Shu kunlarda “Toshshahartransxizmat” kompaniyasi rahbariyati tomonidan joriy yilning oxirigacha jamoat transportida avtomatlashtirilgan to‘lovni joriy etilishi e’lon qilingan edi. Ushbu vazifani kimlar amalga oshirishi aniq emas, biroq, yangi tizimni joriy etish jarayonida ikki yil davomida amalga oshirilgan tajribalarda qayd etilgan xatolarniinobatga olish kerakligi aniq masalalardan biri bo‘lib qolmoqda.
Mamlakatimizda o‘tgan yildan boshlab bir qator kompaniyalar tomonidan taklif qilingan tizimlar testdan o‘tkazilgan. Bular asosan, o‘z qurilmalarini joylashtirgan, kartalar va mobil ilovalar ishlab chiqargan mahalalliy ishlab chiqaruvchilar edi. Ilk tizimlar Toshkent shahri, Andijon, Nukus va Samarqand viloyatlarining jamoat transportida tekshiruvdan o‘tkazilgan. Joriy qilingan sinov tizimlardan oxirigisi biri 1-iyulda testdan o‘tkazilgan elektron chiptalar tizimi edi. Bunda transport kartalari ushbu qurilmalarga yaqinlashtirilganda, qog‘ozli chiptalarning vazifasini bajargan edi.
Ta’kidlash joizki, bir qator test natijalarini inobatga olganda, yangi tizimlardan 3 oygacha bo‘lgan muddat davomida foydalanildi. O‘tgan haftada esa, “Toshshahartransxizmat” kompaniyasi tomonidan jamoat transportida qayd etilayotgan bir qator muammolar tan olindi va ularni bartraf qilish ishlari boshlangani xabar etilgan edi. Jamoat transportida yo‘lkira haqini avtomatlashtirish vazifasi brinchilardan turgani, xususan, 2018-yilning oxirigacha hal qilinishi alohida ta’kidlandi.
Bundan avval esa, Yagona umumrespublika protsessing markazi (Uzcard) BPC Group xalqaro xolding hamkorligida jamoat transportida yo‘lkira haqi uchun belgilangan to‘lovni avtomatlashtirishga qaratilgan dasturiy-ta’minot majmuasining ishlab chiqqanini e’lon qilgan edi. Xorijiy kompaniya vakillarining ta’kidlashlaricha, avtomatlashtirilgan tizim foydalanuvchining shaxsiy hisob raqamiga asoslangan, jamoat transportida amalga oshiriladigan zamonaviy to‘lov tizimi hisoblanadi. Tizim orqali amalga oshirilgan barcha to‘lovlar esa, markaziy serverda saqlanadi. Uning avzalliklaridan biri, unda zamonaviy bank kartalari (Uzcard, VISA, Mastercard, UPI, MIR) orqali to‘lovlarni amalga oshirish imkoniyatining yaratilgani hamda protsessing markaziga integratsiya qilinishi hisoblanadi. Bundan tashqari to‘lov vositasi sifatida NFC texnologiyalarini qo‘llab-quvvatlovchi istalgan gadjet (smartfon, planshet va qo‘l soatlari) orqali to‘lovlarni amalga oshirish imkoni yaratiladi. Kompaniya ushbu tizimni Rossiya Federatsiyasidagi 26 ta shaharlarining jamoat transportida muvaffaqiyatli joriy qilgan.
Mahalliy mutaxassislarimiz ishtirok etgan xalqaro konferensiyada, Rossiya Federatsiyasi Transport Vazirligining avtomatlashtirish sohasi ekspertlarining ta’kidlashlaricha, universal avtomatlashtirilgan tizim nafaqat amaldagi to‘lov tizimi, balki mamlakatimizda 2020-yilning 1-yanvarigacha o‘z ishini boshlashi rejalashtirilgan Milliy banklararo protsessing markazi bilan muammolarsiz integratsiya qilinishi mumkin.
