“Daryo” internet-nashri Toshkent shahri hokimligi qoshidagi Jamoatchilik kengashi bilan birgalikda “Mahalla. Muammo. Mulohaza” loyihasini taqdim etib kelmoqda. Loyihaning 18-soni mavzusi “Taʼlimga eʼtibor bor, tarbiyaga-chi?” bo‘lib, dastur mehmoni sifatida taʼlim sohasi eksperti Bahodir G‘aniyev taklif etildi.
— Birinchi navbatda, tarbiyaning taʼrifini tushunib olaylik. Uning ichida diniy tarbiya ham bor, bu masalaga ota-ona boshqacha, davlat boshqacha qarashi, ularning nuqtayi nazari o‘zaro zid bo‘lishi mumkin. Bilamiz, O‘zbekistonda islom dini juda rivojlanib kelmoqda. Ko‘p ota-onalar bolasiga diniy bilim berib, uning maʼlum darajada dindor bo‘lishini xohlaydi. Maktablar esa bolalarning dindor bo‘lishiga neytral munosabatda. Davlat esa avvallari dinlashuv jarayonlariga qarshi bo‘lardi. Buni ochiq aytish kerak, 30 yil hatto oddiy tashqi ko‘rinishga — soqol, hijob kabi muhokama qilishga arzimaydigan masalalarga qarshi kurashib kelindi. Xudoga shukur, oxirgi yillar bu masala muhokamalardan sekinlik bilan chiqib ketyapti. Aytmoqchimanki, tarbiyani amalga oshiruvchilarning manfaati bir-biriga zid bo‘lgan jihatlar ham bor.
Yaqin tarixda, sovet davrida tarbiya, birinchi navbatda, davlatning kommunistik mafkurasini singdirishga qaratilgan tizim edi. O‘shandan kelib chiqib, bolalar oktabriyat, pioner, komsomol, keyin kommunist bo‘lishi kerak edi. Shu asnoda ular ateizm g‘oyasiga ergashishi, o‘zini o‘zbek emas, SSSR fuqarosi deb his qilishi, O‘zbekistonni emas, butun bir sovet davlatining manfaatini himoya qilishga, uning uchun jonini berishga tayyor bo‘lishi uchun tarbiyalanardi.
Afsuski, tarbiya targ‘ibot tizimiga asoslangan edi va bu tizim uzoq yillar davomida ishlanganligi sababli mustaqil bo‘lganimizdan keyin ham o‘sha shaklda davom etdi. Faqat mazmunan kommunizm, ateizm degan tushunchalar targ‘ibotdan chiqib ketsa-da, o‘sha-o‘sha shakl maʼlum vaqtgacha ishlashga harakat qildi. Uning orqasida maʼlum qatʼiy ideologiya bo‘lmaganligi sababli tarbiyachilar, yaʼni maʼnaviyatchilar (chunki maʼnaviyat targ‘iboti orqali “Yuksak maʼnaviyat — yengilmas kuch” g‘oyalariga ham asosiy urg‘u berildi) uni to‘ldirishga, asosiy ustun ketgach, tizimni boshqa ustunlarning tagida qurishga harakat qildi. Lekin u kommunizm mafkurasiga asoslangan edi.
Sovet davridan keyingi 31 yil davomida ham davlat tomonidan tarbiyaviy ishlar hanuz shakllantira olinmadi, deb aniq aytolaman. Buning tizimli elementlari birinchi navbatda taʼlim muassasalariga, ikkinchidan, shaklan (o‘zini oqlamasa ham) mahalla tizimiga, kerak bo‘lsa yirik korxonalarga asoslangan — yosh xodimlar bilan maʼlum ishlar amalga oshirib kelingan. Davlat tomonidan turli telekanallar orqali maʼlum tushunchalar, qadriyatlarni targ‘ibot shaklida yoshlar ongiga singdirish mexanizmlaridan foydalanilgan. Afsuski, bu mexanizmlarning birortasi ham samarali deb aytolmaymiz. Chunki bolalarni, yoshlarni tarbiyalashga yondashuvlar zamonaviy emas, — deydi Bahodir G‘aniyev.
Ko‘rsatuvni to‘liq tarzda “Daryo”ning YouTube’dagi sahifasi orqali tomosha qilish mumkin.
Izoh (0)