Bola dunyoga kelar ekan, ota-onasi unga tarbiya beradi, boqib katta qiladi. O‘qitadi, uy-joyli qiladi. Lekin bu imkoniyat barchada ham mavjud emas. Mehribonlik uyida voyaga yetgan qora ko‘zlarning qalbidagi ota-ona mehriga tashnalik, ulg‘aygach boshpanasizlik, ishsizlik, chorasizlik bilan o‘rin almashadi. Xalq demokratik partiyasi saylovoldi dasturida Mehribonlik uyi tarbiyalanuvchilarini ijtimoiy himoyalash, uy-joy bilan ta’minlashni yaxshilash vazifasi ham belgilangan.
Shundan kelib chiqib, O‘zbekiston XDP Markaziy Kengashi Oliy Majlisning Bola huquqlari bo‘yicha vakili bilan hamkorlikda yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni ijtimoiy himoyalash hamda ularni uy-joy bilan ta’minlash masalasida Toshkent viloyatida o‘rganish ishlarini olib bordi.
Mehribonlik uyi bitiruvchilari, ya’ni ayni paytda boshpanasiz bo‘lgan fuqarolar ishtirokida Toshkent viloyat hokimi o‘rinbosari Bahodirbek Mullaxonov qabulida bo‘lindi.
Mehribonlik uylari bitiruvchilari uy-joy ololmagach, achchiq taqdir qanday sinovlarga duchor qilganini ularning o‘zidan eshitsak.
Alesiya Xalikova:
— O‘rta Chirchiqdagi Mehribonlik uyida voyaga yetganman. 2003-yil Mehribonlik uyi hisobidan chiqarildim, o‘sha yerdan o‘z xohishimsiz turmushga uzatishdi. Shundan buyon davlatimizdan menga uy berishini so‘rab murojaat qilaman, ijara uyda yashab kelyapman. 3 farzandim bor. Kenjamni o‘zim bilan olib kelganman. Chunki uy egasi bilan birga yashaymiz. Bir xonani ijaraga olganman. Qolgan bolalarim erim bilan. Ofitsiant bo‘lib ishlayman, 600 ming oylik olaman. Shu tarzda yashab turishga majburman. Chirchiqdagi bir tanishimdan iltimos qilib, uning uyiga vaqtinchalik ro‘yxatdan o‘tdim. Chunki ishlashim, bolalarimni boqishim kerak.
Katta qizim bu yil maktabning 9 sinfini tamomlaydi. Pasport olishi kerak. Ammo hech qayerda ro‘yxatda turmagani sababli qizimga pasport ham ololmaymiz. Qizimning orzular ulkan, harbiy hamshira bo‘lishni xohlaydi. Uning orzulari xayolligicha qolishini o‘ylab xavotirdaman. Ota-ona taqdiri bolalariga soya solishini o‘ylamagan ekanman.
2017-yildan buyon qizimga nima kerak bo‘lsa, o‘zimga aytishini so‘rayman. Oziq-ovqat mahsulotlari, xarajatlari uchun pul va boshqa kam-ko‘stini o‘zim qilaman. U otasining uyida faqatgina yotib turish uchun qoladi, uning hisobidan yashamaydi.
Kichik qizim 3—4-marta maktabini almashtirishiga to‘g‘ri keldi. Bormagan joyim, taqillatmagan eshigim qolmadi. 17 yildan buyon shu qadar charchadimki, hatto umidim ham qolmadi. Bola huquqlari bo‘yicha ombudsman Aliya Yunusova bilan gaplashganimdan keyin umid uyg‘ongandek bo‘ldi. Biroq shunda ham muammo hal bo‘lishiga ishonmay turibman. Sababi men bormagan biror bir tashkilot qolmadi. U kishi aytgan va murojaat qilayotgan hamma joyga men ham borganman.
