Шу кунларда «Тошшаҳартрансхизмат» компанияси раҳбарияти томонидан жорий йилнинг охиригача жамоат транспортида автоматлаштирилган тўловни жорий этилиши эълон қилинган эди. Ушбу вазифани кимлар амалга ошириши аниқ эмас, бироқ, янги тизимни жорий этиш жараёнида икки йил давомида амалга оширилган тажрибаларда қайд этилган хатоларниинобатга олиш кераклиги аниқ масалалардан бири бўлиб қолмоқда.
Мамлакатимизда ўтган йилдан бошлаб бир қатор компаниялар томонидан таклиф қилинган тизимлар тестдан ўтказилган. Булар асосан, ўз қурилмаларини жойлаштирган, карталар ва мобил иловалар ишлаб чиқарган маҳалаллий ишлаб чиқарувчилар эди. Илк тизимлар Тошкент шаҳри, Андижон, Нукус ва Самарқанд вилоятларининг жамоат транспортида текширувдан ўтказилган. Жорий қилинган синов тизимлардан охиригиси бири 1 июлда тестдан ўтказилган электрон чипталар тизими эди. Бунда транспорт карталари ушбу қурилмаларга яқинлаштирилганда, қоғозли чипталарнинг вазифасини бажарган эди.
Таъкидлаш жоизки, бир қатор тест натижаларини инобатга олганда, янги тизимлардан 3 ойгача бўлган муддат давомида фойдаланилди. Ўтган ҳафтада эса, «Тошшаҳартрансхизмат» компанияси томонидан жамоат транспортида қайд этилаётган бир қатор муаммолар тан олинди ва уларни бартраф қилиш ишлари бошлангани хабар этилган эди. Жамоат транспортида йўлкира ҳақини автоматлаштириш вазифаси бринчилардан тургани, хусусан, 2018 йилнинг охиригача ҳал қилиниши алоҳида таъкидланди.
Бундан аввал эса, Ягона умумреспублика процессинг маркази (Uzcard) BPC Group халқаро холдинг ҳамкорлигида жамоат транспортида йўлкира ҳақи учун белгиланган тўловни автоматлаштиришга қаратилган дастурий-таъминот мажмуасининг ишлаб чиққанини эълон қилган эди. Хорижий компания вакилларининг таъкидлашларича, автоматлаштирилган тизим фойдаланувчининг шахсий ҳисоб рақамига асосланган, жамоат транспортида амалга ошириладиган замонавий тўлов тизими ҳисобланади. Тизим орқали амалга оширилган барча тўловлар эса, марказий серверда сақланади. Унинг авзалликларидан бири, унда замонавий банк карталари (Uzcard, VISA, Mastercard, UPI, MIR) орқали тўловларни амалга ошириш имкониятининг яратилгани ҳамда процессинг марказига интеграция қилиниши ҳисобланади. Бундан ташқари тўлов воситаси сифатида NFC технологияларини қўллаб-қувватловчи исталган гаджет (смартфон, планшет ва қўл соатлари) орқали тўловларни амалга ошириш имкони яратилади. Компания ушбу тизимни Россия Федерациясидаги 26 та шаҳарларининг жамоат транспортида муваффақиятли жорий қилган.
Маҳаллий мутахассисларимиз иштирок этган халқаро конференцияда, Россия Федерацияси Транспорт Вазирлигининг автоматлаштириш соҳаси экспертларининг таъкидлашларича, универсал автоматлаштирилган тизим нафақат амалдаги тўлов тизими, балки мамлакатимизда 2020 йилнинг 1 январигача ўз ишини бошлаши режалаштирилган Миллий банклараро процессинг маркази билан муаммоларсиз интеграция қилиниши мумкин.
Яна бир муҳим масалалардан бири, бу каби тизимларнинг яна нечтаси Республикада жорий этилишидир. Жамоат транспорти соҳаси қаторида (автобус,трамвайлар ва метро) хусусий ташув соҳасида (қатновли таксилар, микроавтобуслар, пуллик авто турар жойлар) ҳам автоматлаштирилган тўловларни жорий этишга эҳтиёж сезилишини инобатга олишимиз даркор. Бунда, ҳар бир йўналиш учун алоҳида дастурий-таъминот мажмуиларини харид қилиб, жорий этиш сезиларли харажатларга олиб келишини, натижада, харажатлар ўзини оқламаслигини инобатга олинганда, мутахассислар, барча тўлов турлари учун ягона автоматлаштирилган тизимни яратиш ва жорий этиш мақсадга мувофиқлигини таъкидлашмоқда.
Бугунги кунга келиб, жамоат транспортида тўловларни амалга ошириш тизимининг очиқ ва ёпиқ тури мавжуд. Ёпиқ тизим эски технологияларга асосланган тизим бўлиб, замонавий тўлов инфраструктурани қўллаш ва банк карталарига боғланиш имкониятини чегараловчи тизимдир. Транспорт карталарининг баланси эса йўловчилар томонидан махсус ихтисослашган нуқталарда, иш кунлари ва маълум иш вақтида тўлдирилиши даркор.
Очиқ тизим барча замонавий тўлов тизимларини қўллаш ва ягона платформада маълум хизматлар учун автоматлаштирилган тўловлар жараёнини амалга ошириш имконини яратади. Бу эса ўз навбатида, бу каби тизимларни жорий этишда давлатимиз учун бюджет харажатларининг қисқартирилишига асос яратади. Бунда транспорт карталарининг балансини тўлдириш учун 24 соат давомида амал қилувчи исталган терминаллар ва инфокиосклар орқали, реал вақтда мурожаат қилиш мумкин. Бунинг учун карта балансини тўлдириш учун махсус нуқталарни ташкиллаштириш эҳтиёжи сезилмайди.
Таъкидлаб ўтиш жоизки, ҳозирда жамоат транспорти учунавтоматлаштирилган тўлов тизимини жорий этишга эҳтиёж сезилаётганда, эски – ёпиқ тизимни қўллаш ва йиллар ўтиб уни янгисига алмаштириш мақсадга мувофиқ эмаслигини англашқийин эмас. Бу каби амалиётни айнан пластик карталар жорий қилиниши бошланганда, яъни дует ва онлайн карталар мисолида кузатиш мумкин. Шу сабабли, аҳоли орасида ноқулайликлар сезилмаслиги учун жамоат транспорти учун автоматлаштирилган ягона тизимни жорий этиш даркор. Шунингдек, ягона тизимнинг жорий этилиши натижасида, туризм ва бизнес соҳасининг ривожланишида кузатилаётган тўсиқларни баратараф этиш ҳамда жамоат транспорти учун мўлжалланган ҳаражатларни қисқартириш, кўрсатилмаганнақд пулларга чек қўйиш ва хизматлар соҳасида ахборотлаштирилган технологияларни жорий этишни ривожлантиришга асос яратилади.
«Тошшаҳартрансхизмат» компаниясининг маълумотига кўра, ҳозирда компанияда бир неча тижорий таклифлар кўриб чиқилмоқда экан. Юқоридаги омиллар инобатга олиниб, яқин келажакда шаҳар жамоат транспортида йўлкира учун автоматлаштирилган тўловни жорий этувчи ишлаб чиқарувчи танланиши ва лойиҳа амалга оширилиши кутилмоқда.
Изоҳ (0)