Kundalik matbuot nashrlari – hayotimizning ko‘zgusi. U orqali mamlakatimizning, qolaversa, butun dunyoning yurak urishini sezib turamiz. Eng so‘nggi axborotlar va yangiliklardan voqif bo‘lamiz. Qisqasi, axborot asrida matbuotning o‘rni va roli beqiyos oshmoqda. Bu haqda obuna mavsumida ayniqsa, ko‘p va xo‘p gapiriladi. Biroq natijasidan doimo ko‘ngil to‘lmay qolayotir.
Masalan, Jizzax viloyatning Zafarobod tumanini olaylik. Tuman hokimligining matbuot nashrlari obunasiga mas’ul etib tayinlangan xodimi Xudoyshukur Ismoilov taqdim etgan ma’lumotga ko‘ra, 2017-yil uchun markaziy nashrlarga obuna rejasi tumanda atigi 33,3 foiz bajarilgan. Vaholanki, obunani yuqori saviyada o‘tkazish yuzasidan viloyat va tuman hokimlarining maxsus farmoyishlari bor. Bu hujjatlarda qaysi nashrga qancha nusxada obuna bo‘lish zarurligi aniq-tiniq belgilab berilgan. Shunday ekan, uning bajarilmay qolgani nega hech kimni tashvishga solmayapti? Qarorlar, farmoyishlar, rejalar bajarilmasa, qog‘ozlarda qolib ketaversa, hayotimizda o‘zgarish bo‘lishi mahol. Ehtimol shuning uchundir, mazkur tuman iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishda eng oxirgi o‘rinlarda boryapti.
To‘g‘ri, matbuot nashrlariga obuna bo‘lish ixtiyoriy, fuqarolarning ma’naviy ehtiyojiga asoslangan tadbirlardan biri. Hech kim fuqaroni u yoki bu nashrga obuna bo‘l, deb majburlay olmaydi. Lekin obunani tashkil etish, jamoatchilikni yo‘naltirish, mavjud imkoniyatlarni maqsadli safarbar qilish davlat ahamiyatiga molik ish, desak, xato emas. Chunki matbuot va OAV davlatning boshqa hech bir tuzilma qila olmaydigan ijtimoiy buyurtmasini bajaradi. Islohotlar ko‘lami va qabul qilinayotgan qonun-qoidalarning hayotimizda qanday aks etishini aholiga yetkazadi. Bu esa davlat va jamiyat o‘rtasida o‘ziga xos ko‘prik bo‘lib, mamlakatning taraqqiyoti, tinchligi hamda farovonligiga hizmat qiladi.
– Tumanimiz maktablari o‘qituvchilarining har biri joriy obuna mavsumida o‘rtacha 450-500 ming so‘mlik gazeta-jurnallarga obuna bo‘ldi, – deydi Do‘stlik tuman xalq ta’limi muassasalari faoliyatini metodik taminlash va tashkil etish bo‘limi mudiri Mavlon Kamolov. – Bundan ortig‘iga xodimlarning imkoniyati yetmaydi.
To‘g‘risi, mutasaddi rahbarning gapiga unchalik ishonmadik. Chunki, 19 ta maktab, 16 ta bog‘cha va boshqa ta’lim muassasalarida 730 nafar pedagog va tarbiyachi ishlashini, boz ustiga obuna uchun o‘quvchilardan ham 6-7 ming so‘mdan pul yig‘ilganini inobatga olsak, haddan ziyod katta mablag‘ vujudga keladi. Binobarin, 450-500 ming so‘mga bir necha nashrga obuna bo‘lish mumkin. Holbuki, bizga taqdim etilgan ma’lumotga ko‘ra, ijtimoiy-siyosiy gazetalarga obuna rejasi 45 foiz bajarilgan. Jumladan, “Jamiyat” gazetasiga rejadagi 21 nusxa o‘rniga 6 nusxa rasmiylashtirilgan, xolos. Boshqa nashrlarning ham ahvoli bundan yaxshi emas. Beixtiyor, shuncha mablag‘ qayoqqa g‘oyib bo‘layapti, degan savol tug‘iladi.
