Bugun, 13-iyun kuni bo‘lib o‘tgan Senat yalpi majlisida Oliy sud raisi lavozimiga qayta saylangan Kozimjon Komilov sud tizimidagi bir qancha masalalarda senatorlar savollariga javob berdi. “Daryo” Oliy sud rahbarining parlament minbarida turib aytgan gaplaridan tezislar taqdim etadi.
Sudda eng ko‘p ko‘rilayotgan ishlar
Bugun Fuqarolik sudida qaysi ishlar ko‘p ko‘rilyapti? Hamma oilaviy ishlar deb o‘ylaydi. Yo‘q, hozir kredit ishlari ko‘paygan. Bir tomondan bu yaxshi. Nima uchun? Demak, odamlarda mablag‘ paydo bo‘lib, kredit ola boshlayapti. Lekin kreditni qaytarmaslik sabablari nimalardan iborat degan savol tug‘iladi. Hozirda oila masalalari ko‘rilgan ishlar soni jihatdan hatto 4-5 o‘ringa tushgan. Shuningdek, jinoyat masalasida firibgarlik, avtotransport, ma’muriy huquqbuzarliklar bo‘yicha bo‘ysunmaslik va tuhmat ishlarini ko‘rish ko‘paygan.
Haqiqiy bo‘lmagan hokim qarorlari
Hokimlar qarorlarining haqiqiy emaslik darajasi yaqinda 65 foiz edi. Hozir esa bu ko‘rsatgich 43 foizga tushdi. Buning sababi ular bilan ishlayapmiz. Hokim qarorini haqiqiy emas, deb topishimiz yaxshi emas. Bunday holatlar sonini kamaytirish va hokimlar bilan ishlash tizimi yo‘lga qo‘yilmoqda.
“Hozirgi jazo ham yomon emas”
To‘g‘ri, ayollar va bolalarga tazyiq hamda zo‘ravonlik holatlari ko‘p uchramoqda. Shunday jinoyat sodir etganlarga jazo kuchaytirilsa, shunda zo‘ravonliklar kamayar, degan qarashlar ham bor. Hozirda 18-20 foiz muqaddam sudlanganlar qayta jinoyat sodir etyapti. Albatta, jazoni kuchaytirish mumkin. Lekin o‘sha odam jazoni o‘tab chiqqandan keyin turli talqinlar bo‘ladi. “Turma”dan to‘g‘ri uyga ketishi yoki “adaptatsiya”dan o‘tib borgani ma’qul. Jazoni kuchaytirish usullari juda ko‘p. Undan ko‘ra, fuqarolar bilan ko‘proq ishlagan to‘g‘ri degan fikrdaman. Tasavvur qiling, 5 yilda mamlakatda qancha narsa o‘zgarib ketdi. Ilgari sudlangan odam, qamoqdan chiqib boshqa davrga kirib kelyapti. Bu masala ham bor. Jazo choralarini ayrim toifalarga kuchaytirish mumkin. Lekin hozirgi Kodeksdagi (Jinoyat kodeksi-tahr.) jazoning o‘zi ham yomon emas. Faqat uni ishlata bilish kerak. Ishni bizgacha yetkazmaslikka harakat qilinsa, undan ham yaxshi bo‘ladi.
Sudlarda ochiqlik
Sudlar ochiq bo‘lmoqda. Masalan, ommaviy axborot vositalari bo‘yicha alohida plenum qabul qildik. Bunday qaror ko‘p davlatlarda yo‘q. Istagan jurnalist sud jarayonida qatnashishi mumkin. Faqat jurnalistlar suddagi tartib-tamoyillarga amal qilib qatnashsa, hech qanaqa muammo bo‘lmaydi. To‘g‘ri, boshida tushunmovchiliklar bo‘ldi. Lekin hozir hammasi iziga tushib ketdi. Oshkoralik bundan keyin ham davom etadi.
Nizolar...
Avvallari mahalladagi bir odam ajrashadigan bo‘lsa, hech kim sudga yetib bormasdi. Mahallani o‘zida hal qilinardi. Uydagi masala ko‘chaga chiqmasdi. Afsuski, jigarlar, aka-ukalar o‘rtasida meros, mol talashish va boshqa nizolar ko‘payib bormoqda. Biz bu bo‘yicha mahallalar bilan hali ancha ishlashimizga to‘g‘ri kelar ekan. Mahallalar bilan kelshib olganmiz. Ularning talabi bilan istagan joylariga hech qanday moneliksiz chiqadigan bo‘lganmiz. Sudyalar ham bunga shay turibdi. Har bir viloyatning o‘ziga yarasha past-u balandi bor. Sayyor uchrashuvlarga tayyormiz. Endi viloyat, tuman va shaharlardagi nizolarga qarab hududlarni qizil, sariq va yashil ranglarga ajratamiz.
“Odamlar sudga ishona boshladi”
Ko‘p mamlakatlarda sudlar yopiq. Ulardan ma’lumot olish, sudlar bilan uchrashish murakkab masala. Biz bu yo‘lni tanlamadik. Sudlar xalq uchun xizmat qilishi kerak degan tamoyil asosida ish olib borildi. Kelajak rejalarimiz haqida gapirsam. Odamlar sudga ishona boshladi. 2019-yildan boshlab sudlarga ariza shikoyatlar kelish soni oshdi. Odamlar muammolarini sud jarayoni orqali hal qilishini to‘liq ta’minlash kerak. Yangi sud korpusini shakllantirish lozim. Sudyalar oliy kengashi va oliy maktabini o‘zgartirish zarur. Ya’ni 70 foiz amaliyot, 30 foiz nazariyaga olib kelish kerak. 17-18 yil davomida Oliy sud eshiklari yopiq bo‘lgan. Shuncha yil davomida tanlab-tanlab 4 mingta ish ko‘rilgan. 2021-yilning o‘zida esa 7 mingta jinoyat ishi ko‘rildi. Albatta, muammolar bor va biz ular ustida ishlayapmiz. Yana muhim masala, “Adolat” axborot tizimi yaratiladi. Sud tizimida inson omili 70 foizga kamaygan. Odamlarga uydan turib sudga murojaat qilish imkoniyati yaratiladi.
Izoh (0)