Moskva viloyatidagi uylardan birida “agar qo‘shningiz migrant bo‘lsa, ‘voyenkomat’ga qo‘ng‘iroq qiling” yozuvi tushirilgan plakat paydo bo‘ldi. Rossiya xavfsizlik kuchlari bir necha oydan beri urushga jo‘natish maqsadida chet elliklarni qo‘lga olmoqda.
The Insider muxbiri suhbatlashgan muhojirlarga ko‘ra, Wildberries ombori ishchilaridan biri talaba bo‘lishiga qaramay, reyddan so‘ng darhol urushga jo‘natilgan. Muhojirlarni urush zonasiga yuborish vaqtincha saqlash izolyatorlarida ham ishga tushgan: masalan, shartnoma imzolashga majburlash uchun ularga uzoq vaqt suv ichish yoki qarindoshlari bilan bog‘lanish taqiqlanadi. Ba’zilar o‘z vatanlarida buning uchun jinoiy javobgarlikka tortilishlariga qaramay, yollanma askar bo‘lishga rozi.
“Chunki sen qorasan”
Kuzning o‘rtalaridan boshlab Rossiyaning turli hududlarida politsiyachilar yaqindagina Rossiya fuqaroligini olgan xorijliklarga qarshi muntazam ravishda reydlar o‘tkazmoqda. 11-dekabr kuni xavfsizlik kuchlari Yekaterinburgdagi Grinvich savdo markazida reyd o‘tkazdi. 8-dekabr kuni Vladivostok aeroportida migrant taksi haydovchilariga qarshi reyd bo‘ldi. Noyabr oyi oxirida politsiya Moskva viloyatidagi Wildberries omboriga keldi.
Oktyabr oyida Kotelnikidagi masjidga ziyorat uchun kelganlar hibsga olindi va bir oy o‘tgach, xuddi shunday reyd Balashixa masjidida o‘tkazildi.
Yigirma yoshli Suxrob millati tojik, lekin Moskvada tug‘ilgan va butun umr shu yerda yashagan. U Rossiya fuqaroligiga ega. Suxrobning so‘zlariga ko‘ra, uning do‘sti talaba bo‘lishiga qaramay, to‘g‘ridan-to‘g‘ri Wildberries omboridan armiyaga chaqirilgan.
Reyddan so‘ng u g‘oyib bo‘lgan, keyin ma’lum bo‘lishicha, u boshqalar bilan birga avval militsiyaga, so‘ngra “voyenkomat”ga olib borilgan va tibbiy ko‘rikka yuborilgan. Hozir u armiyada. Biz uning qayerda xizmat qilishini bilmaymiz. Unga hatto narsalarini yig‘ishga ham, oilasi bilan xayrlashishga ham ruxsat berishmagan. Biz uning o‘qishi bilan nima bo’lishini ham bilmaymiz, ota-onasi Moskvada emas va ular ham qo‘rqishadi.
U allaqachon Rossiya fuqarosi bo‘lib, rasmiy ravishda tahsil olayotgan edi. Ijtimoiy doiramizdagi har bir kishi bu vaziyatdan xavotirda. Ammo hozircha hech kim ketishni istamaydi. Men kunduzgi talabaman. Ammo meni xato bilan hibsga olishsa, hech kim buni tekshirmaydi, deb qo‘rqaman. Yoki ular buni tushunishganda sizni urushda allaqachon o‘ldirishgan bo‘ladi.
Kotelniki yaqinidagi palatkada shaurma sotadigan Hasanchon (ismi o‘zgartirilgan) politsiya har kuni metrodan chet el fuqarolarini olib ketishini aytdi. Ushbu reydlardan biri The Insider muxbiri bilan suhbat paytida sodir bo‘lgan.
Politsiya barcha muhojirlarni metroda to‘xtatib, pasportini tekshiradi, harbiy xizmat haqida “muhrga ega bo‘lmagan”larni esa “voyenkomat”ga jo‘natishadi”, — deydi Hasanchon.
Uning so‘zlariga ko‘ra, politsiya har kuni metropolitenda patrullik qiladi. Politsiyachilarning ikki guruhi hujjatlarni tekshiradi, biri metro bekatida, ikkinchisi shaurma palatkasiga kirish joyidan taxminan 70 metr masofada, u yerda ”harbiy majburiyatlari bo‘lgan” odamlarni olib ketadigan mashina ham bor.