Yana bir muhim masalalardan biri, bu kabi tizimlarning yana nechtasi Respublikada joriy etilishidir. Jamoat transporti sohasi qatorida (avtobus,tramvaylar va metro) xususiy tashuv sohasida (qatnovli taksilar, mikroavtobuslar, pullik avto turar joylar) ham avtomatlashtirilgan to‘lovlarni joriy etishga ehtiyoj sezilishini inobatga olishimiz darkor. Bunda, har bir yo‘nalish uchun alohida dasturiy-ta’minot majmuilarini xarid qilib, joriy etish sezilarli xarajatlarga olib kelishini, natijada, xarajatlar o‘zini oqlamasligini inobatga olinganda, mutaxassislar, barcha to‘lov turlari uchun yagona avtomatlashtirilgan tizimni yaratish va joriy etish maqsadga muvofiqligini ta’kidlashmoqda.
Bugungi kunga kelib, jamoat transportida to‘lovlarni amalga oshirish tizimining ochiq va yopiq turi mavjud. Yopiq tizim eski texnologiyalarga asoslangan tizim bo‘lib, zamonaviy to‘lov infrastrukturani qo‘llash va bank kartalariga bog‘lanish imkoniyatini chegaralovchi tizimdir. Transport kartalarining balansi esa yo‘lovchilar tomonidan maxsus ixtisoslashgan nuqtalarda, ish kunlari va ma’lum ish vaqtida to‘ldirilishi darkor.
Ochiq tizim barcha zamonaviy to‘lov tizimlarini qo‘llash va yagona platformada ma’lum xizmatlar uchun avtomatlashtirilgan to‘lovlar jarayonini amalga oshirish imkonini yaratadi. Bu esa o‘z navbatida, bu kabi tizimlarni joriy etishda davlatimiz uchun byudjet xarajatlarining qisqartirilishiga asos yaratadi. Bunda transport kartalarining balansini to‘ldirish uchun 24 soat davomida amal qiluvchi istalgan terminallar va infokiosklar orqali, real vaqtda murojaat qilish mumkin. Buning uchun karta balansini to‘ldirish uchun maxsus nuqtalarni tashkillashtirish ehtiyoji sezilmaydi.
Ta’kidlab o‘tish joizki, hozirda jamoat transporti uchunavtomatlashtirilgan to‘lov tizimini joriy etishga ehtiyoj sezilayotganda, eski – yopiq tizimni qo‘llash va yillar o‘tib uni yangisiga almashtirish maqsadga muvofiq emasligini anglashqiyin emas. Bu kabi amaliyotni aynan plastik kartalar joriy qilinishi boshlanganda, ya’ni duyet va onlayn kartalar misolida kuzatish mumkin. Shu sababli, aholi orasida noqulayliklar sezilmasligi uchun jamoat transporti uchun avtomatlashtirilgan yagona tizimni joriy etish darkor. Shuningdek, yagona tizimning joriy etilishi natijasida, turizm va biznes sohasining rivojlanishida kuzatilayotgan to‘siqlarni barataraf etish hamda jamoat transporti uchun mo‘ljallangan harajatlarni qisqartirish, ko‘rsatilmagannaqd pullarga chek qo‘yish va xizmatlar sohasida axborotlashtirilgan texnologiyalarni joriy etishni rivojlantirishga asos yaratiladi.
“Toshshahartransxizmat” kompaniyasining ma’lumotiga ko‘ra, hozirda kompaniyada bir necha tijoriy takliflar ko‘rib chiqilmoqda ekan. Yuqoridagi omillar inobatga olinib, yaqin kelajakda shahar jamoat transportida yo‘lkira uchun avtomatlashtirilgan to‘lovni joriy etuvchi ishlab chiqaruvchi tanlanishi va loyiha amalga oshirilishi kutilmoqda.
Izoh (0)