O‘zbekiston AQShning Sandvine Inc. kompaniyasidan internet trafikni boshqaradigan texnologiyalarni sotib olgan. Ushbu texnologiyalar internetni senzura qilishda ham ishlatilishi mumkin. Bu haqda Bloomberg xabar berdi, deb yozmoqda “Gazeta.uz”.
Bloomberg’ning Sandvine kompaniyasi sobiq va amaldagi xodimlari hamda kompaniya hujjatlariga asoslanib yozishicha, asosan internet trafigini boshqarishga mo‘ljallangan kompaniyaning qurilmalari so‘nggi yillarda internetda senzura o‘rnatish maqsadida ham ishlatilgan. Bu davlatlar qatoriga Jazoir, Afg‘oniston, Ozarbayjon, Misr, Eritreya, Iordaniya, Kuvayt, Pokiston, Qatar, Rossiya, Sudan, Tailand, Turkiya, BAA va O‘zbekiston kabi mamlakatlar kiradi.
Sandvine texnologiyalari yuqori darajadagi internet ma’lumotlarining davlatlarga kirib kelishi va chiqib ketishini boshqaradi. “Paketlarni chuqur tekshirish” (deep packet inspection) deb nomlanadigan qurilma spam va viruslarni blok qila olishi mumkin. Ammo, kompaniya hujjatlariga ko‘ra, ushbu qurilma orqali millionlab vebsaytlar va messenjerlarni blok qilib qo‘yish ham mumkin.
Tailandda Sandvine texnologiyalari qirollik oilasini tanqid qiladigan saytlarni bloklashda ishlatilgan. Bloomberg’ning yozishicha, Misr va O‘zbekistonda esa ushbu texnologiyalardan mustaqil yangiliklar vebsaytlarini bloklashda foydalanilgan.
Qurium Media Foundation, raqamli huquqlarni himoya qiluvchi guruh vakilining aytishicha, so‘nggi o‘n yillikda tashkilot Misr, Ozarbayjon, Iordaniya va O‘zbekistondagi mustaqil OAVga yordam bergan. “Ushbu davlatlarda operatorlar Sandvine texnologiyalaridan ko‘plab mustaqil OAV vebsaytlarini bloklashda foydalanadi”, — deydi Tord Lyudnstrom.
Bloomberg tomonidan o‘rganilgan hujjatlarga ko‘ra, Sandvine kompaniyasi Misr, O‘zbekiston, Rossiya va Afg‘oniston kabi davlatlarga foydalanuvchilarning vebsayt-brauzerlari tarixi bo‘yicha ma’lumot yig‘adigan texnologiyalarni yetkazgan.
2020-yilning may oyida kompaniya Jazoir hukumatiga 10 million internet foydalanuvchilarining onlayn faolliklari bo‘yicha ma’lumotlarni saqlay olish qobiliyatiga ega qurilmani sotish bo‘yicha kelishuvga erishgan.
Bloomberg xabariga ko‘ra, Belarusda kompaniya texnologiyalari davlat tomonidan boshqariladigan internet agentlikka sotilgan. Ushbu texnologiyalar avgust oyida ijtimoiy tarmoqlar, yangiliklar saytlari, messenjerlarni bloklashda ishlatilgan. Shu sababli sentabr oyida Sandvine kompaniyasi Belarusda o‘z qurilmalarini sotishni to‘xtatganligini ma’lum qilgan.
“Texnologiyaning o‘zi, aslida, neytral, lekin u antidemokratik davlatga berilsa, bu ko‘p zarar yetkazishi mumkin”, — deydi Sandvine xodimi.
Sentabr oyida Sandvine Ozarbayjondagi ilg‘or internet provayderi Delta Telecom bilan YouTube, Facebook va Instagram platformalaridagi jonli efirlarni bloklaydigan tizimni o‘rnatish bo‘yicha ish olib borgan. Armaniston bilan mojaro keskinlashgandan so‘ng Ozarbayjonda Facebook, WhatsApp, YouTube, Instagram, TikTok, LinkedIn, Twitter, Zoom va Skype platformalariga kirish bo‘yicha muammolar paydo bo‘ldi.
Iyul oyida O‘zbekistonda Facebook ijtimoiy tarmog‘iga kirish bilan bog‘liq muammolar kuzatilgan edi. Foydalanuvchilar yangilik tasmasi, izohlar, videolar va fotosuratlar sekin yuklanishidan shikoyat qilishgan.
O‘zbekistonda Facebook va YouTube’ga kirish bilan bog‘liq muammolar 2018-yilning oxiri va 2019-yilning boshida ham bir necha oy mobaynida kuzatilgan. Rasmiylar buni telekommunikatsiya uskunalarini yangilash va tayinlangan nomlar va raqamlar bo‘yicha internet-korporatsiyasi — ICANN’ning kriptografik kalitini o‘zgartirish bilan izohlagan. Ammo keyinroq manbalar bloklangani ma’lum bo‘lgan.
Oldinroq “Laboratoriya Kasperskogo” kompaniyasi SandCat kiberguruhi va O‘zbekiston Davlat xavfsizlik xizmati o‘rtasida aloqalar topganligini ma’lum qilgan edi. DXX maxfiy bo‘linmasi xakerlik instrumentlarini xarid qilganligi va yangilarini ishlab chiqayotganligi gumon qilingan.
2019-yilning yozida o‘sha vaqtda Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi direktori vazifasini bajarayotgan Komil Allamjonov YouTube va Facebook’ni bloklab qo‘ygan shaxslar qamoqda ekanliklarini ta’kidlagan. Uning so‘zlariga ko‘ra, bu yo‘l bilan salbiy ma’lumotlar oqimini kamaytirishga harakat qilingan.
Komil Allamjonov internetni o‘chirish bilan hech narsaga erishilmasligini ta’kidlagan edi. Undan tashqari, VPN’ning tobora ommalashib borishi noqonuniy va zararli manbalarga kirish imkoniyatini ochadi, bu esa xavfsizlik tizimlarini vayron qiladi.
Izoh (0)