Ўзбекистон АҚШнинг Sandvine Inc. компаниясидан интернет трафикни бошқарадиган технологияларни сотиб олган. Ушбу технологиялар интернетни цензура қилишда ҳам ишлатилиши мумкин. Бу ҳақда Bloomberg хабар берди, деб ёзмоқда «Gazeta.uz».
Bloomberg’нинг Sandvine компанияси собиқ ва амалдаги ходимлари ҳамда компания ҳужжатларига асосланиб ёзишича, асосан интернет трафигини бошқаришга мўлжалланган компаниянинг қурилмалари сўнгги йилларда интернетда цензура ўрнатиш мақсадида ҳам ишлатилган. Бу давлатлар қаторига Жазоир, Афғонистон, Озарбайжон, Миср, Эритрея, Иордания, Кувайт, Покистон, Қатар, Россия, Судан, Таиланд, Туркия, БАА ва Ўзбекистон каби мамлакатлар киради.
Sandvine технологиялари юқори даражадаги интернет маълумотларининг давлатларга кириб келиши ва чиқиб кетишини бошқаради. «Пакетларни чуқур текшириш» (deep packet inspection) деб номланадиган қурилма спам ва вирусларни блок қила олиши мумкин. Аммо, компания ҳужжатларига кўра, ушбу қурилма орқали миллионлаб вебсайтлар ва мессенжерларни блок қилиб қўйиш ҳам мумкин.
Таиландда Sandvine технологиялари қироллик оиласини танқид қиладиган сайтларни блоклашда ишлатилган. Bloomberg’нинг ёзишича, Миср ва Ўзбекистонда эса ушбу технологиялардан мустақил янгиликлар вебсайтларини блоклашда фойдаланилган.
Qurium Media Foundation, рақамли ҳуқуқларни ҳимоя қилувчи гуруҳ вакилининг айтишича, сўнгги ўн йилликда ташкилот Миср, Озарбайжон, Иордания ва Ўзбекистондаги мустақил ОАВга ёрдам берган. «Ушбу давлатларда операторлар Sandvine технологияларидан кўплаб мустақил ОАВ вебсайтларини блоклашда фойдаланади», — дейди Торд Люднстром.
Bloomberg томонидан ўрганилган ҳужжатларга кўра, Sandvine компанияси Миср, Ўзбекистон, Россия ва Афғонистон каби давлатларга фойдаланувчиларнинг вебсайт-браузерлари тарихи бўйича маълумот йиғадиган технологияларни етказган.
2020 йилнинг май ойида компания Жазоир ҳукуматига 10 миллион интернет фойдаланувчиларининг онлайн фаолликлари бўйича маълумотларни сақлай олиш қобилиятига эга қурилмани сотиш бўйича келишувга эришган.
Bloomberg хабарига кўра, Беларусда компания технологиялари давлат томонидан бошқариладиган интернет агентликка сотилган. Ушбу технологиялар август ойида ижтимоий тармоқлар, янгиликлар сайтлари, мессенжерларни блоклашда ишлатилган. Шу сабабли сентябрь ойида Sandvine компанияси Беларусда ўз қурилмаларини сотишни тўхтатганлигини маълум қилган.
«Технологиянинг ўзи, аслида, нейтрал, лекин у антидемократик давлатга берилса, бу кўп зарар етказиши мумкин», — дейди Sandvine ходими.
Сентябрь ойида Sandvine Озарбайжондаги илғор интернет провайдери Delta Telecom билан YouTube, Facebook ва Instagram платформаларидаги жонли эфирларни блоклайдиган тизимни ўрнатиш бўйича иш олиб борган. Арманистон билан можаро кескинлашгандан сўнг Озарбайжонда Facebook, WhatsApp, YouTube, Instagram, TikTok, LinkedIn, Twitter, Zoom ва Skype платформаларига кириш бўйича муаммолар пайдо бўлди.
Июль ойида Ўзбекистонда Facebook ижтимоий тармоғига кириш билан боғлиқ муаммолар кузатилган эди. Фойдаланувчилар янгилик тасмаси, изоҳлар, видеолар ва фотосуратлар секин юкланишидан шикоят қилишган.
Ўзбекистонда Facebook ва YouTube’га кириш билан боғлиқ муаммолар 2018 йилнинг охири ва 2019 йилнинг бошида ҳам бир неча ой мобайнида кузатилган. Расмийлар буни телекоммуникация ускуналарини янгилаш ва тайинланган номлар ва рақамлар бўйича интернет-корпорацияси — ICANN’нинг криптографик калитини ўзгартириш билан изоҳлаган. Аммо кейинроқ манбалар блоклангани маълум бўлган.
Олдинроқ «Лаборатория Касперского» компанияси SandCat кибергуруҳи ва Ўзбекистон Давлат хавфсизлик хизмати ўртасида алоқалар топганлигини маълум қилган эди. ДХХ махфий бўлинмаси хакерлик инструментларини харид қилганлиги ва янгиларини ишлаб чиқаётганлиги гумон қилинган.
2019 йилнинг ёзида ўша вақтда Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги директори вазифасини бажараётган Комил Алламжонов YouTube ва Facebook’ни блоклаб қўйган шахслар қамоқда эканликларини таъкидлаган. Унинг сўзларига кўра, бу йўл билан салбий маълумотлар оқимини камайтиришга ҳаракат қилинган.
Комил Алламжонов интернетни ўчириш билан ҳеч нарсага эришилмаслигини таъкидлаган эди. Ундан ташқари, VPN’нинг тобора оммалашиб бориши ноқонуний ва зарарли манбаларга кириш имкониятини очади, бу эса хавфсизлик тизимларини вайрон қилади.
Изоҳ (0)