“Ular hammani, shu jumladan slavyanlarni ham tekshiradi, lekin asosan men kabi odamlar. Pasportida muhri bo‘lmaganlar olib ketiladi. Ertalab ular juda erta kelishadi. Urushga yoki shunchaki harbiy ro‘yxatga olish idorasiga olib ketishadimi, bilmayman. Ular yozda ham o‘sha yerda edilar, lekin u payti faqat hujjatlarni ko‘rishardi. Endi mana yana boshlashdi, ehtimol Yangi yil oldidan”, — deydi u.
Rossiya pasportiga ega bo‘lmagan qirg‘izistonlik taksi haydovchisi Kubanichbek ham huquq-tartibot idoralarining harakatlaridan norozi:
Men “Yujniy” mikrorayoniga uchinchi marta kelishim va birinchi marta bu yerda yo‘l politsiyasi xodimlari meni to‘xtatib, hujjatlarimni ko‘rishdi. “Nima uchun to‘xtatdinglar?” desam, “Chunki siz qorasiz”, deb javob berdi. U shunday dedi. Men yuziga qarab: “Qo‘shnim rus, ularni hech kim bunaqa tekshirmaydi”, deb aytdim. Qirg‘izistonda ruslar juda ko‘p. Ayniqsa, safarbarlikdan keyin. Ular bizning mehmonlarimiz, hech kim ularga tegmaydi.
Kubanichbekning fikricha, Rossiya pasporti endi migrantlar uchun bir necha yil avvalgidek orzu qilingan maqsad emasdek tuyuladi:
“Endi hech kimga Rossiya fuqaroligi kerak emas. Oldin uni hamma xohlardi. Endi esa avvalroq rus pasportini olganlar o‘zlarining eski qirg‘iz pasporti bilan ketishdi! Rossiya fuqaroligi foydasiz, siz Yevropaga ham, Amerikaga ham bora olmaysiz. Rossiyada esa Qirg‘iziston pasporti bilan ham ishlash mumkin. Bir yo‘lovchi menga: “Nega urushga bormaysiz?” dedi. Unga “Nega borishim kerak? Men Qirg‘iziston fuqarosiman”, dedim. U esa: “Agar siz bu yerda ishlasangiz, birinchi navbatda urushga borishingiz kerak”, dedi.
Ayni paytda Ichki ishlar vazirligi maʼlumotlariga ko‘ra, 2023-yilning birinchi olti oyida Qirg‘iziston fuqarolarining Rossiyaga oqimi 45 foizga oshgan.
Huquq himoyachisi Aleksandr Kimga ko‘ra, xorijlik bo‘lgan muhojirlar ham, migratsion tarixga ega Rossiya fuqarolari ham “voyenkomat” bo‘limlariga yuboriladi. Ikkinchi toifa — eng zaif, chunki Rossiya fuqarosi harbiy ro‘yxatga olish talab qilingani sababli bunday odamlarga bosim o‘tkazishi osondir. Kim shuningdek, 2022-yilda Rossiya fuqaroligiga ega bo‘lmagan migrantlar qiynoqlar orqali shartnoma imzolashga majbur bo‘lgan bir necha holatlar qayd etilganini aytdi:
“Men bilgan oxirgi voqea Sankt-Peterburgda bo‘lgan. Migratsiya tarixiga ega rossiyaliklar bor edi, ularni shartnoma imzolashga majburlash uchun telefonlarini olib qo‘yishdi, uzoq vaqt suv ichishga ruxsat berishmadi. Bunday vaziyatdan bir kishi chiqqan, ammo bunga uning kuchli qarindoshlari borligi sabab bo‘lgan. Kreml propagandasi ta’sirida o‘zlari urushga boradigan muhojirlar bor, lekin ko‘pchilik frontga yuborilishi xavfi bor deb o‘ylamaydi. Agar biror kishi bunga tayyorgarlik ko‘rmasa, u qo‘lga tushib, imzo qo‘yishga majburlanadigan vaziyatga tushib qolishi mumkin”, — deydi Kim.
Izoh (0)