Уруш Украинага вайронагарчилик келтириши билан бир қаторда, бутун дунё бўйлаб миллионлаб одамларни очарчиликка дучор қилиши мумкин. Бу ҳақда The Economist хабар берди.
Россия ва Украина жаҳонда сотиладиган буғдойнинг 28 фоизини, арпанинг 29 фоизини, маккажўхорининг 15 фоизини ва кунгабоқар ёғининг 75 фоизини таъминлайди.
Россияга қарши санкциялар ва Украина портларининг тўсиб қўйилиши бу маҳсулотларнинг кўп қисми экспортини тўхтатди. Бошқа ердаги фермерлар эса ўғит нархи ошиб бораётгани сабабли камомадни қоплашга қийналмоқда.
Нима учун ўғит жуда қиммат?
Ўғитлар яшил инқилобда катта рол ўйнаган, сўнгги олтмиш йил ичида улар сабаб дунёнинг аксарият қашшоқ мамлакатларида ҳосилдорликнинг ошиши кузатилган. Oxford Analytica тадқиқот компанияси маълумотларига кўра, 1960 йилда ўғитсиз экинлар дунё аҳолисининг 87 фоизини таъминлаган.2015 йилга келиб бу кўрсаткич дунё аҳолисининг атиги 52 фоизини ташкил этган. Учта асосий ўғит тури мавжуд: азотга асосланган ўғит (улардан ягона қиммат таркибий қисм табиий газ), калий (калийни таъминлайдиган) ва фосфатлар.
2021 йилда бир қатор омиллар, жумладан, энергия ва транспорт нархининг ошиши, COVID-19 пандемиясининг иқтисодий оқибатлари натижасида ўғит нархи кескин кўтарилди.
2021 йил декабрь ойида жаҳондаги калийнинг 18 фоизини ишлаб чиқарадиган Беларусь ҳукуматининг Европада мигрантлар инқирозини қўзғатишга уринишлари сабабли жорий этилган санкциялар вазиятни янада ёмонлаштирди.
Шарқий Европа ва Марказий Осиёнинг кўпгина мамлакатларида бу кўрсаткич 50 фоиздан ошган. Европада энергия хавфсизлиги масалалари азотга асосланган ўғитларни ишлаб чиқариш учун табиий газдан фойдаланишни чеклайди.
Табиий газ билан таъминланган Нигерия ва Қатар янги азот заводларини очаётган бўлса, Канадада калий ишлаб чиқаришни кўпайтириш учун жой бор, бу вақт талаб этади. Айни пайтда эса нархлар юқорилигича қолмоқда.
Ҳосилга таъсир
Фермерлар камроқ ўғит ишлатишга мажбур бўлиши мумкин, бу ҳосилдорлик ва экинларнинг сифатини пасайтиради. Шу билан бир қаторда, улар буғдой ва маккажўхори каби экинларни етказиб беришни янада қисқартириб, соя каби камроқ ўғит талаб қиладиган маҳсулотларга ўтишлари мумкин.Америка ишлаб чиқарувчилари 2022 йилда деярли 37 млн гектар майдонга соя экиши кутилмоқда, бу рекорд даражада юқори кўрсаткич бўлиб, 2021 йилга нисбатан 4 фоизга ўсишдир.
Маккажўхори плантациялари эса 4 фоизга қисқариб, 36 млн гектарга етади. Буғдой эса ўзгаришсиз қолади.
Улардан фойдаланишни қисқартириш мумкинми?
Тупроқ спектроскопияси каби замонавий қишлоқ хўжалиги техникаси тупроқдаги озуқавий моддалар даражасини аниқ ўлчаши мумкин, бу эса ўғитлардан мақсадли фойдаланиш имконини беради.Аммо талаб қилинадиган технология қиммат, шунинг учун камбағал мамлакатлардаги фермерларга ёрдам бера олмайди.
Пастроқ технологияли ёндашув тупроқ сифатини сақлайдиган камроқ интенсив деҳқончилик усулларини қўллаш бўлади, масалан, алмашлаб экиш, эски экин қолдиқларини қолдирадиган ерга ишлов бериш ёки «агроўрмончилик» (далалардаги экинлар билан дарахтларни бирлаштириш).
Аммо бу усуллар вақт, куч ва узоқни кўра билишни талаб қилади ва замонавий ўғитлар каби тез ва самарали бўлмайди.
Аввалроқ Германия Иккинчи жаҳон урушидан кейинги энг даҳшатли очарчилик ҳақида огоҳлантирганди.
Изоҳ (0)