AQSh prezidenti Donald Tramp 6-dekabr kuni Quddusni Isroil poytaxti sifatida tan olinishini e’lon qiladi. Bu — AQSh keyingi bir necha yil ichida o‘z elchixonasini Tel-Avivdan Quddusga ko‘chirishini anglatadi; shu vaqtgacha AQShning hech bir prezidenti bunga jur’at etgan emas. Trampning bu qarori dunyo bo‘ylab ko‘plab noroziliklarga sabab bo‘ldi — masalan, Falastin hududida allaqachon AQSh prezidenti suratlarini yoqishmoqda, HAMAS esa 9-dekabrni “g‘azab kuni”ga aylantirishga va’da berdi, deb yozadi Meduza.
Jahon hamjamiyati Quddusni Isroil poytaxti sifatida tan olmaydi. 1967-yili, Olti kunlik urush yakunlariga ko‘ra, Isroil Sharqiy Quddusni egallab olgan — falastinliklar bu hududni o‘z davlatining poytaxti deb hisoblaydi. BMT, jahonning barcha qudratli davlatlari kabi, Sharqiy Quddusni bosib olingan hudud, deb hisoblaydi. Isroil esa Quddus butunligicha isroilliklar davlati tarkibiga kirishini da’vo qilib, uni o‘z poytaxti deb ataydi. Amalda Quddus haqiqatan ham bir necha o‘n yillardan beri Isroil nazoratida. BMT Xavfsizlik kengashi, BMT Bosh assambleyasi va boshqa ko‘plab xalqaro tashkilotlar Isroildan okkupatsiyani to‘xtatishni necha bor talab qilganiga qaramay, bu talab qondirilmagan.
Hech bir davlat Quddusga o‘z elchixonasini joylashtirmaydi. Shaharning maqomi noaniqligi sabab, Isroilning aksariyat xalqaro hamkorlari o‘z elchixonalarini Tel-Avivda ochadi — uning Isroilga tegishli ekani borasida hech kimda shubha yo‘q. Quddusda bir necha diplomatik vakolatxonalar, xususan, AQShning vakilliklari ham bor, biroq bularning bari yo konsullik, yoki bo‘lmasa Quddus va Falastin muxtoriyati uchun mo‘ljallangan missiyalardir. AQShning Quddusda to‘laqonli elchixona ochish borasidagi qarori beqiyos — chunki bu vaqtgacha elchixonalar faqat Quddusdan boshqa shaharga ko‘chirilardi, aksincha emas. Masalan, 2006-yili Kosta-Rika elchixonasi Tel-Avivga ko‘chirilgan.
AQSh — Isroilning ko‘p yillik hamkori. 1960-yillardayoq, xususan, Olti kunlik urush vaqtida AQShni Isroil tarafida turib harbiy harakatlar olib borishda ayblashgan; AQShning har ikki asosiy partiyasi Isroilni qo‘llab-quvvatlaydi, Vashingtonda esa Isroil manfaatlari himoyasi yo‘lida ishlaydigan ko‘plab lobbistlarni uchratish mumkin. Demokratik partiya nisbatan mo‘’tadil nuqtai nazarni tanlagan: u falastinliklarning o‘zini o‘zi boshqarish va o‘z davlatini qurish huquqini tan oladi, respublikachilar esa Isroil biror-bir hududni bosib olgani haqidagi qarashlarni to‘liq rad etib, falastinliklar bilan hech qanday muzokara olib bormaslik kerak, deb hisoblaydi.
Demokratlar hukmronligida ham, respublikachilar hokimiyat tepasida bo‘lgan vaqtda ham AQSh BMT tomonidan Isroilning u yoki bu harakatlarini qoralovchi rezolyutsiyalariga veto qo‘ygan. Isroilni ochiq-oydin qo‘llab-quvvatlashiga qaramay, AQSh mintaqadagi manfaatlar muvozanatini saqlashga va o‘z harakatlari bilan vaziyatni murakkablashtirmaslikka harakat qilib kelardi. Trampning qarori esa AQShning ko‘p yillik diplomatik amaliyotlariga butunlay zid.
Falastinliklar urush bilan tahdid qilmoqda. Falastinning HAMAS guruhi rahbariyati AQShning joriy qarori munosabati bilan 9-dekabr, jumaga “g‘azab kuni” belgilanganini e’lon qildi. Guruh bayonotida qayd etilishicha, juma namozidan so‘ng Iordan daryosi G‘arbiy sohilidagi falastinliklar imkoni bor har yo‘l bilan Isroilga nisbatan o‘z munosabatini bildirmog‘i darkor. Falastin muxtoriyatining Buyuk Britaniyadagi elchisi Manul Xasasianning ta’kidlashicha, Trampning bu qarori — “diniy ziyoratgohlar Isroil hukmronligi ostida qolishidan norozi 1,5 milliard musulmon va yuz millionlab nasroniylarga qarshi urush e’lon qilishdir”.
Buyuk Britaniya bosh vaziri Tereza Mey Trampning so‘zlariga e’tiroz bildirib, Quddusning maqomi yuzasidan AQSh prezidenti bilan gaplashishga va’da berdi. Eron ham protest bilan chiqib, “bu holatni shunchaki e’tiborsiz qoldirmasligi”ni bildirdi; norozilik bildirganlar orasida Turkiya va boshqa davlatlar ham bor.
Tramp Quddusni Isroil poytaxti sifatida tan olmoqchi ekani 5-dekabr kuni ma’lum bo‘lgan edi. Ko‘p o‘tmay Isroilning ko‘plab shaharlari va G‘azo sektorida norozilik namoyishlari boshlandi, unda falastinliklar AQSh va Isroil bayroqlari, Trampning portretlarini olovga tashladi.
Izoh (0)