Qirollik to‘y torti shunchaki shirinlik emas, balki glazur bilan qoplangan me’moriy mo‘jiza. U 130 kilogrammdan 230 kilogrammgacha og‘irlikda bo‘lib, bir necha qavatdan iborat va murakkab naqshlar, monogrammalar hamda ramzlar bilan bezatiladi.
Ulkan to‘y torti an’anasini qirolicha Viktoriya joriy qilgan. 1840-yilda uning shahzoda Albert bilan to‘yida mehmonlarga deyarli 140 kilogramm og‘irlikdagi uch qavatli tort taqdim etilgan. Bu tort gullar, glazurdan yasalgan novdalar va tepasida kelin-kuyovning byustlari bilan bezatilgan. O‘shandan beri birorta qirollik to‘yi bunday ajoyib tortsiz o‘tmaydi.
1863-yilda Eduard VII va Daniya malikasi Aleksandra nikohida tort gullar bilan bezatilgandi. 1923-yilda turmush qurgan Jorj VI va ledi Elizaveta Bouz-Layon tortining balandligi esa deyarli 3 metrga yetib, go‘yo saroyga o‘xshardi. Birinchi qavatida sirli Vindzor qal’asi va Avliyo Jorj ibodatxonasining nusxalari, ikkinchisida esa kelin voyaga yetgan Glemis qal’asi tasvirlangandi.
Ko‘pincha tortni saroy oshpazlari tayyorlaydi, biroq hozirgi kunda monarx oilasiga mansub yosh kelin-kuyovlar o‘z didlariga mos qandolatchilarni ham tanlash imkoniyatiga ega. Masalan, 1981-yilda Diana va shahzoda Charlzning hashamatli to‘yida 3,5 ming mehmonga mo‘ljallangan 23 ta tort bo‘lgan. Ular orasida eng asosiysini Qirollik harbiy-dengiz oshpazlik maktabining novvoyi Devid Everi tomonidan tayyorlangan mevali tort tashkil etgan.
Shahzoda Garri va Megan Marklning to‘y tortini Londonda istiqomat qiluvchi amerikalik Kler Ptak tayyorlagan. An’anaviy mevali tort o‘rniga u limonli va buzinali tort taklif qildi, uni ipakdek mayin krem bilan qopladi hamda bahor va juftlik go‘zalligiga ishora qilgan holda uni jonli gullar bilan bezadi. An’analarning bunday oyoq osti qilinishi ingliz aristokratiyasi vakillarini anchagina g‘azablantirdi. Biroq zamon o‘zgarmoqda.
Shahzoda Uilyam va Keyt Middlton esa an’anaviy uslubni tanladi — saroy bosh oshpazi Fiona Kerns tomonidan tayyorlangan qo‘lbola mevali tort. U besh hafta davomida balandligi deyarli bir metrli sakkiz qavatli tort ustida mehnat qildi. Har bir qavatda Ketrinning to‘y libosidagi naqshlarni takrorlovchi bo‘rtma marvaridgullar bor edi. Bundan tashqari, tortni tayyorlashda Angliya, Shotlandiya, Uels va Irlandiya ranglarini ifodalovchi 17 xil shakar pastasidan foydalanildi. Yuqori qavat oilaviy gerbdagidek juftlikning monogrammasi bilan bezatilgan edi.
Lorddan lordga pochta orqali
To‘ydan keyin tort bo‘laklari qirollikning qarindosh-urug‘lariga, sadoqatli fuqarolariga va xayriya tashkilotlariga jo‘natiladi. Bu an’anani qirolicha Yelizaveta II va Edinburg gersogi Filipp boshlab bergan. 1947-yilda ularning to‘y torti deyarli 3 metr balandlikda bo‘lib, 220 kilogramm og‘irlikka ega edi. Ikki ming bo‘lak marosim mehmonlariga tarqatiladi, yana yuzlab bo‘laklar chiroyli qutilarga joylanib, butun mamlakat bo‘ylab yuboriladi.
