Етимликда улғайган, аёлининг вафотидан кутилмаган зарба олган ва “Отелло” бўлганидан афсусланадиган Ёқуб Аҳмедов 87 ёшда (фото, видео)

Отелло, Юсуфбек ҳожи, Креонат, Шоҳжаҳон, Каренин сингари роллари билан ўзбек театри тарихида муносиб из қолдирган, саҳнада Абу Райҳон Беруний, Али Қушчи, Алишер Навоий, Заҳириддин Муҳаммад Бобур, Зокиржон Холмуҳаммад ўғли Фурқат, Абай каби тарихий сиймоларни гавдалантириб, шон-шуҳрат қозонган Ёқуб Аҳмедов 87 ёшни қаршилади. Болалигидан театр саҳнасида рол ижро этган ва 20 йил отахон театрни бошқарган ижодкор кексайиб қолган бўлса-да, овозидаги салобатни йўқотгани йўқ.

“Отасиз ўтган болалик”

Ёқуб Аҳмедов Намангандаги оддий, ўзбекона оилада дунёга келган. У отасиз ўсгани, оиласининг моддий қийинчиликка учрагани билан боғлиқ воқеаларни эслашни унчалик ёқтирмайди.

— Урушдан кейинги оғир йиллар эди. Тақдир дегани шудирки, 1949 йилда Наманган вилоятининг “Алишер Навоий” номли мусиқали драма театрида Зиннат Фатхуллиннинг “Ғунчалар” песаси қўйилди. Кўчамизда яшайдиган шу театрнинг актёри Муҳриддин Мансуров 5-6 та болани кичик ролларни ўйнаш учун у ерга олиб борган. 10-11 ёшдаман, вокзал кўринишида саҳнага чиқиб бақириб-чақириб юрардик. Бошқа болалар тарқаб кетишганди-ю, негадир мени театрда ишга олиб қолишган. Катта актёрларга 150 сўм маош тўлашса, менга 75 сўм беришарди. Қийинчилик йиллари эмасми, ёш бола учун рўзғорга бунча пул олиб бориш катта гап. Роса хурсанд бўлардим, чунки боқувчиси йўқ оила учун бу яхшигина мадад эди. Шу-шу театрга меҳрим тушган, дейди Ёқуб Аҳмедов.

“Кино деб ўқишим чала қолди”

Вилоят театри ёш актёрни олий маълумотли бўлиши учун Тошкентга юборади. У институтга ҳеч қандай қийинчиликсиз кириб, талаба бўлади.

— 1959 йилда Тошкент театр ва рассомчилик институтининг режиссёрлик факультетига ўқишга кирганман. Ҳозирги Миллий театрнинг бош режиссёри Гинзбург курс раҳбаримиз эди. Биз дарсларни бевосита театрда ўтардик. Ўша йиллари қўйилган “Ганг дарёсининг қизи”, “Жазоир — менинг Ватаним” спектаклларининг оммавий саҳналарида иштирок этганман. Экранда эса биринчи марта Йўлдош Аъзамовнинг “Мафтунингман” фильмида кичкина эпизодда кўринганман. Кейин “Фурқат” фильмига танлов эълон қилинди, бордим. Бошимга бахт қуши қўниб, бош қаҳрамон менга насиб этган. 3-босқич талабаси эдим, кинога тушаман деб, ўқишим чала қолиб кетган. Шунга қарамай театрга ишга қабул қилишганди, дейди Ёқуб Аҳмедов.

“Мингдан ошиқ қаҳромонга овоз берганман”

Ёқуб Аҳмедов маҳоратли актёр бўлиш билан бирга, дубляж устаси ҳам ҳисобланади. У кўплаб хориж актёрларини ўзбекча “гапиртира олгани” билан эътирофга лойиқдир.

