Фожиали башоратга айланган маржон: Миср маликасининг ҳаётини вайрон қилган тақинчоқ ҳақида

Баъзилар учун безаклар ўз мақомини кўрсатиш воситаси бўлса, бошқалар учун маданий анъананинг бир қисмидир. Аммо қироллик сулолаларида заргарлик буюмлари тақдирни белгиловчи ноёб буюмларга айланган. Миср маликаси Назли Сабри учун махсус яратилган маржон билан ҳам шу ҳолат содир бўлди.

Заргарлик буюмлари ҳар доим ўз эгаси ҳақида кўпроқ маълумот бера олган, унинг жозибадорлигини таъкидлаган, ҳатто фожиали башоратга айланган. Миср маликаси Назли Сабри билан худди шундай бўлади. Оналик фахри ва қироллик улуғворлигининг рамзи сифатида яратилган маржон сургун, хонавайронлик ва оиладан ажралишнинг даракчисига айланади.

Тўлиқ эркинликдан олтин исканжагача

Назли ҳурматли оилада дунёга келган: отаси қишлоқ хўжалиги вазири ва Қоҳира ҳокими бўлган. Қизча европача тарбия — француз таълими, нозик одоб ва кенг дунёқараш билан ўсган. Бироқ унинг зодагон билан биринчи никоҳи қисқа бўлади. 1919 йилда Қоҳира операсидаги қабулда Назли ўзидан 25 ёш катта бўлган Султон Фуад I билан танишади. Бир неча ойдан сўнг улар турмуш қуради.

Ёш малика саройда ҳашаматли ҳаёт кечириш орзусида эди, бироқ Фуад золим, шафқатсиз ва жиззаки эди. У Назлини ҳақоратлар, қаттиқ назорат остида сақлар, кўпинча зўравонлик ҳам қиларди. Фақатгина ўғли Фаруқ туғилганидан сўнггина унга бош саройга кўчиб ўтишига ижозат берилади, аммо у ерда ҳам Назлини совуқлик ва ёлғизлик кутиб турарди.

Муҳаббатдан маҳрум Назли гўзаллик ва ҳашаматдан тасалли изларди. Унинг гардеробини энг нуфузли мода уйларининг либослари, қутичаларини эса юзлаб тақинчоқлар тўлдирарди. Бенуқсон ташқи қиёфаси ортида чуқур изтироблари яширинганди: ўша даврнинг солномаларида унинг жонига қасд қилишга уринишлари қайд этилган.

 

Машъум тақинчоқнинг яратилиши

1936 йилда қирол Фуад вафотидан сўнг, Назли ва унинг ўғли Фаруқ тахтга ўтиради. Бева қолган қиролича учун ҳаётнинг янги, осойиштароқ даври бошланади. Бу, айниқса, 1939 йилда унинг суюкли қизи малика Фавзиянинг Эрон валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад Ризо Паҳлавий билан тўйида яққол намоён бўлади. Бу воқеа нафақат шахсий, балки тарихий аҳамиятга ҳам эга эди: икки монархия иттифоқи улкан ва дабдабали байрамга айланади.

Шу куни Назли Van Cleef & Аrpels заргарлик уйига умумий оғирлиги 217 карат бўлган ноёб олмосли платина маржонни буюртма қилади. Нуфузли эксперт ва заргарлик санъати тарихчиси, “Van Cleef & Аrpels: Хазиналар ва афсоналар” китоби муаллифи Винсент Меилан бу тақинчоқни “мукаммал” деб атаб, уни қироллик саройларидаги энг буюк заргарлик асарлари қаторига қўшган. Композиция марказида 6 карат оғирликдаги олмос жойлашган бўлиб, қуёш гардиши шаклидаги дизайн қироличанинг улуғворлиги ва оналик ғурурини акс эттирарди.

Маржон шунчаки кийимнинг бир қисми эмас, балки қизига бўлган муҳаббат, мавқе ва ички куч рамзига айланди. Қиролича Назли Сабри Миср қироли Фуаднинг иккинчи рафиқаси сифатида тарихда биринчи қиролича-консорт бўлди. Тўй маросимида қиролича Назли оилавий тож ва қимматбаҳо зираклар билан бирга ҳашаматли маржонни тақади.

 

Фожианинг бошланиши

Эри вафот этгач, Назли узоқ йиллар давомида маҳрум бўлган нарса — муҳаббатга эришади. Аввалига ўғлининг ёш мураббийси Аҳмад Ҳасаннейинга кўнгил қўяди — у анча ёш, айёр ва малика онага катта таъсир ўтказа оларди. Кейинчалик эса моҳир саргузаштчи Риёд Ғалига меҳр қўяди. Қимматбаҳо тақинчоқларини сотиб, уни таъминлаб туради, оқибатда нафақат бойлигидан, балки обрўсидан ҳам ажралади. Бу эркак эса фирибгар ва текинхўр бўлиб чиқади. Ғали нафақат Назлининг, балки унинг қизи Фатиянинг ҳам қалбини забт этади, кейинчалик исломни қабул қилиб, унга уйланади. Ғазабланган шоҳ Фаруқ бу никоҳга қатъиян қарши чиқади ва итоатсизлик учун онасини унвон, мол-мулк ва ватанга қайтиш ҳуқуқидан маҳрум этади. Назли Мисрни тарк этади — 15 йил ўтиб, ўғлининг дафн маросимидагина ватанга қайтади.

 

Назли Америкага кўчиб кетиб, умрининг қолган қисмини қашшоқликда ўтказади. 1976 йилда Миср президенти Назли ва қизи Фатияга ватанига қайтишга рухсат беради. Аммо жўнаш кунида Фатияни ўша пайтда собиқ эри бўлган Риёд Ғолий ўлдиради. Унвонсиз, мол-мулксиз, ватанидан узоқда Назли ёлғиз ҳолда вафот этади. 

Маржонга келсак, сулоланинг абадий муҳаббати ва қудрати рамзи бўлиши керак бўлган ўша ҳашаматли тақинчоқ ўн йиллар ўтиб, Сотҳебйъс кимошди савдосига қўйилади. 2015 йилда у 4,3 миллион долларга сотилади — бу Назлини қашшоқликдан қутқариши мумкин бўлган маблағ эди. Олмосдан ясалган бу мўжизани айнан ўша француз заргарлик брендининг вакиллари сотиб олади. Беш йилдан бери бу ноёб асар Van Cleef заргарлик мероси тўпламида сақланиб келмоқда.

2019 йилда араб Vogue журнали муқовасида бир зумда ҳамманинг эътиборини тортган аёл тасвирланди. Нафис қиёфали, ифодали юз чизиқлари ва қоп-қора сочли бу аёл Амина Эл-Демирдаш эди — қиролича Назли Сабрининг чевараси, бир пайтлар Мисрда ҳукмронлик қилган сулоланинг авлоди. Аслзода оиладан бўлишига қарамай, Амина сарой ва имтиёзлардан йироқда улғайди, ўзини монархиянинг бир қисми деб ҳис қилмади.

 

Бугун бу маржон ХХ асрнинг энг нозик заргарлик дурдоналаридан бири сифатида эътироф этилмоқда. Бироқ у ўз эгаси учун на дабдаба, на гўзаллик азобдан қутқара олишининг намунаси бўлиб қолди.