yilga kelib O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti 18,2 milliard AQSH dollarini tashkil etgan.

    2004-2015 yillar: o‘sishning tezlashishi

    Bu davrda O‘zbekiston iqtisodiyotida qishloq xo‘jaligi va oltin qazib olish hisobiga barqaror o‘sish kuzatilgan. 2010-yilda YIM 39,3 milliard AQSH dollarini tashkil etgan. Biroq, mamlakat ko‘plab xorijiy investorlar uchun yopiq bo‘lib, keyingi o‘sish imkoniyatlariga to‘sqinlik qilgan.

    Bu davrda oylik keksalik pensiyasi real miqdorlarda (iste’mol narxlari indeksini hisobga olgan holda) qariyb 5 barobar oshgan.

    2016-2020 yillar: islohotlar davri

    2016-yilda Prezident Shavkat Mirziyoyev hokimiyatga kelishi bilan valyuta bozorini erkinlashtirish, ishbilarmonlik muhitini yaxshilash va xorijiy sarmoyalarni jalb qilish kabi iqtisodiy islohotlarning yangi bosqichi boshlangan.

    2017-yilda mamlakatimizda valyuta bozori liberallashtirilgan, bu esa valyuta harakati uchun qulaylik yaratgan, import va eksport hajmining oshishiga xizmat qilgan, xorijiy sarmoyalarni jalb qilgan. 2019-yilgi soliq islohotlari korporativ konsolidatsiyani osonlashtirgan, soliq tizimini soddalashtirib, xususiy sektorning professionalligini oshirgan. Bu davrda mamlakat yalpi ichki mahsuloti jadal sur’atlarda o‘sishni boshlagan va 2019-yilda 57,9 milliard AQSH dollarini tashkil etgan.

    2021-2023 yillar: pandemiyadan keyingi tiklanish

    COVID-19 pandemiyasi O‘zbekiston iqtisodiyotiga jiddiy taʼsir ko‘rsatib, yalpi ichki mahsulotning vaqtincha pasayishiga olib kelgan. Biroq islohotlar va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlangan chora-tadbirlar tufayli iqtisodiyot tiklana boshlagan.

    Misol uchun, Moliya vazirligi tomonidan tashkil etiladigan O‘zbekiston iqtisodiy forumida har yili xalqaro moliya institutlari, tadbirkorlik subyektlari, hukumat vakillari va boshqa manfaatdor tomonlar ishtirok etadi. Forumning birinchi sessiyasi Toshkentda, ikkinchisi esa Samarqandda bo‘lib o‘tgan edi. 2022-yil dekabr oyida O‘zbekiston hukumati strategik islohotlarni amalga oshirish uchun Jahon bankidan qariyb 1 milliard AQSH dollari miqdorida kredit olgan.

    2023-yilda O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti 90,80 milliard AQSH dollarini tashkil qilgan.

    Qozog‘istonning iqtisodiy rivojlanish tarixi

    1991-yilda Sovet Ittifoqi parchalanganidan so‘ng Qozog‘iston juda katta iqtisodiy muammolarga duch kelgan. Prezident Nursulton Nazarboyev iqtisodiyotni liberallashtirish, jumladan, davlat korxonalarini xususiylashtirish va xorijiy sarmoyalarni jalb etishga qaratilgan islohotlarni amalga oshirishga kirishgan. Mustaqillikning dastlabki yillarida Qozog‘iston iqtisodiyoti tanazzulga yuz tutgan, biroq 1990-yillarning o‘rtalariga kelib, mamlakatning katta tabiiy resurslari va neft sanoatiga xorijiy sarmoya kiritilishi tufayli vaziyat yaxshilana boshlagan.

    1991-yil 16-dekabrda Qozog‘iston Sovet Respublikasi o‘z faoliyatini to‘xtatgan. Uning o‘rnida SSSR hududidan bozorga yo‘naltirilgan jamiyatga qiyin o‘tishni boshlashga qaror qilgan mustaqil davlat paydo bo‘lgan.

    Mustaqillikning dastlabki yillarida Qozog‘iston giperinflyatsiya, do‘kon javonlarining bo‘shligi, hukumatning asosiy ijtimoiy sug‘urta to‘lovlarini to‘lay olmasligi, malakali ishchilarning Yevropadan ommaviy ravishda chiqib ketishi va siyosiy beqarorlik kabi og‘riqli muammolarga duch kelgan. Ammo vaqt o‘tishi bilan, neft kabi tabiiy resurslardan foydalanishga tayyor bo‘lgan Qozog‘iston asta-sekin barqarorlasha boshlagan.

    1991-1995 yillar: yo‘lning boshlanishi

    Mustaqillikka erishgandan keyingi dastlabki yillarda Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti kamaygan, bunga sobiq Ittifoq respublikalari bilan iqtisodiy aloqalar buzilishi va bozor sharoitiga o‘tish sabab bo‘lgan. 1993-yilda inflyatsiya 3000 foizga yetgan, bu esa aholi turmush darajasining keskin pasayishiga olib kelgan.