Mirzacho‘l tumanidagi 20-umumiy o‘rta ta’lim maktabida ham shunga o‘xshash vaziyatga duch keldik. Bu yerda ham obuna uchun o‘quvchi va o‘qituvchilardan ko‘p miqdorda pul yig‘ib olingan, lekin kelayotgan nashrlarning tayini yo‘q. O‘quvchilar ham o‘qituvchilar ham oxirgi marta qachon gazeta olganini eslay olmadi. Nodira Joniqulova mudirlik qilayotgan kutubxona eshigiga hamisha qulf osilgan. Uni qayerdandir chaqirib kelishganda, xonada 2-3 nomdagi gazetaning ikki hafta ilgari tikilgan yig‘ma jildidan boshqa narsa ko‘rmadik. Demak, xonaga shuncha vaqtdan buyon hech kim qadam bosmagan.
Xullas, matbuot nashrlariga obunani tashkil etish va nashrlarni obunachilarga yetkazib berish yuzasidan uch tumanda o‘tkazgan kuzatuvlarimiz jarayonida bu borada jiddiy kamchiliklar bor ekaniga guvoh bo‘ldik. Maqolaga shu joyda nuqta qo‘ymoqchi bo‘lgandik, ammo tahririyatga Samarqand viloyati, Samarqand tumanidagi 49-umumiy o‘rta ta’lim maktabi jamoasidan mavzuga oid xat keldi. Uning mazmuni bilan tanishgach, hududlarda ijtimoiy-siyosiy gazetalarning obunasi nega pastligi, davriy nashrlarning o‘quvchilarga o‘z vaqtida yetib bormayotgani bilan bog‘liq tahririyatlarga nima uchun ko‘plab shikoyatlar kelib tushayotganini yanada chuqurroq anglagandek bo‘ldik.
Mana o‘sha maktub:
“Maktabimizda har yili obuna mavsumida o‘qituvchi va ishchi xodimlar oylik maoshidan 21 foiz miqdorda ushlab qolinadi. Lekin yil davomida na birorta gazeta, na birorta jurnal olamiz. 4-5 nusxa yetib kelganini ham maktab kutubxonasiga yig‘ma jild qilib qo‘yishadi. Aslida esa o‘qituvchilarning oylik maoshidan ushlab qolingan pullarga ko‘plab gazetalarga obuna bo‘lish mumkin. Maktab ma’muriyati ushlab qolingan pullar hisobidan qaysi gazetaga obuna bo‘lganligimiz to‘g‘risida kvitansiyalarni bermaydi. So‘raganimizda rahbariyat “kvitansiyalar bizda turadi, sizlarga uning nima keragi bor” deydi. Bu borada maktab kasaba uyushmasi raisi Saodat Hayitovaga bir necha bor aytsak-da, u “maktab direktori mening gapimni inobatga olmaydi, nima qilay” degan javobni beradi. Maktab direktori To‘xtamurod Abdurashidov esa “sizlarga kvitansiya nima kerak, gazeta kerak bo‘lsa, ana kutubxonaga qo‘yilgan gazetalarni o‘qiyveringlar” deydi. Xullas, obuna bahonasida o‘qituvchilar maoshidan ushlab qolingan millionlab pullar qayerga va qaysi maqsadda ishlatilayotganini tekshirib, aniqlik kiritilishida amaliy yordam berishlaringizni so‘raymiz. Bundan tashqari, maktabda ta’lim olayotgan 700 ga yaqin o‘quvchidan yig‘ib olingan pullar ham qayerga ishlatilayotganini bilmaymiz. O‘quvchilar ham juda kam nusxada gazeta oladi. Bunday nomaqbul holatlarning oldini olishda ommaviy axborot vositalari ko‘magidan umidvormiz.
Maktab pedagogik jamoasi nomidan Qurbonbibi Sodiqova.”
Bunga qo‘shimcha yoki izoh berish ortiqcha, nazarimizda.
Norbobo Shakarov,“Jamiyat” muxbiri
Izoh (0)