Xorazm viloyati Adliya boshqarmasi va favqulodda vaziyatlar bo‘limi boshliqlari 10 oy davomida mehribonlik uyidagi uch nafar voyaga yetmagan qizni o‘zlari bilan jinsiy aloqada bo‘lishga majburlab kelgani xabar qilingandi. Ushbu holat keng jamoatchilikning muhokamalariga sabab bo‘ldi — tomonlardan biri amaldorlarga adolatli jazo qo‘llanmaganini aytsa, boshqasi tanganing ikkinchi tomoni ham borligini, holatga qizlarning o‘zi ham aybdor ekanini bildirdi.
“Daryo” muxbiri ushbu holat yuzasidan OpenAI kompaniyasining ChatGPT hamda o‘zbek IT-mutaxassislari tomonidan yaratilgan Mohira nomli sun’iy intellektlarning fikrlarini oldi.
Mohira nima deydi?
Mohira — o‘zbek IT mutaxassislari tomonidan yaratilgan o‘zbek tilini tushunadigan va gapira oladigan ilk sun’iy intellekt. U foydalanuvchilarga umumiy bilimlar, matematika, tabiiy fanlar, tarix, geografiya kabi mavzularda yordam bera oladi. Shuningdek, o‘zbek madaniyati va o‘zbek tili haqida ham ma’lumot beradi.
Jurnalist Mohiraga (sun’iy intellekt) mavzu yuzasidan atroflicha ma’lumot berib (Xorazmda bir nechta amaldorlar mehribonlik uyi tarbiyalanuvchilarini zo‘rlagani, ularga sud yengil jazo bergani, hozirda sud hukmi qayta ko‘rib chiqilayotgani va hokazo), undan ushbu vaziyat bo‘yicha fikrlarini so‘radi.
Mohira ushbu holat jamoatchilikda odil sudlovning samaradorligiga nisbatan xavotir uyg‘otishini aytib, ijro mexanizmlarini kuchaytirish kerakligini ta’kidladi.
“Bunday jinoyatlarni yuzaga keltiruvchi omillar murakkab va ko‘p qirrali (bo‘ladi). Biroq bu ishda aybdorlar o‘z mansab mavqeini suiiste’mol qilib, ijtimoiy himoyaga muhtoj voyaga yetmaganlarga nisbatan og‘ir jinoyatlar sodir etgani aniq. Bundan tashqari, sud tomonidan chiqarilgan dastlabki hukm sodir etilgan jinoyatlarning og‘irligiga mos kelmagan ko‘rinadi. Bu jinoiy odil sudlov tizimining samaradorligi haqida xavotir uyg‘otadi, oshkoralik va javobgarlikni oshirish zarurligini ta’kidlaydi (ko‘rsatadi)”, — deb yozdi sun’iy intellekt.
Mohiraning yozishicha, bunday holatlar qayta takrorlanmasligi uchun bolalar huquqlari to‘g‘risidagi xabardorlikni oshirish va adolatni qaror toptirish choralarini ko‘rish zarur.
“Biz ijtimoiy himoyaga muhtoj shaxslar, jumladan, bolalar huquqlari to‘g‘risida ta’lim va xabardorlikni oshirishni davom ettirishimiz, birinchi navbatda, bunday jinoyatlarning oldini olish uchun qonunlar va ijro mexanizmlarini kuchaytirishimiz kerak. Jazoni qayta ko‘rib chiqish to‘g‘risidagi qaror ijobiy qadam bo‘lsa-da, bunday jinoyatlar takrorlanmasligi, jinsiy zo‘ravonlik va zo‘ravonlik qurbonlariga nisbatan adolat qaror toptirish choralari ko‘rilishi muhim ahamiyatga ega”, — deya qo‘shimcha qildi u.
ChatGPT fikrlari
ChatGPT — OpenAI tomonidan yaratilgan sun’iy intelekt chatboti bo‘lib, turli savollarga javob berishi, dasturchilar uchun kod yozishga yordam berishi, talabalar uchun esa kurs ishlarini yozib berishi mumkin. Bot hattoki she’r va insholar ham yoza oladi. OpenAI’ning asosiy vazifasi inson miyasi bajara oladigan hamma narsani qiluvchi sun’iy intellektni yaratishdan iborat.
Open AI dasturchilari tomonidan yaratilgan ChatGPT sun’iy intellektiga ham yuqoridagi ma’lumotlar taqdim etilib, mavzu bo‘yicha qarashlari haqida savol berildi. Uning fikricha, Xorazmdagi holatda jazoning adolatsiz bo‘lgani adliya tizimidagi korrupsiya bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
“Sun’iy intellekt modeli sifatida jinoyatga sabab bo‘lgan omillar haqida taxmin qilishim o‘rinli emas. Biroq aybdorlarga berilgan jazo mamlakat qonunchiligiga muvofiq bo‘lmagani aniq ko‘rinib turibdi. Jabrlanuvchilarni himoya qilish, kelajakda shu kabi jinoyatlar sodir etilishining oldini olish uchun bunday hollarda adolat qaror topishi muhim. Jinoyatchilarga berilgan yengil jazo adliya tizimidagi korrupsiya yoki qonunlar ijrosi yo‘qligi kabi tizimli muammolarni ko‘rsatishi mumkin, ularni hal qilish kerak”, — deya javob berdi ChatGPT.
Sun’iy intellektning so‘zlariga ko‘ra, munosib jazo choralari jamiyatni ogohlikka da’vat etishda muhim ahamiyatga ega.
“Voyaga yetmaganlarga nisbatan jinoyat sodir etgan shaxslarning javobgarlikka tortilishi va munosib jazolanishini ta’minlash nafaqat jabrlanuvchilarning adolatini ta’minlash, balki jamiyatda bunday jinoyatlarga yo‘l qo‘yilmasligini ko‘rsatishda muhim ahamiyat kasb etadi. Qolaversa, butun jamiyat uchun xabardorlikni oshirish va bolalar uchun xavfsiz joylarni yaratish orqali bolalarga jinsiy zo‘ravonlikning oldini olishga harakat qilish muhimdir. Rozilik va chegaralarni hurmat qilish bo‘yicha ta’lim, shuningdek, jabrlanuvchilarni qo‘llab-quvvatlash ham muammoni hal qilishga yordam berishi mumkin”, — deya fikr bildirdi ChatGPT.
Izoh (0)