    1996-2000 yillar: barqarorlik va o‘sish

    1990-yillarning o‘rtalaridan neft-gaz sektoridagi islohotlar va investitsiyalar tufayli iqtisodiyot tiklana boshlagan. 1997-yilda yirik Qashag‘on koni ochilishi iqtisodiy o‘sish uchun muhim voqea bo‘lgan. 2000-yilda Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti 18,3 milliard AQSH dollarini tashkil etishi barqarorlashuv boshlanganini isbotlagan.

    2001-2008-yillar: neft sektoridagi o‘sish

    2000-yillarning boshlarida Qozog‘iston yuqori neft narxi va xorijiy investitsiyalar oqimi tufayli sezilarli iqtisodiy o‘sishni boshdan kechirgan. 2001-yilda neft daromadlarini boshqarish va iqtisodiyotni barqarorlashtirish uchun Milliy neft jamg‘armasi tashkil etilgan. 2008-yilda YIM 133,4 milliard AQSH dollarini tashkil etgan.

    2009-2014-yillar: inqiroz va tiklanish davri

    2008-yilgi global moliyaviy inqiroz Qozog‘iston iqtisodiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatgan. 2014-yilda YIM 212,2 milliard AQSH dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 2014-yilda neft narxining pasayishi yana iqtisodiy qiyinchiliklarga olib kelgan.

    2015-2019-yillar: iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish

    2015-yilda Qozog‘iston iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish va neft sektoriga qaramlikni kamaytirishga qaratilgan sanoat-innovatsion rivojlanish dasturini amalga oshirishni boshlagan. 2017-yilda xorijiy investitsiyalarni jalb etish va investitsiya muhitini yaxshilashga qaratilgan milliy investitsiya strategiyasi qabul qilingan. 2019-yilda Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti 181,7 milliard dollarni tashkil qilgan.

    2020-2023 yillar: pandemiya va tiklanish

    COVID-19 pandemiyasi Qozog‘iston iqtisodiyotiga jiddiy taʼsir ko‘rsatib, 2020-yilda YIMning pasayishiga sabab bo‘lgan. Biroq, keyingi yillarda davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlangan choralar va yuqori neft narxi tufayli iqtisodiyot tiklana boshlagan. 2023-yilda Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti 261,42 milliard AQSH dollariga yetgan.

    Qozog‘iston va O‘zbekiston iqtisodiy rivojlanishining qiyosiy tahlili

    Mustaqillikning dastlabki yillarida har ikki davlat ham jiddiy iqtisodiy tanazzulni boshdan kechirgan. Qozog‘iston neft sektorini rivojlantirish va xorijiy investitsiyalarni jalb qilish tufayli tiklana boshlagan bo‘lsa, O‘zbekiston ham bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich moslashgan, biroq dastlabki o‘zini-o‘zi izolyatsiya qilish siyosati tufayli uning tiklanishi sekinroq kechgan.

    Iqtisodiy islohotlar

    Qozog‘iston 1990-yillarning o‘rtalarida iqtisodiyotni liberallashtirish bo‘yicha faol islohotlarni boshlagan, bu esa katta xorijiy investitsiyalarni jalb qilish imkonini bergan. O‘zbekistonda keng ko‘lamli islohotlar keyinroq, 2016-yildan boshlab amalga oshirila boshlangan, bu ham iqtisodiy muhitning yaxshilanishiga va sarmoyalarning ko‘payishiga olib kelgan.

    Iqtisodiy diversifikatsiya

    Diversifikatsiyaga urinishlariga qaramay, Qozog‘iston neft sektoriga qattiq qaram bo‘lib qolmoqda. O‘zbekistonda, aksincha, qishloq xo‘jaligi, oltin qazib olish va boshqa tarmoqlar faol rivojlanishi bir daromad manbaiga qaramlikni kamaytirish imkonini yaratmoqda.

    Aholi jon boshiga YIM va o‘sish

    Qozog‘iston rivojlangan neft sektori va neft narxining yuqoriligi tufayli yuqori aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan yuqori yalpi ichki mahsulotga ega. O‘zbekistonda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning barqaror o‘sishi, ayniqsa, 2016-yilda iqtisodiy islohotlar boshlanganidan beri kuzatilmoqda.

    Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish

    Qozog‘iston, ayniqsa, neft va gaz sohasiga katta miqdorda xorijiy sarmoyalarni jalb qilgan. O‘zbekiston 2016-yilda boshlangan valyuta bozorini liberallashtirish va ishbilarmonlik muhitini yaxshilashdan so‘ng xorijiy investorlar uchun yanada jozibador bo‘lgan.

