10 минг сўмлик чақалоқлар, фуқаролар уруши остонасидаги Тожикистон, Ҳажга отланганлар билиши лозим бўлган тақиқлар. Ўзбек матбуоти 7 майда нималар ҳақида ёзган?

Тарих — ҳаёт такрорлардан иборат экани ҳақида сабоқ берувчи энг яхши устоз; ҳар кунлик бу сабоқлардан доим ҳам вақтида ва тўғри хулосалар чиқарилмаса-да, тарих барибир энг яхши устозлигича қолаверади.

Ҳам Ўзбекистоннинг, ҳам жаҳоннинг бундан 90, 60 ва 30 йил аввалги манзарасига ўзбек матбуоти кўзи билан имкон қадар назар солиш ҳам қизиқ, ҳам фойдали кўринди. Бундан ўн йиллар аввал айнан бугунги санада нималар бўлган, давр матбуоти улар ҳақида нима деб ёзган, жамоатчиликнинг муносабати қандай эди — буларнинг барини «Кун матбуоти тарихи» рукни орқали кузатиб бориш мумкин.

90 йил аввал. 7 май, шанба

1932 йил 7 май куни Ўзбекистонда марказий газеталар чоп этилмаган.

60 йил аввал. 7 май, душанба

1962 йил 7 май куни Ўзбекистонда марказий газеталар чоп этилмаган.

30 йил аввал. 7 май, пайшанба

Барча марказий газеталарнинг биринчи саҳифасидан ўрин олган хабар — Ўзбекистон бош вазирининг ўринбосари Раҳим Ражабов Ўзбекистон президенти ҳузуридаги Давлат котиби этиб тайинланган. Раҳим Ражабов ушбу лавозимда ишлаган биринчи ва сўнгги амалдор ҳисобланади.

Ҳаж сафарига тайёргарлик қизғин. Шу муносабат билан «Моварауннаҳр мусулмонлари диний бошқармаси (ҳозирги Ўзбекистон мусулмонлари идораси) фуқароларнинг Саудия Арабистонига зиёратини уюштиришда ёрдам бериш хусусида Ўзбекистон ҳукуматига мурожаат қилган». Ушбу мурожаат асосида Вазирлар Маҳкамаси фармойиш қабул қилган (диний идора ҳукуматга бундай мурожаат қилиш сабабларини эса аввалроқ президент маслаҳатчиси Бахтиёр Назаров тушунтириб берган эди):

«Буни нафақат Ҳаж сафарига тайёргарлик кўраётганлар, балки Саудия Арабистонига борувчи барча йўловчилар билиши шарт» дейилади «Тошкент оқшоми»даги тагсарлавҳада. Ўзбекистон Божхона қўмитаси раиси биринчи ўринбосари Саидазим Ориповнинг маълум қилишича, Саудия Арабистонига, масалан, спиртли ичимликлар, хочлар (хочга ўхшаш буюмлар), қовурилган ва пиширилган гўшт (айниқса, чўчқа гўшти), ғайридин худоларнинг тасвири ишланган суратларни олиб кириш тақиқланган.

2016 йилдан кейинги даврда Ўзбекистондаги аэропорт ва вокзалларда намозхоналар ташкил этилиши катта воқеа бўлди. Ваҳоланки, бундан 30 йил аввал ҳам шундай амалиёт бўлган — Тошкент Жанубий вокзалида 20 намозхонга мўлжалланган намозхона очилгани ҳақидаги «Вокзалда намозхона» хабари бунга далил.

«Халқ сўзи» газетасида «‘Митти қочоқларъни ким ушлайди?» сарлавҳали мақола берилган. Мақола Наманган вилоятида етим қолган чақалоқларни фарзандликка бериш тартибларининг бузилиши — оддий қилиб айтганда, чақалоқлар савдоси ҳақида. «Ҳали ёруғ дунёга келмаган чақалоқлар ‘чопқиллаб қочиб’ кетишяпти: Совет раёни туғуруқхонасидаги уч қиз ва бир ўғил бола туғилдию, жўнаб қолди. Мана, бир йилдирки, уларни ҳеч ким тополмайди». Мақолада таъкидланишича, «баъзи одамлар фарзандликка бола олиш учун 7—10 йил навбат кутадилар. Бугунги кунда Наманган шаҳар халқ таълими бўлимида 300 киши фарзанд учун навбатда турибди. Туғуруқхоналарда эса йилига 8—9 чақалоқ ‘эгасиз’ бўлади. Аслида эса...».