Baxt uchun saqlab qo‘yib, bir yildan so‘ng iste’mol qilish
Bundan tashqari, XIX asrdan boshlab Britaniya aristokratiyasida tortning bir qismini saqlash va uni to‘ng‘ich farzandning cho‘qintirilishi marosimida iste’mol qilish an’anasi mavjud edi. O‘sha davrda mashhur bo‘lgan quruq mevali va zich xamirli tortlarga rom, brendi, sherry kabi spirtli ichimliklar qo‘shilardi. Bu tortlar spirt va shakar tufayli yaxshi saqlanib, mato yoki mum qog‘ozga zich o‘ralib, salqin omborxonalarda saqlanardi. Zamonaviy tushunchada bu tort emas, balki keks hisoblanadi.
Bu an’anani ayniqsa Qirolicha Yelizaveta II va shahzoda Filipp mashhur qildi. Ular tortlarining yuqori qismini to‘ylaridan bir yil o‘tgach, to‘ng‘ich o‘g‘illari shahzoda Charlzning cho‘qintirilish marosimigacha saqlab qo‘yishadi.
Bugungi kunda tortni, hatto kremli bo‘lsa ham kuchli muzlatkichlarda saqlash mumkin. Ammo hozirda farzand ko‘rish ko‘pincha bir necha yilga kechiktirilgani sababli uni to‘yning navbatdagi yilligida iste’mol qilish odat tusiga kirdi. Bu nikohning mustahkamligi va muvaffaqiyatini ramziy ifodalaydi. Britaniya qirol oilasi a’zolari ham bu an’anani davom ettirmoqda.
Yeyish emas, kolleksiya qilish
Qirollik to‘yidan sovg‘a qilingan tort bo‘lagini iste’mol qilish odobdan emas. Bunday shirinlikni odatda asl o‘ramida - muzlatgichlarda, seyflarda, oynali vitrinalarda ehtiyotkorlik bilan saqlashadi. Ba’zi kolleksionerlar hatto bu bo‘laklarni oilaviy qimmatbaho buyumlar singari sug‘urtalaydi. Ularning merosxo‘rlari esa bu noyob narsalarni kimoshdi savdosida sotadi. Bunday yodgorliklar uchun eng mashhur “bozor” Julien’s auksion uyi bo‘lib qoldi. Masalan, 2021-yilda shahzoda Charlz va Diananing to‘yidan qolgan, 40 yil qutida saqlangan tort bo‘lagi 2500 funt sterlingga sotildi. Xaridor uni nima qilgani noma’lum.
Saroyda ishlagan mebel ta’mirchisi Nayjel Rikkets yosh kelin-kuyov Charlz va Dianaga antiqa stol sovg‘a qiladi, o‘zi uchun esa “Bukingem saroyi” deb yozilgan esdalik qutisida ularning tortidan bir bo‘lak olib qoladi. Uning vafotidan so‘ng, 2022-yilda bu yodgorlik kimoshdi savdosida ramziy narxga — atigi 170 funtga sotiladi.
2024-yilda ham kimoshdi savdoga noyob nusxa — 1947-yilda Yelizaveta II va shahzoda Filippning to‘yidan qolgan tort bo‘lagi qo‘yiladi. Uni Xolirudxaus saroyining uy boshqaruvchisi Merion Polsonga shaxsan sovg‘a qilingandi. Bo‘lak xitoylik anonim xaridorga 2800 dollarga sotilgunga qadar uning oilasida 77 yil saqlangan.
Saqlanib qolgan eng og‘ir va qimmatbaho tort bo‘laklaridan biri qirolichaning xizmatida bo‘lgan Moyra Smitga sovg‘a qilingandi. Gerb, bezakli barglar va sirlangan taqa bilan bezatilgan taxminan 700 gramm og‘irlikdagi bo‘lak uzoq vaqt davomida uning oilasida saqlangan va deyarli yangiday ko‘rinardi. Moyra vafot etgach, u 2565 dollarga sotildi. Yangi egasi, kolleksioner Jerri Leyton tort o‘zining qirollik yodgorliklari to‘plamida faxriy o‘rin egallashini ma’lum qildi.
Biroq bugungi kunda narx bo‘yicha rekordchi — Uilyam va Keytning mevali to‘y tortining bir bo‘lagidir. 2014-yilda u 7500 dollarga sotilgan. Uch yil saqlangan tort juftlikning shaxsiy tilaklari bitilgan tunuka qutiga joylashtirilgan edi. Qizig‘i shundaki, lotni er-xotinning o‘zlari — yo hazillashib, yo puxta o‘ylab qo‘yishgan.
Izoh (0)