Urush Ukrainaga vayronagarchilik keltirishi bilan bir qatorda, butun dunyo bo‘ylab millionlab odamlarni ocharchilikka duchor qilishi mumkin. Bu haqda The Economist xabar berdi.
Rossiya va Ukraina jahonda sotiladigan bug‘doyning 28 foizini, arpaning 29 foizini, makkajo‘xorining 15 foizini va kungaboqar yog‘ining 75 foizini ta’minlaydi.
Rossiyaga qarshi sanksiyalar va Ukraina portlarining to‘sib qo‘yilishi bu mahsulotlarning ko‘p qismi eksportini to‘xtatdi. Boshqa yerdagi fermerlar esa o‘g‘it narxi oshib borayotgani sababli kamomadni qoplashga qiynalmoqda.
Nima uchun o‘g‘it juda qimmat?
O‘g‘itlar yashil inqilobda katta rol o‘ynagan, so‘nggi oltmish yil ichida ular sabab dunyoning aksariyat qashshoq mamlakatlarida hosildorlikning oshishi kuzatilgan. Oxford Analytica tadqiqot kompaniyasi ma’lumotlariga ko‘ra, 1960-yilda o‘g‘itsiz ekinlar dunyo aholisining 87 foizini ta’minlagan.2015-yilga kelib bu ko‘rsatkich dunyo aholisining atigi 52 foizini tashkil etgan. Uchta asosiy o‘g‘it turi mavjud: azotga asoslangan o‘g‘it (ulardan yagona qimmat tarkibiy qism tabiiy gaz), kaliy (kaliyni ta’minlaydigan) va fosfatlar.
2021-yilda bir qator omillar, jumladan, energiya va transport narxining oshishi, COVID-19 pandemiyasining iqtisodiy oqibatlari natijasida o‘g‘it narxi keskin ko‘tarildi.
2021-yil dekabr oyida jahondagi kaliyning 18 foizini ishlab chiqaradigan Belarus hukumatining Yevropada migrantlar inqirozini qo‘zg‘atishga urinishlari sababli joriy etilgan sanksiyalar vaziyatni yanada yomonlashtirdi.
Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyoning ko‘pgina mamlakatlarida bu ko‘rsatkich 50 foizdan oshgan. Yevropada energiya xavfsizligi masalalari azotga asoslangan o‘g‘itlarni ishlab chiqarish uchun tabiiy gazdan foydalanishni cheklaydi.
Tabiiy gaz bilan ta’minlangan Nigeriya va Qatar yangi azot zavodlarini ochayotgan bo‘lsa, Kanadada kaliy ishlab chiqarishni ko‘paytirish uchun joy bor, bu vaqt talab etadi. Ayni paytda esa narxlar yuqoriligicha qolmoqda.
Hosilga ta’sir
Fermerlar kamroq o‘g‘it ishlatishga majbur bo‘lishi mumkin, bu hosildorlik va ekinlarning sifatini pasaytiradi. Shu bilan bir qatorda, ular bug‘doy va makkajo‘xori kabi ekinlarni yetkazib berishni yanada qisqartirib, soya kabi kamroq o‘g‘it talab qiladigan mahsulotlarga o‘tishlari mumkin.Amerika ishlab chiqaruvchilari 2022-yilda deyarli 37 mln gektar maydonga soya ekishi kutilmoqda, bu rekord darajada yuqori ko‘rsatkich bo‘lib, 2021-yilga nisbatan 4 foizga o‘sishdir.
Makkajo‘xori plantatsiyalari esa 4 foizga qisqarib, 36 mln gektarga yetadi. Bug‘doy esa o‘zgarishsiz qoladi.
Ulardan foydalanishni qisqartirish mumkinmi?
Tuproq spektroskopiyasi kabi zamonaviy qishloq xo‘jaligi texnikasi tuproqdagi ozuqaviy moddalar darajasini aniq o‘lchashi mumkin, bu esa o‘g‘itlardan maqsadli foydalanish imkonini beradi.Ammo talab qilinadigan texnologiya qimmat, shuning uchun kambag‘al mamlakatlardagi fermerlarga yordam bera olmaydi.
Pastroq texnologiyali yondashuv tuproq sifatini saqlaydigan kamroq intensiv dehqonchilik usullarini qo‘llash bo‘ladi, masalan, almashlab ekish, eski ekin qoldiqlarini qoldiradigan yerga ishlov berish yoki “agroo‘rmonchilik” (dalalardagi ekinlar bilan daraxtlarni birlashtirish).
Ammo bu usullar vaqt, kuch va uzoqni ko‘ra bilishni talab qiladi va zamonaviy o‘g‘itlar kabi tez va samarali bo‘lmaydi.
Avvalroq Germaniya Ikkinchi jahon urushidan keyingi eng dahshatli ocharchilik haqida ogohlantirgandi.
Izoh (0)