Бугун, 13 июнь куни бўлиб ўтган Сенат ялпи мажлисида Олий суд раиси лавозимига қайта сайланган Козимжон Комилов суд тизимидаги бир қанча масалаларда сенаторлар саволларига жавоб берди. «Дарё» Олий суд раҳбарининг парламент минбарида туриб айтган гапларидан тезислар тақдим этади.
Судда энг кўп кўрилаётган ишлар
Бугун Фуқаролик судида қайси ишлар кўп кўриляпти? Ҳамма оилавий ишлар деб ўйлайди. Йўқ, ҳозир кредит ишлари кўпайган. Бир томондан бу яхши. Нима учун? Демак, одамларда маблағ пайдо бўлиб, кредит ола бошлаяпти. Лекин кредитни қайтармаслик сабаблари нималардан иборат деган савол туғилади. Ҳозирда оила масалалари кўрилган ишлар сони жиҳатдан ҳатто 4-5 ўринга тушган. Шунингдек, жиноят масаласида фирибгарлик, автотранспорт, маъмурий ҳуқуқбузарликлар бўйича бўйсунмаслик ва туҳмат ишларини кўриш кўпайган.
Ҳақиқий бўлмаган ҳоким қарорлари
Ҳокимлар қарорларининг ҳақиқий эмаслик даражаси яқинда 65 фоиз эди. Ҳозир эса бу кўрсатгич 43 фоизга тушди. Бунинг сабаби улар билан ишлаяпмиз. Ҳоким қарорини ҳақиқий эмас, деб топишимиз яхши эмас. Бундай ҳолатлар сонини камайтириш ва ҳокимлар билан ишлаш тизими йўлга қўйилмоқда.
«Ҳозирги жазо ҳам ёмон эмас»
Тўғри, аёллар ва болаларга тазйиқ ҳамда зўравонлик ҳолатлари кўп учрамоқда. Шундай жиноят содир этганларга жазо кучайтирилса, шунда зўравонликлар камаяр, деган қарашлар ҳам бор. Ҳозирда 18-20 фоиз муқаддам судланганлар қайта жиноят содир этяпти. Албатта, жазони кучайтириш мумкин. Лекин ўша одам жазони ўтаб чиққандан кейин турли талқинлар бўлади. «Турма»дан тўғри уйга кетиши ёки «адаптация»дан ўтиб боргани маъқул. Жазони кучайтириш усуллари жуда кўп. Ундан кўра, фуқаролар билан кўпроқ ишлаган тўғри деган фикрдаман. Тасаввур қилинг, 5 йилда мамлакатда қанча нарса ўзгариб кетди. Илгари судланган одам, қамоқдан чиқиб бошқа даврга кириб келяпти. Бу масала ҳам бор. Жазо чораларини айрим тоифаларга кучайтириш мумкин. Лекин ҳозирги Кодексдаги (Жиноят кодекси-таҳр.) жазонинг ўзи ҳам ёмон эмас. Фақат уни ишлата билиш керак. Ишни бизгача етказмасликка ҳаракат қилинса, ундан ҳам яхши бўлади.
Судларда очиқлик
Судлар очиқ бўлмоқда. Масалан, оммавий ахборот воситалари бўйича алоҳида пленум қабул қилдик. Бундай қарор кўп давлатларда йўқ. Истаган журналист суд жараёнида қатнашиши мумкин. Фақат журналистлар суддаги тартиб-тамойилларга амал қилиб қатнашса, ҳеч қанақа муаммо бўлмайди. Тўғри, бошида тушунмовчиликлар бўлди. Лекин ҳозир ҳаммаси изига тушиб кетди. Ошкоралик бундан кейин ҳам давом этади.
Низолар...
Авваллари маҳалладаги бир одам ажрашадиган бўлса, ҳеч ким судга етиб бормасди. Маҳаллани ўзида ҳал қилинарди. Уйдаги масала кўчага чиқмасди. Афсуски, жигарлар, ака-укалар ўртасида мерос, мол талашиш ва бошқа низолар кўпайиб бормоқда. Биз бу бўйича маҳаллалар билан ҳали анча ишлашимизга тўғри келар экан. Маҳаллалар билан келшиб олганмиз. Уларнинг талаби билан истаган жойларига ҳеч қандай монеликсиз чиқадиган бўлганмиз. Судьялар ҳам бунга шай турибди. Ҳар бир вилоятнинг ўзига яраша паст-у баланди бор. Сайёр учрашувларга тайёрмиз. Энди вилоят, туман ва шаҳарлардаги низоларга қараб ҳудудларни қизил, сариқ ва яшил рангларга ажратамиз.
«Одамлар судга ишона бошлади»
Кўп мамлакатларда судлар ёпиқ. Улардан маълумот олиш, судлар билан учрашиш мураккаб масала. Биз бу йўлни танламадик. Судлар халқ учун хизмат қилиши керак деган тамойил асосида иш олиб борилди. Келажак режаларимиз ҳақида гапирсам. Одамлар судга ишона бошлади. 2019 йилдан бошлаб судларга ариза шикоятлар келиш сони ошди. Одамлар муаммоларини суд жараёни орқали ҳал қилишини тўлиқ таъминлаш керак. Янги суд корпусини шакллантириш лозим. Судьялар олий кенгаши ва олий мактабини ўзгартириш зарур. Яъни 70 фоиз амалиёт, 30 фоиз назарияга олиб келиш керак. 17-18 йил давомида Олий суд эшиклари ёпиқ бўлган. Шунча йил давомида танлаб-танлаб 4 мингта иш кўрилган. 2021 йилнинг ўзида эса 7 мингта жиноят иши кўрилди. Албатта, муаммолар бор ва биз улар устида ишлаяпмиз. Яна муҳим масала, «Адолат» ахборот тизими яратилади. Суд тизимида инсон омили 70 фоизга камайган. Одамларга уйдан туриб судга мурожаат қилиш имконияти яратилади.
Изоҳ (0)