Afg‘oniston bank tizimi omonatlarning ommaviy qaytarib olinishi, muomaladagi pul va valyuta taqchilligi, shuningdek, muammoli kreditlar sonining ortishiga duch kelmoqda. Bunday tendensiyalar tizimni butunlay qulatishi mumkin. Bu haqda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot dasturi ma’lumotlariga tayanib, Reuters xabar berdi.
“Afg‘onistonda moliya va bank o‘tkazmalari tizimi tartibga solinmagan. Ishlab chiqarish sohasi istiqbollarini yaxshilash va bank tizimining barbod bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun aholi tomonidan bankdagi omonatlarni ommaviy olib qo‘yish muammosi zudlik bilan hal qilinishi kerak”, — deyiladi dastur hisobotida.
Unda ta’kidlanishicha, bunday ssenariyning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari jiddiy bo‘ladi, jumladan qochqinlar sonining ko‘payishi va banklarni tiklash o‘nlab yillar davom etishi mumkin.
“Avgust oyida Afg‘onistonda hokimiyatni qo‘lga kiritgan “Tolibon” harakati va harakat yetakchilarining xalqaro huquqiy pozitsiyasi vaziyatni yanada og‘irlashtirmoqda”, — dedi BMTning Afg‘onistondagi taraqqiyot dasturi rahbari Abdulloh al Dardoriy. Dunyoning ko‘plab mamlakatlarida ushbu harakat terrorchi tashkilot sifatida tan olingan, uning ko‘plab yetakchilari xalqaro qidiruvga berilgan yoki qora ro‘yxatga olingan.
“Tolibon” hokimiyatni qo‘lga kiritgach, xalqaro taraqqiyot yordami shaklidagi moliyaviy oqim to‘xtatildi, Afg‘onistonning xorijiy hisoblarida saqlanayotgan davlat aktivlari muzlatib qo‘yildi.
Qayd etish joizki, Afg‘oniston banklarining likvidligi ko‘p jihatdan xorijiy valyuta kiritilishiga bog‘liq edi. Bunday sharoitda aholi omonatlarini o‘zida saqlashni afzal ko‘rmoqda. Chiqarilgan milliy valyuta (4 mlrd dollar miqdorida)ning faqat kichik bir qismi — 500 ming dollar miqdorida real muomalada. Shu sababli banklardagi hisobvaraqlardan mablag‘larni yechib olishga cheklovlar qo‘ygan.
Naqd pul yetishmovchiligi va qator xalqaro gumanitar dasturlarning to‘xtatilishi tufayli BMT Bolalar jamg‘armasi – YUNISEF mahalliy ta’lim tizimini mustahkamlash va qizlar o‘qiydigan maktablarni saqlab qolish uchun afg‘on o‘qituvchilarini to‘g‘ridan to‘g‘ri moliyalashtirish tizimini yaratishga kirishdi. O‘z navbatida, BMTning Jahon oziq-ovqat dasturi kambag‘al afg‘on oilalariga naqd pul tarqatishni boshladi.
Umuman olganda, Afg‘onistonda gumanitar favqulodda vaziyat yuzaga kelgan. Mamlakat aholisining 95 foizi to‘yib ovqatlanmaydi, 23 million afg‘onistonlik ochlikdan aziyat chekmoqda. Yuz minglab afg‘onlar o‘z mamlakatlaridagi og‘ir vaziyatdan qutulish uchun avgust oyidan beri qo‘shni Eron va Pokistonga ko‘chib ketgan.
Avvalroq “Tolibon” Tashqi ishlar vazirligi AQSh Kongressiga ochiq xat yo‘llab, unda Afg‘onistonning Amerikadagi mablag‘larini blokdan chiqarishni so‘ragandi. “Tolibon”ning eslatishicha, Afg‘onistonda yangi hukumat e’lon qilinishi bilan Qo‘shma Shtatlar Afg‘oniston Markaziy banki aktivlariga nisbatan sanksiyalar joriy qilgan. Toliblarning fikricha, bu “Doha kelishuviga zid”. “2020-yil fevral oyida Doha kelishuvi imzolangandan beri biz ortiq bir-birimiz bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ziddiyatda ham, harbiy muxolifatda ham emasmiz, aktivlarimizni muzlatish ortida qanday mantiq bo‘lishi mumkin?” — qayd etiladi xatda.
Izoh (0)