O‘zbekiston uchun namuna: Shveysariya qanday qilib muvaffaqiyatga erishgan?

Siyosat, biznes, akademiya, ommaviy axborot vositalari va san’at olamining a’zolari 22-may kuni Davosga Jahon iqtisodiy forumida (WEF) qatnashish uchun yig‘ilishdi, deb yozmoqda The Economist.

Shveysariyada bozor kapitallashuvi bo‘yicha Yevropaning 100 ta eng yaxshi kompaniyalaridan 13 tasi va dunyo bo‘ylab 500 ta eng yaxshi kompaniyalardan 12 tasi joylashgan.

Shveysariyaliklarning biznesdagi muvaffaqiyat siri nimada?

Yalpi ichki mahsulotga nisbatan Shveysariya dunyodagi Fortune 500 kompaniyalarining eng yuqori ko‘rsatkichiga ega.

Ko‘p millatli kompaniyalar Shveysariya iqtisodining taxminan uchdan bir qismini tashkil qiladi, bu ulush nisbatan katta bo‘lgan boshqa mamlakatlarga qaraganda ancha yuqori.

Xorijiy firmalar Shveysariyaga jalb qilingan: Google Amerikadan tashqarida Syurixda o‘zining eng yirik muhandislik markazini tashkil qildi.

Shveysariya tarixining ko‘p qismida qashshoq davlat edi. Yilning katta qismi qor bilan qoplangan unumsiz tuproq landshaftni yashash uchun yaroqsiz holga keltirgan.

Shunday qilib, Shveysariya 19-asrda iqtisodiy jihatdan rivojlana boshlaganida, Syurix yoki Bazel kabi shahar-kantonlar yuqori qo‘shimcha qiymatga ega bo‘lgan sanoatga ixtisoslasha boshladi.

Gallen to‘qimachilikka e’tibor qaratdi; Syurix ipak va yigiruv; Bern pishloq savdosining markazi edi; Bazel esa farmatsevtika va kimyo sanoati rivojlanayotgan markazga aylandi.

Soatsozlik asosan Jenevadan Bazelgacha bo‘lgan Yura yoyida joylashgan bo‘lib, Jeneva va Syurixda bank va sug‘urta sanoati rivojlangan.

Bunga Shveysariyaning 1815-yilda Vena kongressida berilgan “abadiy betaraflik” yordam berdi. U o‘tgan asrda Yevropaning qolgan qismini vayron qilgan ikki jahon urushidan qutulib qolgan.

Shu bilan birga, u qit’aning boshqa joylaridagi mojarolardan qochib ketgan malakali xalq oqimidan va Shveysariya bank hisoblariga qo‘ygan naqd pullaridan foyda ko‘rdi.

Malakali soatsoz va Patek Filipp asoschisi Antoni Norbert Patek polshalik otliq ofitser bo‘lgan.

Natsistlardan qochgan polshalik yahudiy Leo Sternbax trankvilizatorlarning blokbasteriga aylangan Valiumni ixtiro qilgan.

Shveysariyaning eng yirik kompaniyalari rahbarlarining deyarli yarmi chet elliklardir. Rochelik Severin Shvan avstriyalik, glenkorlik Gari Nagl janubiy afrikalik va novartislik Vasant Narasimxan hind-amerikalik.

Shveysariyada Federal Kengash hukumatning ijro etuvchi hokimiyati, taniqli shaxslarsiz ishlaydi. Vazirlar mahkamasida teng huquqli yetti a’zo bor va ularning har biri prezident sifatida bir yil ishlaydi, bu esa hech kim ularning ismlarini uzoq vaqt eslab qolmasligini ta’minlaydi.

Kengash kam vakolatlarga ega bo‘lsa-da, mamlakatning 26 kantonida va 2000 dan ortiq munitsipalitetlarda ko‘p vakolatlar mavjud. Kantonlar sog‘liqni saqlash, farovonlik, ta’lim, huquqni muhofaza qilish va fiskal siyosatni boshqaradi.

Shveysariyaning korporativ kuchiga taalluqli ko‘p narsa so‘roq ostida. Ukrainadagi urush ba’zi shveysariyaliklarni mamlakatning neytral maqomi haqida o‘ylashga majbur qilmoqda.

Ularning hukumati G‘arbning Rossiyaga qarshi sanksiyalariga qo‘shilganligi ko‘pchilikni ajablantirdi.

Shunga qaramay, shveysariyaliklar o‘tmishda mashaqqatli mehnat va zukkolik bilan qiyinchiliklarni yengib o‘ta olishini ko‘rsatgan.