Исроил давлатининг ташкил этилиши асосан мусулмонлардан иборат минтақа учун “порох бочкаси” вазифасини бажарди. Буни қабул қила олмаган араб мамлакатлари дастлабки кундан ҳужум бошлаб, Миср Ғазони, Иордания эса Ғарбий Соҳилни ўзлаштирди. Гарчанд бу урушда ҳеч бир томон яққол ғалаба қозонмаган бўлса-да, Исроил ўзининг дастлабки кунларидан оёқда тура олди. Яҳудий давлати орадан бир неча йил ўтиб, Буюк Британия ҳамда Франциянинг Мисрга босқинида ҳам қатнашди. Бироқ 1967 йилги уруш унинг тарихида кескин бурилиш нуқтаси бўлди. Айнан шундан сўнг у минтақанинг энг йирик қудратига айланди.
Исроил ҳаво кучлари юқори махфийликда ташкил этилган амалиёт билан Мисрнинг деярли барча самолётларини сафдан чиқарди. Уларга аэродромлардаёқ зарба берилди. Асосан Совет намунасидаги учоқларга таянадиган Сурия ва Иордания ҳаво кучлари эса айтарли қаршилик кўрсата олмади. Қолаверса, уларда Исроилга бас кела оладиган сондаги қирувчилар йўқ эди.
Ҳавода яққол устунликни қўлга киритгач, Исроил бундан қуруқлик кучларини қўллаб-қувватлашда унумли фойдаланди. Миср армиясини Синай яриморолидан сиқиб чиқариб, Иорданиядан Ғарбий Соҳилни тортиб олди. Сурия эса Голан тепаликларидан айрилди. Натижада яҳудий давлати ўз ҳудудини 3 баробарга кенгайтириб олди. Эътиборлиси, буларнинг бари атиги 6 кунда юз берди.
Умуман олганда, уруш араб давлатлари учун шармандали якунланди. Муқаддас қадамжолар, жумладан Ал-Ақсо масжиди Исроил назоратига ўтди. Бироқ алоҳида ҳолатлар ҳам борки, мағлубият аламини оз бўлса-да аритишга ёрдам беради. Бу покистонлик учувчи Сайфул Аъзам билан боғлиқ.
Сайфул Аъзам 1941 йилнинг 11 сентябрь куни таваллуд топган. У Шарқий Покистон (ҳозирги Бангладеш) қуролли кучлари сафига 18 ёшида қўшилди. Ёш ва истеъдодли ҳарбий илк ютуғини 1965 йилги Ҳинд-Покистон урушида қўлга киритди. Ўшанда у Канаданинг Сабре қирувчиси билан Британияда ишлаб чиқарилган Folland Gnat самолётини уриб туширди.
Покистон ҳукумати 1966 йили бир гуруҳ учувчилар, жумладан Сайфул Аъзамни Иордания қироллик ҳаво кучларига инструктор сифатида юборди.
Бироқ орадан бир йил ўтиб, “Олти кунлик” уруш бошланди. Исломобод ўз ҳарбийларига мудофаа амалиётларида қатнашиш учун рухсат берди. Сайфул Аъзам ўзининг Британияда ишлаб чиқарилган Hawker Hunter қирувчисида ҳавога кўтарилиб, Амман осмонида Исроилнинг Dassault Mystere самолётини уриб туширди. Яна бирини эса шикастлади. Алал-оқибат Исроилга етиб боролмай, у ҳам ерга қулади.
Бироқ Исроил ҳаво кучлари Иорданиянинг Мафрақдаги базасини бомбардимон қилди. Шундан сўнг покистонлик учувчилар ўша куннинг ўзида Ироққа кўчирилди. Сайфул Аъзам ва сафдошлари нафас ростлаб ўтирмади. Боиси бу учун вақт ҳам йўқ эди.
Исроил Ироқ нишонларини бомбардимон қилиш учун самолётлар юборди. Рейд мобайнида исроилликлар Ироқнинг МиГ-21 қирувчиларидан бирини уриб туширишга муваффақ бўлди. Бироқ Сайфул Аъзам қасос олиб, Исроилнинг Ваутоур бомбардимончиси ҳамда Mirage III қирувчисини маҳв этди. Эътиборлиси, буни у МиГ-21 самолётида амалга оширди.
Шундай қилиб, Покистон фарзанди икки кун ичида Исроилнинг тўртта самолётини уриб туширди. Яна икки йил Яқин Шарқда хизмат қилгач, юртига қайтди. Аммо у ватанига шараф олиб келган ягона учувчи эмасди.
Саттор Алви 1944 йили Британия Ҳиндистонида дунёга келган. Отаси зобит бўлгани боис кейинчалик унинг ўзи ҳам ҳарбий соҳани танлади. 1965 йили учувчилик таълимини якунлаб, ўша йилнинг ўзида Ҳиндистон билан урушда қатнашди. Бироқ унинг дастлабки вазифаси бир базадан бошқасига буйруқ ва кўрсатмаларни етказиш эди.
Учувчи 1966 йилдан 1971 йилгача Сурияда бўлиб, инструктор вазифасини бажарди. Айнан шу ерда у МиГ-21 самолёти учун синов учувчиси сифатида малака олди. Бироқ Ҳиндистон билан 1971 йилги уруш уни ватанига қайтишга мажбур қилди. Аммо тақдирининг Сурия билан боғлиқ саҳифалари ҳали якунланмаганди.
Покистоннинг ўша вақтдаги бош вазири Зулфиқор Али Бҳутто араб дунёси билан яқин алоқаларни сақлаш тарафдори эди. Шу боис 1973 йили “Қиймат куни уруши” бошлангач, Саттор Алви каби малакали учувчилар Яқин Шарққа юборилди. Аммо улар етиб келгунча Миср ва Исроил аллақачон сулҳ имзолаб бўлганди. Шу боис улар ҳануз курашаётган давлат – Сурия томонида жангга қўшилишди.
1974 йил 26 апрель куни, Саттар Алви Сурия ҳаво кучларининг МиГ-21F-13 самолётида ҳавога кўтарилди. Жами 8 та самолётдан иборат гуруҳ сардори яна бир покистонлик Ариф Манзур эди. Парвоз вақти уларга қуруқлик радарларидан Исроил самолётлари ҳақида хабар келиб тушди. Кейинроқ улар Mirage қирувчилари экани ойдинлашди.
Покистон манбаларига кўра, Саттар Алви исроиллик рақиби капитан Лутзни уриб туширган. У қулаётган самолётни катапульта механизми орқали тарк этган. Бироқ қўниш пайтида олган жароҳатлари натижасида барибир узоқ яшамаган. Аммо Тель-Авив бундай ҳолат бўлганини на тан олган, на инкор қилган.
Уларнинг урушдан кейинги ҳаёти
1971 йилда Бангладеш мустақилликка эришди. Сайфул Аъзам Покистонда бир оз муддат қолган бўлса-да, кейинроқ ватанига қайтди. Янги ташкил этилган давлат ҳаво кучларига қўшилиб, юқори лавозимларда хизмат қилди. 1977 йилда гуруҳ капитани унвонига кўтарилиб, 1980 йилда нафақага чиқди.
Сайфул Аъзам бир неча йилдан сўнг Бангладеш Миллиятчилар партиясига қўшилиб, сиёсий фаолиятга киришди. 1991 йилда ҳатто парламентга сайланди. Сиёсий карьераси якунлангач, савдо ва туризм соҳасида тадбиркорлик билан шуғулланди. 2020 йилнинг 14 июнь куни ажал уни Дакка ҳарбий гарнизонидаги касалхонадан олиб кетди.
Унинг вафоти муносабати билан Бангладеш ҳаво кучлари бош қўмондони, Покистон ҳаво кучлари собиқ қўмондони Мужоҳид Анвар Хон ҳамда Фаластин элчиси чуқур таъзия билдиришди. Марҳумга давлат даражасида ҳурмат кўрсатилиб, ҳарбийлар иштирокида дафн маросими ўтказилди.
Саттар Алви эса 1974 йилги ҳаво жангидан сўнг Покистонга қайтиб, парвоз назоратчиси, тактик кўрсатмалар устида ишловчи офицер ва ўқув қўлланмалар муаллифи сифатида фаолият кўрсатди. Нафақадан сўнг оммавий ахборот воситалари учун интервьюлар берди. У ҳозир ҳам ҳаёт. 80 ёшни қаршилаган.
Ўз ишининг усталари
7 май куни ярим тунда Покистон ва Ҳиндистон замонавий авиация тарихидаги энг йирик ҳаво жангини олиб борди. Тахминан бир соат давом этган жангларда ҳар икки томондан юздан ортиқ самолётлар қатнашди. Покистонлик учувчилар юқори маҳорат кўрсатиб, уларнинг камида бештасини уриб туширди. Шу куни сафдан чиқарилган ҳинд самолётларининг умумий қиймати бир миллиард доллардан ортади.
Изоҳ (0)