— Ҳозирги Миллий театр биноси ўрнида “Родина” кинотеатри бўларди. Шу ерда фильмлар дубляж қилинарди. “Мафтунингман” фильмидаги эпизодимдан кейиноқ дубляжга таклиф қилишган. Кейинчалик “Ўзбекфильм” киностудиясида алоҳида “Дубльяж студияси” ташкил топди. Шу ерда узоқ йиллар меҳнат қилдик. Тунлари соат 11 дан тонгги 6 гача ишлардик. Бу ойлик маошимизга яхшигина қўшимча маблағ бўлгани учун ҳам астойдил, бутун борлиғимиз билан ўша ролни ҳис этиб овоз берардик. Мингга яқин фильмларнинг дубляжида қатнашдим. Бирини яхши, бирини ёмон дея олмайман. Лекин, тан оламан, Владимир Этуш, Вячеслав Тихоновлар ижро этган ролларни алоҳида яхши кўриб овоз берардим. Дубльяж ҳам ўзига яраша бир санъат эканда, актёр маҳоратини сайқаллайди. Мен ҳалиям бўлса, ўша дубляжга қайтиш керак, деб ҳисоблайман, дейди Ёқуб Аҳмедов.

“Мендан яхши Отелло чиқмаган”

Ҳар бир актёрнинг орзусидаги рол бўлади. Афсуски, орзудаги ролларнинг ҳаммаси ҳам муваффақиятли яратилмайди. Ёқуб Аҳмедов ҳам “Отелло”ни ижро этганидан афсусланади ва уни фаолияти давомидаги энг муваффақиятсиз рол деб билади.

— Менимча, бунақа рол ҳамма актёрда ҳам бўлади. Рости, мен ҳеч қачон Отелло ролини ўйнашни орзу қилмаганман. Лекин Евгений Симонов режиссёрлигида шу спектакл саҳнага қайта қўйилганида уни мен билан Турғун Азизовга топширишди. Яхшими, ёмонми имкониятимиз даражасида ижро этдик. Аммо, афсуски спектакл муваффақият қозонмади. Бунинг сабаби нимадалигини билмайман. Балки режиссёрдадир? Балки Аброр Ҳидоятовдек улкан актёр олдида мен ютқазгандирман?! Таржимайи ҳолимга Отеллони ўйнади, деган ёзув тушгани қолди, холос. Аслида Гамлетни ўйнашни орзу қилгандим. Олим ака, Шукур ака ижросида Гамлетни кўрганман. Улар билан бирга саҳнада ўйнаганман, лекин насиб этмади, орзулигича қолиб кетди. Буюк бобокалонимиз Алишер Навоий образини 9 қисмлик видеофильмда ўйнадим. Саҳнадаги Олим Хўжаев яратган Алишер Навоийни яратиш орзум бор эди. Кексалик даврини гавдалантирдим, бу орзум амалга ошди, дейди Ёқуб Аҳмедов.

“Режиссёр тажрибасиз бўлса, актёр увол”

Ёқуб Аҳмедов кино ва театр санъатида режиссёрнинг ўрни бўлакча эканлиги ҳақида гапирди.

— Уйғуннинг “Парвона” спектаклидаги Мурод образини яхши кўриб ўйнардим. Бу асарни 1967 йилда Тошхўжа Хўжаев ёрдамида Шариф Қаюмов саҳналаштирганди. Шу ўринда ҳар бир спектаклнинг муваффақияти асосан режиссёрга боғлиқ эканлигини таъкидлаб ўтмоқчиман. Чунки режиссёрсиз энг истеъдодли актёр ҳам ҳеч нарса қилолмайди. Афсуски бугунги кунда бу касбнинг қадрини туширадиган ўртамиёна актёр-режиссёрлар кўпайиб кетди. Режиссёрликка туғма истеъдоди бўлса нур устига аъло нур. Аммо бу касбни актёрлик карьерасининг давоми сифатида қабул қиладиганларга қаршиман. Раҳматли Тошхўжа Хўжаев чинакамига буюк режиссёр эди. Биргина детални эслатиб ўтишим мумкин. “Парвонада”ги Ўткурийнинг қўлига дутор тутиб, қўшиқ айтишга мажбурлаган Тошхўжа ака бўлади. Обид ака мен ашула айтишни билмайман деб роса қаршилик қилган. Лекин айнан шу детал Ўткурий образини бетакрор образга айлантирди. Менгаям Муродни “Ёқуб, сен олимсан. Кўзойнак таққан, ўзига қарашга вақти йўқ, ҳатто севгилисиниям Ўткурийга бериб қўйган, илмдан бошқа нарсани билмайдиган одамсан...”, деб лўнда қилиб тушунтириб қўйганлари, эсимда, дейди Ёқуб Аҳмедов.

