O‘zbekistonda xotin-qizlar zo‘rlanishiga oid, xususan, Andijonda 5 oylik kelinchak bir necha erkak tomonidan zo‘rlangani haqida xabarlar keng tarqalib, jamoatchilik orasida keskin tanqidlar va turli bahs-munozaralarga sabab bo‘lmoqda.
Jamoatchilik faoli, bloger Aziza Umarovaning aytishicha, bunday paytlarda organlar tegishlicha harakat qilmayapti va bunday xabarlar deyarli oddiy va beparvo qabul qilinadigan bo‘lib qoldi.
“Hatto hech qanaqa rezonans yo‘q. Xabarlariga qaraganda, ular qanaqadir ahmoqona reydlar, niqoblar, tiktokchilar, sumalak pishirgan tungi klubning yengiltak ayollarini ushlash bilan band, ovora. Lekin organ xodimlari chindan ham kerak joyda ular yo‘q”, — deb yozgan u o‘zining Telegram-kanalida.
Aziza Umarova ikki yil avval Qarshida maktabdan ikkinchi sinf qizni o‘g‘irlab ketib, zo‘rlab, ariqqa tashlab ketilganini esga oldi.
“O‘shanda qizning otasi prokuraturaning jinoiy ish ochishiga erisha olmagandi. Qon yig‘layotgan otaning murojaatini Facebook’da e’lon qilgan deputatni esa partiyadan chiqarib yuborish bilan qo‘rqitib, postni o‘chirib tashlashga majbur qilishgandi”, — deb yozadi u.
“Ayol taqdirining qiymatini jamiyat o‘lchab kelgan. Shunga qarab, biz tubanlik sari yumalayotgandaymiz”, — deb ta’kidlagan bloger va ayollarning zo‘rlanish holatlari, xususan, Andijondagi kelinchak bilan bog‘liq holatni jiddiy va sinchkovlik bilan tekshirilishini va har bir aybdor uchun og‘ir jazo tayinlanishini talab qilgan.
Bloger Shahnoza Soatova zo‘ravonlarni qamash bilan ayollarga nisbatan zo‘ravonlik to‘xtamasligini, muammo hal bo‘lish u yoqda tursin, vaziyat sal bo‘lsa ham, yaxshilanmasligini aytmoqda.
“Uch kunda unutamiz, shu bilan keyingi zo‘ravonlik oshkor bo‘lguncha (ko‘pda oshkor bo‘lmaydi). Chunki bunday jinoyatlar zo‘ravon (erkak) va qurbon (ayol)ning hayotiga turlicha ta’sir qiladi. Erkak bir qilmishiga bir jazo oladi: qamaladi, biror yilda balki afv bilan chiqar, shu bilan ‘yigitchilik’, ‘erkakchilik’ deb jamiyat buni unutadi, qabul qiladi, rozi bo‘ladi, murosa qiladi...
Ayol esa bir marta emas, bir umrga qurbon bo‘ladi, endi uni jamiyat avvalgidek qabul qilmaydi. Aybsiz bo‘lsa-da, aybdor bo‘lib qolaveradi. Erkaklar u yoqda tursin, birinchi bo‘lib o‘z hamjinslari, ayollar ayblaydi, men avliyoroqman degan pozitsiyadan turvolib. Shuning uchun keyingi qurbonlar vaziyatni yashiradi, keyingi vahshiylar esa zo‘ravonlik jazosizligining timsoli bo‘lib, hammaning ko‘z o‘ngida bemalol yashab yuraveradi. Mana shu hol zo‘ravonlikning hech qachon to‘xtamasligiga sabab”, — deydi bloger.
Uning so‘zlariga ko‘ra, zo‘rlash holatlarida ko‘pincha “g‘unajin ko‘zini suzmasa...” deb ayollar ayblanadi. Agar ish ikki tomon roziligi bilan ro‘y bergan bo‘lsa, buni qizlar va yigitlar tarbiyasiga, axloqiga yo‘yish mumkin, sababni va chorani shu yo‘nalishdan izlasa, mantiq bo‘ladi. Lekin kuch ishlatish, zo‘rlash, bir tomonning ojizligidan foydalanish, buni vahshiylarcha amalga oshirish, keyin esa shu vahshiylarning jamiyatda bemalol yashab yura olishi — bu g‘ayriinsoniy holat, buni jamiyatning qusuri, fikrlashi, dunyoqarashi, ayol va erkakka nisbatan turlicha standartlari oqibati deb baholash kerak.
