Астрономлар Қуёш тизимининг ташқи қисмида, хусусан Нептун ортида, хусусиятлари бўйича митти сайёрага ўхшаш жисмни аниқлади. Бу ҳақда New Scientist нашри хабар берди.
Жисм 2017 OF201 белгисини олган ва унинг чўзилган орбитаси Oort булутининг ички қисмигача етиб боради. Бу эса тўққизинчи сайёранинг мавжудлигини шубҳа остига қўймоқда.
Маълум қилинишича, 2025 йил ҳолатига кўра, астрономлар беш мингдан ортиқ транснептун деб аталадиган жисмларни аниқлаган. Булар Қуёшгача бўлган ўртача масофаси Нептунникидан (30,1 астрономик бирлик) каттароқ бўлган осмон жисмларидир. Уларнинг энг машҳур вакили 1930 йилда Койпер камарида кашф этилган Плутондир. Бу Нептун орбитасидан ташқаридаги кўплаб муз жисмлари жойлашган ҳудуд ҳисобланади.
Принстондаги Истиқболли тадқиқотлар институти ходими Сихао Чен бошчилигидаги америкалик астрономлар жамоаси 2011 йилдан 2018 йилгача Чилида Виктор Бланко ва АҚШда “Канада—Франция—Гавайи” ердаги телескоплари ёрдамида олинган маълумотлар тўпламини қайта ишлаш жараёнида ёрқин доғ кўринишидаги ғалати ҳаракатланувчи жисмнинг 19 та тасвирини топган.
“Кейинги таҳлиллар бу жисм катта эҳтимол билан митти сайёра эканини кўрсатди. Номзод 2017 OF201 белгисини олди. Унинг диаметри қарийб 700 километр бўлиб, Плутон диаметридан уч марта кичик. Бироқ Халқаро Астрономия иттифоқи томонидан 2006 йилда қабул қилинган таърифга кўра, митти сайёра деб ҳисоблаш учун шунинг ўзи етарлидир”, дейди тадқиқот муаллифлари.
2006 йилгача Плутон Қуёш тизимининг Тўққизинчи сайёраси деб ҳисобланган. Кейин эса ўлчамлари бўйича унга тенг келадиган бир нечта осмон жисмлари — Серера ва Эрида топилгач, астрономлар Плутонни бу мақомдан маҳрум қилиб, митти сайёралар тоифасига киритди.
Транснептун жисмлари вақт ўтиши билан сайёралар шаклланган протопланетар дискнинг қолдиқлари деб тахмин қилинади. Назарий жиҳатдан, транснептун жисмлар Қуёш тизими ривожланишининг дастлабки босқичлари ҳақида маълумотга эга бўлиши мумкин. Бундан ташқари, уларнинг жойлашуви ва орбиталарини ўрганиш орқали астрономлар сайёраларнинг қадимги кўчиш изларини “ўқишлари” ва бизнинг тизимимиз ўз тарихининг бошида қандай кўринишда бўлгани ҳамда қандай ривожланганини тушунишлари мумкин.
Таъкидланишича, экстремал транс-нептуний жисмлар (extreme trans-Neptunian object, ETNO) — чўзилган орбиталарга эга осмон жисмлари олимларда алоҳида қизиқиш уйғотмоқда. Уларнинг афелийлари узоқ даврли кометалар манбаи бўлган фаразий Oort булути чегараларигача етиб бориши мумкин.
ETNO’ни кузатиш шуни кўрсатдики, уларнинг орбиталари кўпинча деярли бир хил параметрларга эга: улар чўзилган, эгилган ва бир йўналишда жойлашган. Бундай аномалия улкан жисм — Тўққизинчи сайёра ёки Х сайёра деб аталадиган кашф этилмаган сайёранинг тортишиш кучи таъсири билан изоҳланмоқда. Тахминларга кўра, у ўз тортишиш кучи билан ETNO орбиталарини маълум бир йўналишда “чўзиши”, шунингдек, уларнинг қиялигини ўзгартириши мумкин.
Олимларнинг фикрига кўра, жисмнинг ғайриоддий орбитаси митти сайёрани Oort булутига улоқтирган гигант сайёра билан тўқнашув натижаси билан изоҳланади. Кейин эса қандайдир тортишиш ғалаёнлари уни ўша экстремал траектория бўйлаб Қуёшга яқинлаштирган. 2017 OF201 афелийда бўлганида, космик жисм галактикадаги бошқа юлдузлар билан Қуёш тизимидаги баъзи сайёралар билан (перигелийда бўлганида) ўзаро таъсир қилгани каби кучли таъсирлашиши мумкин.
Изоҳ (0)