Bilasizmi, farzandlarimning otasi mendan tug‘ilganlik haqidagi guvohnomani olib qo‘ygan. Uni berish uchun 1,5 million so‘m talab qildi. Uni 17 yildan beri tanir ekanman hech qayerda ishlamaydi. Doim ir gapni atkrorlaydi: “men 300 ming uchun davlatga ishlamayman”. Axir bolalarni boqish kerakku... Shuning uchun 9 yildan buyon birga yashamaymiz. Lekin rasman nikohimiz bekor qilinmagan. 3 yil oldin unga pul berishni to‘xtatdim. Pulni katta qizimga bera boshladim. Chunki otasi bergan pullarimni ichkilikka sarflaydi. Bolalarim esa och qoladi. Yaqinda erim meni alimentga berganini bildim. Hech kim bu haqda meni ogohlantirmagan. Vaholanki, sud qarori 2018-yilda chiqqan ekan. Shundan buyon 33 milliondan ortiq qarz yozilibdi. Ikki hafta oldin shuncha qarzim bor ekanini eshitib, aqlim shoshdi. Shunchasi kamdek, bu ham yana bir muammo. Oqqo‘rg‘onga bordim, sudya bilan gaplashdim. To‘lashga majbur ekanimni aytdi. Qanqasiga axir bir farzandim men bilan yashaydi?.. Otasi hech qachon biror joyda ishlamagan. Bolalarni boqish uchun o‘zim tirishib tirmashaman. Surishtirmasdan, masalaning mohiyatini bilmasdan, qanday qilib shuncha qarzni bo‘ynimga ilishganiga hayronman. Shundan so‘ng ushbu masalada chamasi bir haftalar oldin Prezident portaliga qo‘ng‘iroq qildim. Ular surishitib, javobini aytamiz, dedi.
Aliya Yunusova aliment bilan bog‘liq muammoli masalada yordam beradigan bo‘ldi. Viloyat hokimligi tomonidan ayolga Ohangaron tumanidan uy ajratilishi haqida va’da berildi. Buning uchun zarur hujjatlar taqdim etiladigan bo‘ldi. Yana yangi va’dalar bilan uyiga yo‘l olgan ayolning yuz-ko‘zida mamnuniyat ko‘rinmadi. Aksincha, hadik va xavotir alomatlari bor edi.
Anton Ivushkinning hech kimi yo‘q, ko‘zlari xiralashgan, 10 yildan buyon uy-joysiz kun kechirib keladi. Haq-huquqi uchun kurashib, idorama-idora yurgan yigit hanuz yaxshi kunlar kelishiga ishonadi. U ham Aliya Yunusovaga yordam so‘rab murojaat qilgan. Anton 1992-yili Yangiyo‘l shahrida tug‘ilgan. Yangiyo‘l, Angren va Olmaliq shahridagi mehribonlik uylari va maktab-internatlarida o‘qib, 2010-yilda Bo‘stonliq tumanidagi kollejni tamomlagan. Shundan buyon hokimiyatga uy so‘rab murojaat qilib keladi. Bir necha hududda yashab, ulg‘aygan bolaga kim uy berishi kerakligi haqida savolga hali hamon javob topilmagan. Xo‘sh, Anton kabi bir joyda tug‘ilib, vaziyat taqazosiga ko‘ra boshqa bir joyda yashagan (albatta o‘z xohishiga ko‘ra emas) yetim bolalarga kim uy berishi kerak?
Viloyat hokimiyatida bo‘lib o‘tgan uchrashuvda Antonning ham so‘zlariga quloq tutildi. Uning aytishicha, Olmaliq shahridagi eski umumiy turar joydan unga xonadon ajratilgan. Biroq to‘kilib tushayotgan uyda yashash umuman imkonsiz, hayot uchun xavfli. Na oynasi, na eshiklari bor. Elektr tarmog‘i uzilgan. Yashash uchun hech qanday sharoit yo‘q. Anton qayerda panoh topsa, o‘sha yerda kun kechirib yurganini bildirdi. Uning so‘zlariga qaraganda, avvalroq unga ajratilgan xonadonda qandaydir bir oila yashagan ekan. Ularni chiqarib yuborib, Antonni joylashtiramiz deyishgan. Xonadon egalari esa Antondan order va boshqa hujjatlarni so‘ragan. Keyin u yana idorama-idora yurishga majbur bo‘lgan.
