Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti (PMTI) ekspertlari hududlarning tovar va xizmatlar eksportini tayyorgarlik darajasi bo‘yicha guruhladi.
Tadqiqotda tovarlar va xizmatlar eksportining hududlarga xos xususiyatlarini ochib berish va tavsiflashda qiyosiy tahlil usuli — RCA (Revealed comparative advantage) indeksidan foydalanildi.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, tovarlar va xizmatlar eksporti tayyorgarlik darajasi bo‘yicha 4 guruhga bo‘lindi: resurslar (mineral, nooziq-ovqat, qishloq xo‘jaligi), qayta ishlangan sanoat tovarlari (kimyo, metallurgiya, to‘qimachilik), yuqori qo‘shilgan qiymatli tovarlar (elektrotexnika, mashinasozlik, farmatsevtika) va servis (xizmatlar).
O‘zbekiston eksportining salmoqli qismini qayta ishlangan sanoat tovarlari tashkil etadi (34,9 foiz). Bu asosan to‘qimachilik sanoati (Andijon, Namangan, Toshkent, Farg‘ona viloyatlari, Toshkent shahri asosiy eksportchilar hisoblanadi) va metallurgiyaning (Toshkent viloyati, Toshkent shahri) eksport salohiyati bilan bog‘liq.
Resurslar, ya’ni mineral (Toshkent, Buxoro viloyati), nooziq-ovqat xom ashyosi (Navoiy, Toshkent viloyatlari, Toshkent shahri) va qishloq xo‘jaligi mahsulotlari eksporti (16,5 foiz) (Samarqand, Toshkent, Farg‘ona viloyatlari) jahon bozorida talab yuqori bo‘lgan uglevodorod xomashyosi, ko‘mir, sabzavot va mevalar mavjudligi bilan bog‘liq.
Yuqori qo‘shilgan qiymatli mahsulotlar eksportining mamlakat eksportidagi ulushi 5,3 foizni tashkil etadi. Bular asosan elektrotexnika (Toshkent shahri, Toshkent viloyati), farmatsevtika (Toshkent, Sirdaryo, Toshkent, Samarqand viloyatlari), mashinasozlik (Andijon, Samarqand viloyati, Toshkent shahri) tarmoqlarida ishlab chiqarilgan mahsulotlardir.
Raqobat ustunligini baholashda hududlarning quyidagi xususiyatlari aniqlandi:
Mamlakat hududlarining aksariyati resurslar, xususan, nooziq-ovqat xomashyosi va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini eksport qilish imkoniyatiga ega.
Sanoat mahsulotlarini qayta ishlashda to‘qimachilik mahsulotlari eksporti yuqori salohiyatga ega bo‘lib, bu hududiy eksport diversifikatsiyasining ijobiy holatidan dalolat beradi;
Yuqori qo‘shilgan qiymatga ega bo‘lgan tovarlar, xususan, elektrotexnika va mashinasozlik tovarlari, shuningdek, xizmatlar eksportida bir yoqlamalik kuzatiladi.
Bu esa hududlarda eksportga yo‘naltirilgan ishlab chiqarishni oqilona joylashtirish bilan bog‘liq masalani ko‘rib chiqishni taqozo etadi;
Yuqori qo‘shilgan qiymatga ega mahsulotlar eksportini kengaytirishda Jizzax, Namangan, Toshkent, Sirdaryo (mashinasozlik) viloyatlarida katta imkoniyatlar mavjud.
Umuman olganda, O‘zbekiston hududlari mahalliy tabiiy xomashyoni chuqur qayta ishlash hamda yuqori texnologiyali innovatsion tovarlarni ishlab chiqarish va xizmatlarni taklif etish hisobiga eksport hajmini oshirish borasida keng imkoniyat va zaxiralarga ega.
Izoh (0)