10 ming so‘mlik chaqaloqlar, fuqarolar urushi ostonasidagi Tojikiston, Hajga otlanganlar bilishi lozim bo‘lgan taqiqlar. O‘zbek matbuoti 7-mayda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir eng yaxshi ustozligicha qolaveradi.

Ham O‘zbekistonning, ham jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. Bundan o‘n yillar avval aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, jamoatchilikning munosabati qanday edi — bularning barini “Kun matbuoti tarixi” rukni orqali kuzatib borish mumkin.

90 yil avval. 7-may, shanba

1932-yil 7-may kuni O‘zbekistonda markaziy gazetalar chop etilmagan.

60 yil avval. 7-may, dushanba

1962-yil 7-may kuni O‘zbekistonda markaziy gazetalar chop etilmagan.

30 yil avval. 7-may, payshanba

Barcha markaziy gazetalarning birinchi sahifasidan o‘rin olgan xabar — O‘zbekiston bosh vazirining o‘rinbosari Rahim Rajabov O‘zbekiston prezidenti huzuridagi Davlat kotibi etib tayinlangan. Rahim Rajabov ushbu lavozimda ishlagan birinchi va so‘nggi amaldor hisoblanadi.

Haj safariga tayyorgarlik qizg‘in. Shu munosabat bilan “Movaraunnahr musulmonlari diniy boshqarmasi (hozirgi O‘zbekiston musulmonlari idorasi) fuqarolarning Saudiya Arabistoniga ziyoratini uyushtirishda yordam berish xususida O‘zbekiston hukumatiga murojaat qilgan”. Ushbu murojaat asosida Vazirlar Mahkamasi farmoyish qabul qilgan (diniy idora hukumatga bunday murojaat qilish sabablarini esa avvalroq prezident maslahatchisi Baxtiyor Nazarov tushuntirib bergan edi):

“Buni nafaqat Haj safariga tayyorgarlik ko‘rayotganlar, balki Saudiya Arabistoniga boruvchi barcha yo‘lovchilar bilishi shart” deyiladi “Toshkent oqshomi”dagi tagsarlavhada. O‘zbekiston Bojxona qo‘mitasi raisi birinchi o‘rinbosari Saidazim Oripovning ma’lum qilishicha, Saudiya Arabistoniga, masalan, spirtli ichimliklar, xochlar (xochga o‘xshash buyumlar), qovurilgan va pishirilgan go‘sht (ayniqsa, cho‘chqa go‘shti), g‘ayridin xudolarning tasviri ishlangan suratlarni olib kirish taqiqlangan.

2016-yildan keyingi davrda O‘zbekistondagi aeroport va vokzallarda namozxonalar tashkil etilishi katta voqea bo‘ldi. Vaholanki, bundan 30 yil avval ham shunday amaliyot bo‘lgan — Toshkent Janubiy vokzalida 20 namozxonga mo‘ljallangan namozxona ochilgani haqidagi “Vokzalda namozxona” xabari bunga dalil.

“Xalq so‘zi” gazetasida “‘Mitti qochoqlar’ni kim ushlaydi?” sarlavhali maqola berilgan. Maqola Namangan viloyatida yetim qolgan chaqaloqlarni farzandlikka berish tartiblarining buzilishi — oddiy qilib aytganda, chaqaloqlar savdosi haqida. “Hali yorug‘ dunyoga kelmagan chaqaloqlar ‘chopqillab qochib’ ketishyapti: Sovet rayoni tug‘uruqxonasidagi uch qiz va bir o‘g‘il bola tug‘ildiyu, jo‘nab qoldi. Mana, bir yildirki, ularni hech kim topolmaydi”. Maqolada ta’kidlanishicha, “ba’zi odamlar farzandlikka bola olish uchun 7—10 yil navbat kutadilar. Bugungi kunda Namangan shahar xalq ta’limi bo‘limida 300 kishi farzand uchun navbatda turibdi. Tug‘uruqxonalarda esa yiliga 8—9 chaqaloq ‘egasiz’ bo‘ladi. Aslida esa...”.

Yana ikki yarim oydan so‘ng Barselonada 25-Yozgi Olimpiada boshlanadi. Unda MDH olimpiyachilaridan iborat Birlashgan jamoa tarkibida o‘zbekistonlik sportchilar ham qatnashadi. “Xalq so‘zi” O‘zbekistonndan kimlar musobaqada ishtirok etishiga qiziqqan. “Kuni kecha (O‘zbekiston Jismoniy tarbiya va sport davlat) komiteti rahbariyati musobaqalarda erishilgan ko‘rsatkichlarni hisobga olib, Barselonaga borishi mumkin bo‘lgan 21 nomzodni tavsiya qildi”, deydi qo‘mita ijroqo‘mi a’zosi Itskov. Nomlari keltirilgan sportchilar orasida keyinchalik O‘zbekiston iftixoriga aylangan Oksana Chusovitina va Artur Grigoryan kabilar bor. Ammo shu 21 kishining bari Olimpiadada qatnashishi hali to‘la kafolatlanmagan — Itskov buning sabablarini tushuntirgan (asosiysi, Chusovitina va Grigoryan Barselonaga borgan — ikkinchi bosqichda kurashdan chiqib ketgan Arturdan farqli o‘laroq, Oksana oltin medal egasiga aylangan).

Oldinga o‘tib shuni aytish mumkinki, Oksana Chusovitina jamoadoshlari bilan birga qo‘lga kiritgan oltin MDH termasining 45 oltindan biri edi — Barselona Olimpiadasida hech qaysi jamoa bunchalik ko‘p oltin medalni qo‘lga kiritmagan. MDHlik sportchilarning Olimpiadadagi natijalariga, albatta, havas qilsa arziydi. Ammo Olimipada arafasida MDHning turli mintaqalaridagi siyosiy vaziyatga havas qilib bo‘lmasdi. Masalan, 5-may kuni Qrim o‘z mustaqilligini e’lon qilgan:

Xuddi shu kuni Tojikiston prezidenti Rahmon Nabiyev “vaziyat g‘oyat keskinlashganligi munosabati bilan va jamoat tartibini ta’minlash maqsadida” Dushanbeda favqulodda holat e’lon qilib, komendantlik soatini joriy etgan; Dushanbe garnizonining barcha qismlari jangovar shay holatga keltirilgan:

Ammo favqulodda holat va komendantlik soatidan naf bo‘lmagan — muxolifat 5-mayning o‘zida televideniye va Prezident saroyini ishg‘ol qilgan, turli ma’lumotlarga ko‘ra, aeroport ham muxolifatchilar qo‘lida. “Tojikistonda oppozitsiya ham, hukumat tarafdorlari ham fuqaro urushi xavfi borligi haqida ogohlantirgan edilar. Chamasi, shu xavf yaqinlashib qoldi”, deb yozadi “Toshkent oqshomi” gazetasi “ITAR-TASS” axborotiga tayanib. Umuman olganda, o‘zbek gazetalari Tojikistondagi joriy vaziyatga katta e’tibor qaratgan.

Tojikistonga qo‘shni Afg‘onistondagi vaziyat ham dolzarb. Xabar berishlaricha, Pokiston Xalq milliy partiyasi Abdul Valixon Islomobod, Vashington va BMTga murojaat qilib, “mamlakatda qon to‘kilishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun ixtiyoriy ravishda iste’foga chiqqan” Afg‘oniston sobiq prezidenti Najibulloning xavfsizligini ta’minlashga chaqirgan.

Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi