Fojiali bashoratga aylangan marjon: Misr malikasining hayotini vayron qilgan taqinchoq haqida

Ba’zilar uchun bezaklar o‘z maqomini ko‘rsatish vositasi bo‘lsa, boshqalar uchun madaniy an’ananing bir qismidir. Ammo qirollik sulolalarida zargarlik buyumlari taqdirni belgilovchi noyob buyumlarga aylangan. Misr malikasi Nazli Sabri uchun maxsus yaratilgan marjon bilan ham shu holat sodir bo‘ldi.

Zargarlik buyumlari har doim o‘z egasi haqida ko‘proq ma’lumot bera olgan, uning jozibadorligini ta’kidlagan, hatto fojiali bashoratga aylangan. Misr malikasi Nazli Sabri bilan xuddi shunday bo‘ladi. Onalik faxri va qirollik ulug‘vorligining ramzi sifatida yaratilgan marjon surgun, xonavayronlik va oiladan ajralishning darakchisiga aylanadi.

To‘liq erkinlikdan oltin iskanjagacha

Nazli hurmatli oilada dunyoga kelgan: otasi qishloq xo‘jaligi vaziri va Qohira hokimi bo‘lgan. Qizcha yevropacha tarbiya — fransuz ta’limi, nozik odob va keng dunyoqarash bilan o‘sgan. Biroq uning zodagon bilan birinchi nikohi qisqa bo‘ladi. 1919-yilda Qohira operasidagi qabulda Nazli o‘zidan 25 yosh katta bo‘lgan Sulton Fuad I bilan tanishadi. Bir necha oydan so‘ng ular turmush quradi.

Yosh malika saroyda hashamatli hayot kechirish orzusida edi, biroq Fuad zolim, shafqatsiz va jizzaki edi. U Nazlini haqoratlar, qattiq nazorat ostida saqlar, ko‘pincha zo‘ravonlik ham qilardi. Faqatgina o‘g‘li Faruq tug‘ilganidan so‘nggina unga bosh saroyga ko‘chib o‘tishiga ijozat beriladi, ammo u yerda ham Nazlini sovuqlik va yolg‘izlik kutib turardi.

Muhabbatdan mahrum Nazli go‘zallik va hashamatdan tasalli izlardi. Uning garderobini eng nufuzli moda uylarining liboslari, qutichalarini esa yuzlab taqinchoqlar to‘ldirardi. Benuqson tashqi qiyofasi ortida chuqur iztiroblari yashiringandi: o‘sha davrning solnomalarida uning joniga qasd qilishga urinishlari qayd etilgan.

 

Mash’um taqinchoqning yaratilishi

1936-yilda qirol Fuad vafotidan so‘ng, Nazli va uning o‘g‘li Faruq taxtga o‘tiradi. Beva qolgan qirolicha uchun hayotning yangi, osoyishtaroq davri boshlanadi. Bu, ayniqsa, 1939-yilda uning suyukli qizi malika Favziyaning Eron valiahd shahzodasi Muhammad Rizo Pahlaviy bilan to‘yida yaqqol namoyon bo‘ladi. Bu voqea nafaqat shaxsiy, balki tarixiy ahamiyatga ham ega edi: ikki monarxiya ittifoqi ulkan va dabdabali bayramga aylanadi.

Shu kuni Nazli Van Cleef & Arpels zargarlik uyiga umumiy og‘irligi 217 karat bo‘lgan noyob olmosli platina marjonni buyurtma qiladi. Nufuzli ekspert va zargarlik san’ati tarixchisi, “Van Cleef & Arpels: Xazinalar va afsonalar” kitobi muallifi Vinsent Meilan bu taqinchoqni “mukammal” deb atab, uni qirollik saroylaridagi eng buyuk zargarlik asarlari qatoriga qo‘shgan. Kompozitsiya markazida 6 karat og‘irlikdagi olmos joylashgan bo‘lib, quyosh gardishi shaklidagi dizayn qirolichaning ulug‘vorligi va onalik g‘ururini aks ettirardi.

Marjon shunchaki kiyimning bir qismi emas, balki qiziga bo‘lgan muhabbat, mavqe va ichki kuch ramziga aylandi. Qirolicha Nazli Sabri Misr qiroli Fuadning ikkinchi rafiqasi sifatida tarixda birinchi qirolicha-konsort bo‘ldi. To‘y marosimida qirolicha Nazli oilaviy toj va qimmatbaho ziraklar bilan birga hashamatli marjonni taqadi.

 

Fojianing boshlanishi

Eri vafot etgach, Nazli uzoq yillar davomida mahrum bo‘lgan narsa — muhabbatga erishadi. Avvaliga o‘g‘lining yosh murabbiysi Ahmad Hasanneyinga ko‘ngil qo‘yadi — u ancha yosh, ayyor va malika onaga katta ta’sir o‘tkaza olardi. Keyinchalik esa mohir sarguzashtchi Riyod G‘aliga mehr qo‘yadi. Qimmatbaho taqinchoqlarini sotib, uni ta’minlab turadi, oqibatda nafaqat boyligidan, balki obro‘sidan ham ajraladi. Bu erkak esa firibgar va tekinxo‘r bo‘lib chiqadi. G‘ali nafaqat Nazlining, balki uning qizi Fatiyaning ham qalbini zabt etadi, keyinchalik islomni qabul qilib, unga uylanadi. G‘azablangan shoh Faruq bu nikohga qat’iyan qarshi chiqadi va itoatsizlik uchun onasini unvon, mol-mulk va vatanga qaytish huquqidan mahrum etadi. Nazli Misrni tark etadi — 15 yil o‘tib, o‘g‘lining dafn marosimidagina vatanga qaytadi.

 

Nazli Amerikaga ko‘chib ketib, umrining qolgan qismini qashshoqlikda o‘tkazadi. 1976-yilda Misr prezidenti Nazli va qizi Fatiyaga vataniga qaytishga ruxsat beradi. Ammo jo‘nash kunida Fatiyani o‘sha paytda sobiq eri bo‘lgan Riyod G‘oliy o‘ldiradi. Unvonsiz, mol-mulksiz, vatanidan uzoqda Nazli yolg‘iz holda vafot etadi. 

Marjonga kelsak, sulolaning abadiy muhabbati va qudrati ramzi bo‘lishi kerak bo‘lgan o‘sha hashamatli taqinchoq o‘n yillar o‘tib, Sotheby’s kimoshdi savdosiga qo‘yiladi. 2015-yilda u 4,3 million dollarga sotiladi — bu Nazlini qashshoqlikdan qutqarishi mumkin bo‘lgan mablag‘ edi. Olmosdan yasalgan bu mo‘jizani aynan o‘sha fransuz zargarlik brendining vakillari sotib oladi. Besh yildan beri bu noyob asar Van Cleef zargarlik merosi to‘plamida saqlanib kelmoqda.

2019-yilda arab Vogue jurnali muqovasida bir zumda hammaning e’tiborini tortgan ayol tasvirlandi. Nafis qiyofali, ifodali yuz chiziqlari va qop-qora sochli bu ayol Amina El-Demirdash edi — qirolicha Nazli Sabrining chevarasi, bir paytlar Misrda hukmronlik qilgan sulolaning avlodi. Aslzoda oiladan bo‘lishiga qaramay, Amina saroy va imtiyozlardan yiroqda ulg‘aydi, o‘zini monarxiyaning bir qismi deb his qilmadi.

 

Bugun bu marjon XX asrning eng nozik zargarlik durdonalaridan biri sifatida e’tirof etilmoqda. Biroq u o‘z egasi uchun na dabdaba, na go‘zallik azobdan qutqara olishining namunasi bo‘lib qoldi.