Otuvga hukm qilingan novvoylar, Parkentga may oyida yog‘gan qor, amerikaliklar yordamisiz jilovlangan Mingbuloq. O‘zbek matbuoti 5-mayda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir eng yaxshi ustozligicha qolaveradi.

Ham O‘zbekistonning, ham jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. Bundan o‘n yillar avval aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, jamoatchilikning munosabati qanday edi — bularning barini “Kun matbuoti tarixi” rukni orqali kuzatib borish mumkin.

90 yil avval. 5-may, payshanba

5-may — “Pravda”dan boshqa sovet gazetalari Sovetlar mamlakatining bosh gazetasi — “Pravda” sharafiga madhiyalar e’lon qiladigan kun. Mamlakatda “Pravda”ning “tug‘ilgan kuni” Sovet matbuoti kuni deb ham e’lon qilingan. 1932-yilda ahvol hali unchalik yomon emas — to‘rt sahifalik “Qizil O‘zbekiston”ning atigi yarmi 20 yoshga to‘lgan “Pravda” va umuman sovet matbuoti madhiga bag‘ishlangan, xolos.

Qolgan sahifalarda, har doimgidek, paxta ekish va pilla yetishtirishning borishi, bu boradagi “o‘pirilishlar va ko‘zbo‘yamachiliklar”, qaysidir bir kolxozlarni yot unsurlar bosgani haqidagi shikoyatnomalar va yana boshqa sovxozlar shunday yot unsurlardan tozalangani haqida tantanavor hisobotlardan iborat. Ayni vaqtda, mana bunday qisqa axborotlar ham uchraydi (Badriddinov ishi bo‘yicha sud boshlanish arafasida ekani haqida avval yozilgan edi):

Gazetaning keyingi sahifalarida “Osiyoxleb”ning “iqtisodiy aksilinqilobda ayblangan” sobiq xodimlariga nisbatan sud tomonidan chiqarilgan hukmlar haqida qisqa axborot berilgan. Ma’lum bo‘lishicha, bu ish bo‘yicha ayblangan 10 kishi (ularning familiyasi xabarda birma-bir sanab o‘tilgan) “sotsial himoyaning eng oliy chorasi — otilishga hukm qilingan”.

60 yil avval. 5-may, shanba

Yuqoridagi “1932-yilda ahvol hali unchalik yomon emas” degan gap — bu 1962-yilgi sovet gazetalariga taqqoslab aytilgan gap. “Qizil O‘zbekiston”ning 1962-yil 5-may sonini 95 foizga “Pravdanoma” deb atasa bo‘ladi. Gazeta muqovasida O‘zbekiston xalq rassomi Kaydalov 50 yoshga to‘lgan “Pravda”ga atab chizgan chizgan plakat:

Surat ostida esa “qadrdon gazetamiz — ‘Pravda’ni, hayotimizning shonli yo‘ldoshini uning shonli yubileyi bilan quvona-quvona tabriklagan” O‘zbekiston yozuvchilarining tabriknomasi (yozuvchilar ro‘yxatida Oybek, G‘ofur G‘ulom, Abdulla Qahhor, Zulfiya, Maqsud Shayxzoda, Asqad Muxtor, Izzat Sulton, Ramz Bobojon kabilar bor):

“Pravda”ga aloqador bo‘lmagan ikki xabardan biri — AQSh prezidenti Jon Kennedi Oq uyda sovet kosmonavti German Titovni qabul qilgani haqida. “Mayor Titov, — dedi Jon Kennedi. — Amerika xalqi kabi men ham Sizni Qo‘shma Shtatlarda tabriklashim bilan juda xursandman. Men Sizning jasoratingizga qoyil qoldim”.

30 yil avval. 5-may, seshanba

Agar Mustaqillik bo‘lmaganida, shubha yo‘qki, 1992-yilgi O‘zbekiston gazetalari “Pravda”ning 80 yilligiga bag‘ishlangan qasidalar bilan to‘lgan bo‘lardi. Baxtimizga, “Xalq so‘zi” va “O‘zbekiston ovozi” kabi markaziy gazetalarning 1992-yil 5-may sonidagi bosh material — Mingbuloqdagi neft favvorasi bo‘ysundirilgani va prezident Karimov neftchilarni bu muvaffaqiyat bilan tabriklagani haqidagi axborot.

Avval yozilganidek, 1992-yil aprel oyining oxiri — may oyining boshlari O‘zbekiston uchun og‘ir kelgan — tinimsiz va kuchli yog‘ingarchiliklar oqibatida mamlakatning ko‘plab hududlarida toshqinlar yuz bergan. Prezident Islom Karimov tabiiy ofatlardan eng ko‘p jabr ko‘rgan hududlar — Qashqadaryo va Buxoroga o‘zi borib, vaziyatni o‘rgangani haqida xabarlar berilgan. Gazetalar bu safar davlat rahbarining Jizzaxga qilgan shunday safari haqida axborot bergan.

Tabiat injiqliklari esa davom etmoqda — 2-may kuni Bo‘stonliq va Parkent tumanlarida qor yoqqan, Xorazm viloyatida esa havo harorati 0 darajadan ham pasayib ketgan.

“Toshkent oqshomi”ning xabar berishicha, aprel oyining oxiri — may oyining boshida Toshkent shahrida kamida 16 kishi qo‘ziqorindan zaharlangan, ulardan kamida bir nafari vafot etgan:

Jurnalist Jaloliddin Safoning “Xalq so‘zi” gazetasida e’lon qilingan “Afg‘on irodasi” maqolasidagi ba’zi tafsilotlar, xususan, 1979-yili sovet qo‘shinlarining Afg‘onistonga bostirib kirishi uchun e’lon qilingan rasmiy asoslar 2022-yil fevralida boshlangan qurolli mojaroning boshlanishi uchun ilgari surilgan rasmiy asoslarni eslatib yuboradi:

Sharof Rashidov hayot bo‘lganida, 1992-yili 75 yoshga to‘lgan bo‘lardi. “O‘zbekiston ovozi” gazetasi yubileyga bag‘ishlab, bir sahifalik “Sharofnoma” nomli rukn tashkil qilgan. Unda Sharof Rashidovich bilan birga ishlagan kishilarning xotiralari, oddiy o‘zbekistonliklarning O‘zbekiston marhum rahbari haqidagi fikrlari berib boriladi. Masalan, Toshkent shahridan Xayrulla Nuriddinovning fikrlari:

Gazetaning tojikistonlik mushtariylaridan biri esa Qashqadaryodagi tumanlardan biriga Sharof Rashidov nomini berishni taklif qilgan (oradan salkam 30 yil o‘tib, Rashidovning nomi u tug‘ilgan Jizzax viloyatidagi tumanlardan biriga berildi):

Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi