Chegara. Bu so‘z kimgadir oddiy eshitilsa, yana kimgadir og‘ir ho‘rsiniqlar beradi. Pasportga chegara muhrini bostirish uchun doim qovog‘i uyuq chegarachi oldiga ayb qilgan boladek shumshayib borish va har gal aytiladigan ters gaplar ichingga chuqur botib ketadi. Yilda bir emas, ikki emas, kunora shu hol takrori kishini iztirobga soladi.
Farg‘ona viloyatining eksklav hududi hisoblangan So‘x tumaniga olib boruvchi chegaralardan o‘tish bir vaqtlar insonlarga ana shunday azob bergan. So‘x — Qirg‘izistonning Botken viloyati hududi bilan o‘ralgan, O‘zbekistonga qarashli tumandir.
“Daryo” muxbiri So‘xga safar qilib, chegara bojxona postlari orqali o‘tishning avvalgi va hozirgi holatini o‘rgandi. So‘xlik Bahodir Safoyevning xotirlashicha, bir vaqtlar O‘zbekiston va Qirg‘iziston chegara bojxona postilaridan o‘tish g‘oyatda murakkab bo‘lgan. Odamlar uzundan uzoq navbatda turib, chegaradan o‘tishni soatlab, hatto kunlab kutishga majbur bo‘lgan.
“Chegara oldin qanaqa bo‘lganini so‘xliklardan so‘rasangiz, yig‘lashadi. Davlatning ko‘p idoralarida ishlaganim uchun avvallari Farg‘onaga hisobot topshirishga borib-kelish qiyin edi. Postda hatto kunlab navbatda turganmiz. Chegara degan so‘zni eshitsam, qaltiraydigan bo‘lib qolgandim. Ovoragarchilik nihoyatda ko‘p edi. Farg‘onaga bormoqchi bo‘lsak, navbat ko‘p bo‘lsa, yeymiz deb yonimizga non va suv olardik.
Bir insonning otasi Farg‘onadagi shifoxonada vafot etgan. Chegaradan So‘xga mayitni o‘tkazib, o‘g‘lini o‘tkazishmagan. U o‘z otasini ko‘mishga kela olmagan. Bir joyda yashab, otasini ko‘ma olmaganlar bo‘lgan. Vaholanki, So‘x ham O‘zbekistonning tumani”, – deya o‘tgan kunlarni eslaydi u.
Bahodir Safoyevning aytishicha, ilgari ikki davlat fuqarolari o‘rtasidagi to‘ylarga ham to‘sqinlik qilgan.
“Oldinlari kelinni So‘xga olib kelib, keyin to‘y kunini belgilardik. Chunki uning postdan o‘tish yoki o‘tmasligi nomaʼlum bo‘lardi. Hatto kelinni olib kelish uchun qo‘shni davlatga borib, qaytishda chegaradan o‘ta olmay o‘sha yerda yashab, qolib ketganlar ham bor. Shuning uchun to‘y kuni belgilanmasdi. So‘xga kelin bo‘lib tushgan, postdan o‘ta olmay dadasini 10-15 yillab ko‘rmagan qizlar bo‘lgan”, – deydi u.
Chegara yuzlariga ajin tushgan ota-onaning g‘amgin ko‘zlariga boqishga to‘sqinlik qilsa, yayrab-yashnab borib mehriga to‘yolmasang va u yoqdagi mushtiparlaring, jigarlaring ham yurak yutib diydoringni kutsa... Ayrolik kunida farzand bo‘lib nursiz yuzlariga qarab, alvido deya olmasang, bir siqim turpoq tashlash armon bo‘lsa...
Farg‘ona viloyati va Qirg‘iziston chegarasida “Farg‘ona” va “Rishton” chegara bojxona postlari faoliyat yuritadi. 1991-yilda tashkil etilgan mazkur postlar yillar davomida turli sabablarga ko‘ra bir necha marta ochilgan va yana qayta yopilgan. Yaʼni faoliyati muntazam bo‘lmagan. Xususan, “Rishton” chegara bojxona posti so‘nggi marotaba 2021-yil 1-aprel kuni ochildi va doimiy faoliyat yuritmoqda.
Hozirda Farg‘ona shahridan “Farg‘ona” chegara bojxona postigacha bo‘lgan masofa 30 kilometrni, “Rishton” chegara bojxona postigacha bo‘lgan masofa 51 kilometrni tashkil etadi. O‘zbekiston 2017-yildan qo‘shni davlatlar bilan qo‘shnichilik munosabatlarini yuqori darajaga chiqara boshladi. Buning natijasida bojxona postlarida harakatlar qayta tiklandi, tovar va transport vositalari harakati sezilarli faollashdi.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning 2020-yil 5—6-iyun kunlari Farg‘ona viloyatiga tashrifidan so‘ng, “Farg‘ona” chegara bojxona posti hamda “So‘x” chegara bojxona postining “Chashma” bojxona punktini zamon talablariga mos ravishda rekonstruksiya qilish yuzasidan topshiriqlar berilgan. 2020-yil davomida “Farg‘ona” chegara bojxona postida amalga oshirilgan qurilish ishlari natijasida fuqarolarni bojxona va chegara nazoratidan o‘tkazish moduli, avtotransport vositalari hamda tovarlarni “Yagona darcha” tamoyili asosida rasmiylashtiruvdan o‘tkazish uchun markaz, transport vositalarini nazoratdan o‘tkazish yo‘laklari 2 tadan 4 taga kengaytirildi. “Farg‘ona” o‘tkazish punkti orqali jami 1 million 184 ming 513 nafar, 2023-yilning yanvar—mart oylarida 330 ming 588 nafar fuqaro harakatlangan. Shuningdek, o‘tgan yili 242 ming 768 ta, 2023-yilning birinchi choragida 67 ming 609 ta avtoransport vositalari mazkur punktdan o‘tgan.
So‘xlik 90 yoshli Salohiddin ota Zafarov ham ilgari chegaradan o‘tish mashaqqatlarini xotirladi.
“Avvalari odamlar bojxona postidan o‘tishga juda qiynalardi. Hatto navbat uzunligidan, o‘sha yerda yotib ham qolishardi. Ilgari So‘xda tajribali shifokorlar deyarli yo‘q edi. Ko‘pchilik davolanish uchun Farg‘onaga borardi. Chegaraga navbat uzunligidan o‘sha yerda vafot etganlar ham bo‘lgan. Masalan, bir domla yo‘lda bojxona postidan o‘tishni kutib ko‘p turgan, chegaradan o‘ta olmay uyga qaytgan va vafot etgani haqida eshitganman. Ilgari qirg‘izlar kelib So‘xda narsa sota olmasdi. Savdo qilish qiyin bo‘lardi. Hozir bordi-keldi yaxshi bo‘lib qoldi. Chegaradan o‘tishda muammolar yo‘q”, — deydi otaxon.
“Hozir chegara ochiq bo‘ldi. Mozorimiz va bozorimiz bir bo‘ldi. To‘y qilsak, yaqinlarimiz qo‘shni davlatlardan kelib bemalol qatnashyapti. Yaqinda bir fuqaro bilan gaplashib qolgandik. Chegara muammosi sabab 10 yil dadamni ko‘rmagandim. Borib, ko‘rib, bir haftada keldim, deb yig‘layapti. Oldin azobdan yig‘lagan bo‘lsa, hozir xunsandchilikdan yig‘layapti. Yelkamizdan bitta katta tog‘ ag‘darildi. Hozirgi paytda 5-10 daqiqada chegaradan o‘tish mumkin. Avvalgidek soatlab kutishlar yo‘q. Qo‘shnichilik joyiga tushdi”, –deya sevinadi Bahodir Safoyev.
Bugun So‘xga olib boruvchi chegara bojxona postlari zamonaviy talablar asosida faoliyat yuritmoqda. Postlarda fuqarolar va transport vositalari erkin harakatlanishi uchun barcha zarur sharoitlar yaratilgan. Bir vaqtlar mazkur chegaralardan o‘tishga qiynalgan, ezilgan insonlar bugun duoda, chegaradan naridagi o‘z yaqinlari bilan bemalol bordi-keldi qilmoqda. Bu O‘zbekiston va Qirg‘iziston o‘rtasidagi do‘stona munosabatlarning natijasidir.
Izoh (0)