O‘zbekistonda ayollarga nisbatan zo‘ravonlik holatlari bo‘yicha munosabat bildirgan Saida Mirziyoyeva ham jamiyat razolat va sukut uchun, “ayolning o‘zi aybdor” degan qarash uchun juda og‘ir badal to‘layotganini aytgandi.
“Kap-katta, uylangan, bir necha bolalari bor erkaklar, bittasining yoshi 40 dan oshgan hatto. Ularni nima to‘xtatishi mumkin edi? Shu ishni qilsam, hayotim barbod bo‘ladi degan o‘y! Yetti pushtimga isnodi tegadi degan fikr! Lekin unday o‘y-fikr yo‘q, chunki bunga asos yo‘q. Bu erkaklarni jazosizlik, qilgan ishining oqibati yengil bo‘lishi, ‘baribir hech nima qilolmaydi, kim ishonardi, o‘zini ayblaymiz, birovga aytolmaydi’ degan fikrlash quturtirgan. Axir ko‘pni ko‘rgan, tajribali erkaklar qilyapti bu ishni, o‘smirlar emas! Ularda bu vahshiylikni oila yo maktab emas, jamiyat tarbiyalagan!
Nimaga zo‘ravon erkakni jamiyat o‘zidan chetlatmaydi? Nega vaqt o‘tishi bilan uni qabul qilishadi va kechirishadi-yu, ayolni qabul qilishmaydi? Nega zo‘ravon erkak ma’lum vaqt o‘tgach, yana oshnalari bilan bemalol osh yeb, to‘yga borib, elga qo‘shilib, o‘g‘il-qiz uylab, to‘n kiyib yura oladi, zo‘ravonlik qurboni bo‘lgan ayolni ‘it teggan qovun’ deb biror davraga qo‘shmaydilar, o‘sha oiladan qiz olishni istashmaydi, o‘tsa, ortidan pichir-pichir, g‘iybat, bosim bir umr tinmaydi? Nega vahshiy erkak qamaladi, chiqadi va o‘zini osmaydi, yoqmaydi, ayol esa o‘zini osadi, yoqadi, suvga tashlaydi? U axloqsizlik qilmadi, ko‘zini suzmadi, uni bir vahshiy mayib qildi-ku!”, — deydi Shahnoza Soatova.
Uning ta’kidlashicha, bunday dunyoqarash, fikrlash, munosabat bilan zo‘ravonlik to‘xtamaydi. “Toki ayollar va erkaklarga jamiyat tozaligi, axloqi borasida birdek mas’uliyat va javobgarlik yuklanmas ekan, toki ikki xil standartlar to‘xtamas ekan, zo‘ravonlik to‘xtamaydi! Keyingi qurbon esa sizning yaqiningiz bo‘lishi mumkin!”, — deb ta’kidlagan bloger.
Bloger Aziza Qurbonova esa O‘zbekiston egallamagan faqat bitta — zo‘rlash bo‘yicha reyting qoldi, degan fikrda.
“Biz egallamagan faqat bitta reyting qoldi: zo‘rlash bo‘yicha yuqori reyting. RAPE (ikkinchi tomonning roziligisiz jinsiy zo‘rlik) bo‘yicha jahon reytinglarida hozircha nomimiz yo‘qligiga sabab — shunchaki qurbonlar jim edi. Qurbonlar jim — raqamlar yo‘q — raqamlar yo‘q — reytinglar ham yo‘q. Endi o‘zbek ayollar jamiyati oz-moz (juda oz) tilga kira boshladi. Ayollar gapira boshladi. Qurbonlar gapiryapti — raqamlar bor — jazolar yo‘q — tez orada reytinglar ham uyg‘onib qoladi! Rahmat sizga, aziz va sevikli erkaklar jamiyati!”, — deb yozgan u Telegram’dagi sahifasida.
Ma’lumot uchun, O‘zbekistonda 2020-yilda nomusga tegish holatlari 27,7 foizga oshgan. 2021-yilning dastlabki uch oyi ichida huquq-tartibot idoralariga zo‘ravonlikka uchragan ayollar tomonidan 11 mingdan ortiq murojaat bo‘lgan.
Izoh (0)