Nikolay Piminov qo‘li gul usta. Qurilish kollejini tamomlagan. Vaqtinchalik qurilish ishlarida ishlab, kun kechiradi. Pasporti bor, lekin 5 yildan buyon hech qayerda ro‘yxatda turmaydi. Muqim ish o‘rni, yashashga boshpanasi ham yo‘q.
— Ish beruvchilar qayerda yashashimni, qayerda ro‘yxatdan o‘tganimni so‘raydi, — deydi Nikolay. — Hech qayerda ro‘yxatdan o‘tmaganimni, yashash joyim tayin emasligini bilgach, o‘zlarini olib qochishadi. Bunday vaziyatda ish topishim ham juda qiyin. Hozir sinfdoshimning xolasinikida qolyapman. Bu ham vaqtinchalik. Murojaatlarim, berilgan va’dalarning barchasi amalga oshmay kelmoqda. Bir ukam bor edi, u bir necha yil oldin jinoyati sababli qamoqqa olingan. Ukamning taqdirini takrorlamaslik uchun qo‘limdan kelgancha mehnat qilaman. Lekin o‘z uying bo‘lmasa bari bekor ekan...
Margarita Mixalyan 1989-yilda tug‘ilgan. Angren shahridagi 34-son maxsus maktab-internatida ta’lim-tarbiya olgan.
— Mening asosiy muammoim hujjatlar bilan bog‘liq, deydi u. – Bolalar uyida tarbiyalanganman, lekin onam hayot. Uning uyi bor, rahmatli ukamdan qolgan. Lekin onam hali ham qizil pasport bilan yashaydi. Mana, farzandim 4 yoshga kirdi. Unga na tug‘ilganlik haqida guvohnoma ololdim, na o‘zimni propiskaga qo‘ya oldim. Onam bilan birga G‘azalkentda turamiz. Uy hujjatlari uning nomiga rasmiylashtirilmagani sababli ro‘yxatga tura olmayapman. Shuning uchun onamning uyini rasmiylashtirishda yordam so‘rayman. Chunki propiskasiz ishga joylashish, shifoxonada ro‘yxatda turishning iloji yo‘q. Juda ham qiyin vaziyatdaman. Kimga murojaat qilishni bilmayman. Shu sababli tanishim bo‘lgan Anton Ivushkindan yordam so‘radim. U sizlarga murojaat qilishimni aytdi.
Mehribonlik uylari tarbiyalanuvchilari bir-biriga mutlaqo begona. Biroq ularning dardi, tashvishi, muammosi bir xil. Hokimiyat tomonidan ularning barchasiga Ohangaron tumanidagi Mirobod massividan uy ajratiladigan, hujjat ishlari va bandlik masalasida ham yordam beriladigan bo‘ldi. Hokimiyat va’dasini bajara oladimi?..
Umuman, Mehribonlik uylari bitiruvchilariga uy-joy ajratish bo‘yicha butun respublikamizda muammolar to‘planib qolgan. Buning asosiy sababi hukumatning tegishli me’yoriy hujjatida moliyaviy manba va resurslar asoslab, aniq ko‘rsatilmagan.
Xalq demokratik partiyasi deputatlari ushbu masalani atroflicha o‘rgangan. Hududlardagi hokimiyat vakillari, boshqa mutasaddilar bilan fikr almashilganda, shunday xulosa yuzaga chiqqan. Bu dolzarb masala bilan bog‘liq takliflar partiyaning Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi fraksiyasiga yetkazilgan.
Parlamentdeputatlari hukumatning 2010-yil 2-avgustda qabul qilingan 164-sonli qarori bilan tasdiqlangan yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni turar joylar bilan ta’minlash tartibi to‘g‘risidagi Nizom qayta ko‘rib chiqish bo‘yicha taklif tayyorlamoqda.
Zilola Ubaydullayeva, jurnalist.
Reklama huquqi asosida.
Izoh (0)