    26.07.2024, 23:45   Izoh (0)   14606
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    O‘zbekiston va Qozog‘iston yangi navigatsiya yo‘lagini joriy etdi

    12.07.2024, 23:00

    “Markaziy Osiyoning iqtisodiy qudrati” — Durov Qozog‘iston taassurotlari haqida

    15.07.2024, 10:48

    Osiyoni “koridorlashtirish”: hamkorlik, raqobat va oqibatlar

    25.07.2024, 17:34

    Farg‘onada sodir bo‘lgan YTH oqibatida haydovchi vafot etdi

    26.07.2024, 23:25

    Zahiriddin Muhammad Bobur haqida film suratga olinayotgani haqidagi xabarlar haqiqatdan yiroqligi maʼlum qilindi

    26.07.2024, 23:05

    Ekologiya vazirligiga qo‘shimcha vakolatlar berildi 

    26.07.2024, 22:40
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Oqtepa Lavashdan “Kulgili narxlar”: sevimli taomlar — har bir pozitsiya 10 mingdan 20 ming so‘mgacha bo‘lgan maxsus narxlarda


    APEX BANK Toshkentda Bosh ofis va Markaziy sotuv ofisini ochdi


    Jamg‘armalar bilan qanday ishlash zarur: bank omonatlari, aksiyalar yoki investitsion paketlar? (davomi)


    Kapitalbank xodimlarining raqamli ko‘nikmalarini rivojlantirmoqda 


    TBC Uzbekistan o‘zining sun’iy intellektga asoslangan yechimlari orqali samaradorlikni oshirib, o‘sish sur’atlarini tezlashtirmoqda 


    Tarmoqda bolalar xavfsizligi : Octobankdan maslahatlar


    Huawei Cloud TechWave Summit 2025: Yaqin Sharq va Markaziy Osiyoda muvaffaqiyatni oshirish uchun intellektuallikni tezlashtirish 


    ZTE korxonasi GSMA M360 Yevrosiyo forumida suniy intellekt raqamli iqtisodiyot rivojiga qo'shayotgan hissasi haqida ma’lumot berdi


    Centrum Air Istanbul va O‘zbekistonning uch shahri o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarni yo‘lga qo‘ymoqda


    ANORBANK Xususiy sektorni rivojlantirish bo‘yicha Islom korporatsiyasi bilan 10 million AQSH dollariga teng kelishuv imzoladi


    Huawei O‘zbekistondagi “Tech Carnival”da Intellektual dunyo rivojini jadallashtirmoqda


    Ilg‘or qurilish texnologiyalari asosida qad rostlayotgan Quyi Chotqol GES


    AKFA Medline University Hospital AHA rasmiy o‘quv markazi maqomini qo‘lga kiritdi


    Mobiuz IQAir havo sifati datchigini o‘rnatdi


    Eng chuqur g‘or, eng baland ko‘prik va eng sirli maskan – Namanganga boramiz

     

    Tavsiya etamiz

    Ayol ovchilardan ilg‘or samolyotlarga qadar — Ukraina rus Shahed’larini qanday ovlaydi?

    19 may, 20:10

    “Lend-Liz” yordami sovg‘a bo‘lmagan — Britaniya ikkinchi jahon urushida berilgan yordamni qanday qaytargan edi?

    19 may, 15:00

    “Yovuzlik imperiyasi zaminimizga hech qachon qaytmasligi uchun” — jamoatchilik o‘roq-bolg‘ali qizil bayroq va qora-olovrang lentani taqiqlashni so‘ramoqda

    13 may, 22:22

    Ular doim dunyoda eng yaxshilaridan bo‘lgan — pokistonlik harbiy uchuvchilar haqida

    12 may, 21:30
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Toshkentda daraxt bosib qolgan fuqaro vafot etdi

    O‘zbekiston | 24 may, 23:21

    Superliga. “Buxoro” mehmonda “So‘g‘diyona” bilan durang o‘ynadi

    Sport | 24 may, 23:08

    Toshkent va Andijondagi oshxona hamda xonadonda yong‘in sodir bo‘ldi (video)

    O‘zbekiston | 24 may, 22:40

    Namangan hokimi 100 yilligi nishonlanayotgan maktabdagi “So‘nggi qo‘ng‘iroq” tadbirida ishtirok etdi

    O‘zbekiston | 24 may, 22:00

    Quyoshdan himoyalovchi kremlardan foydalanishda tez-tez uchraydigan xatolik aniqlandi

    Layfstayl | 24 may, 21:40

    Samarqand 2025-yili Islom dunyosining madaniyat poytaxtiga aylanadi

    O‘zbekiston | 24 may, 21:25

    Superliga. “Neftchi” o‘z maydonida bir kishi kam bo‘lib qolgan “Sho‘rtan”ni tor-mor etdi

    Sport | 24 may, 21:21
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.