Яна икки ярим ойдан сўнг Барселонада 25-Ёзги Олимпиада бошланади. Унда МДҲ олимпиячиларидан иборат Бирлашган жамоа таркибида ўзбекистонлик спортчилар ҳам қатнашади. «Халқ сўзи» Ўзбекистонндан кимлар мусобақада иштирок этишига қизиққан. «Куни кеча (Ўзбекистон Жисмоний тарбия ва спорт давлат) комитети раҳбарияти мусобақаларда эришилган кўрсаткичларни ҳисобга олиб, Барселонага бориши мумкин бўлган 21 номзодни тавсия қилди», дейди қўмита ижроқўми аъзоси Ицков. Номлари келтирилган спортчилар орасида кейинчалик Ўзбекистон ифтихорига айланган Оксана Чусовитина ва Артур Григорян кабилар бор. Аммо шу 21 кишининг бари Олимпиадада қатнашиши ҳали тўла кафолатланмаган — Ицков бунинг сабабларини тушунтирган (асосийси, Чусовитина ва Григорян Барселонага борган — иккинчи босқичда курашдан чиқиб кетган Артурдан фарқли ўлароқ, Оксана олтин медал эгасига айланган).

Олдинга ўтиб шуни айтиш мумкинки, Оксана Чусовитина жамоадошлари билан бирга қўлга киритган олтин МДҲ термасининг 45 олтиндан бири эди — Барселона Олимпиадасида ҳеч қайси жамоа бунчалик кўп олтин медални қўлга киритмаган. МДҲлик спортчиларнинг Олимпиададаги натижаларига, албатта, ҳавас қилса арзийди. Аммо Олимипада арафасида МДҲнинг турли минтақаларидаги сиёсий вазиятга ҳавас қилиб бўлмасди. Масалан, 5 май куни Қрим ўз мустақиллигини эълон қилган:

Худди шу куни Тожикистон президенти Раҳмон Набиев «вазият ғоят кескинлашганлиги муносабати билан ва жамоат тартибини таъминлаш мақсадида» Душанбеда фавқулодда ҳолат эълон қилиб, комендантлик соатини жорий этган; Душанбе гарнизонининг барча қисмлари жанговар шай ҳолатга келтирилган:

Аммо фавқулодда ҳолат ва комендантлик соатидан наф бўлмаган — мухолифат 5 майнинг ўзида телевидение ва Президент саройини ишғол қилган, турли маълумотларга кўра, аэропорт ҳам мухолифатчилар қўлида. «Тожикистонда оппозиция ҳам, ҳукумат тарафдорлари ҳам фуқаро уруши хавфи борлиги ҳақида огоҳлантирган эдилар. Чамаси, шу хавф яқинлашиб қолди», деб ёзади «Тошкент оқшоми» газетаси «ИТАР-ТАСС» ахборотига таяниб. Умуман олганда, ўзбек газеталари Тожикистондаги жорий вазиятга катта эътибор қаратган.

Тожикистонга қўшни Афғонистондаги вазият ҳам долзарб. Хабар беришларича, Покистон Халқ миллий партияси Абдул Валихон Исломобод, Вашингтон ва БМТга мурожаат қилиб, «мамлакатда қон тўкилишига йўл қўймаслик учун ихтиёрий равишда истеъфога чиққан» Афғонистон собиқ президенти Нажибуллонинг хавфсизлигини таъминлашга чақирган.

Ушбу материал ҳуқуқлари муаллифларида сақланган ҳолда эълон қилиш шарти билан «Дарё» интернет-нашрига тақдим этилди