“Қайсидир рол учун афсус чекмайман”

Ёқуб Аҳмедов нақд 20 йил Ўзбек Миллий академик драма театрида директор бўлиб ишлади. Айнан раҳбар бўлган йиллари унинг ижодида танаффуслар бошланди.

— Раҳбар бўлгандан кейин қайсидир ролларни ижро эта олмагандирман. Қайсидир роллардан воз кечишга тўғри келгандир?! Чунки раҳбарлик кўп куч, масъулият, меҳнат талаб қилади. Лекин доим санъатнинг ичида бўлдим. Саҳнада роллар ижро этдим. Фақат кўпроқ кучимни театр ривожи, рэпертуарнинг бойиши, бунинг натижасида жамоадаги актёрлар ижоди янада юксалишига хизмат қилдим. Шундай экан, ижоддан чекиндим, дея олмайман. Ва ўйнай олмай қолган қайсидир роллар учун афсус чекишгаям асос йўқ, дейди Ёқуб Аҳмедов.

Иккита турмуш: омадсиз ва омадли

Энди ижодкорнинг шахсий ҳаёти ҳақида гапирсак. У илк бор Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Клара Жалилова билан оила қурган. Жуфтлик ўғиллари Фурқат туғилгач ихтиёрий тарзда ажрашишга қарор қилган. Актёр ўзига омад келтирган қаҳрамоннинг исмини ўғлига қўйганди.

Таниқли актёр билан ажрашганидан беш йил ўтиб Клара Жалилова “Баҳор” ансамбли чангчиси Рустам Негматов билан оила қурган. Ёқуб Аҳмедов 1980 йили Муҳаббат исмли ўқитувчи билан оила қурган. Уларнинг Нодирабегим, Ситора ва Шоҳжаҳон исмли фарзандлари бор. Ёқуб Аҳмедов турмуш ўртоғи билан 38 йил бахтли ҳаёт кечиради, афсуски 2018 йилда Муҳаббат Ёқубова вафот этади. Бу актёр учун кутилмаган зарба бўлади ва уни йўқотиш соғлиғининг ёмонлашишига сабаб бўлади.

“Ёқуб Аҳмедовнинг қизи эканлигини билмаганман”

Рихситилла Абдуллаев Ўзбекистон халқ артисти Ёқуб Аҳмедовнинг тўнғич қизи Нодира Аҳмедова билан оила қурган. Ўша пайтда Ёқуб Аҳмедов Ўзбек миллий академик драма театрининг директори эди. Раҳбарнинг қизига кўнгил қўйган Рихситилла Абдуллаевнинг бўлажак қайнотасидан розилик олиши осон кечмаган.

— Оила қуришимиз жуда қизиқ кечган. Нодиранинг яқин дугонасига кўнгил қўйгандим. У ҳақидаги маълумотларни Нодирадан олиб турардим. Аммо анча вақтгача уни Ёқуб Аҳмедовнинг қизи эканлигини билмаганман. Кейин Нодирадаги устун жиҳатларни кўриб, унга совчи юборишга қарор қилдим. У театр раҳбарининг қизи эканлигини билганимда сичқоннинг ини минг танга бўлиб кетган. Февраль ойида совчиларни юборган бўлсам, июнга қадар кўзларига кўринмай юрганман. Ҳатто мажлисларга кирганда ҳам бир чеккада индамай ўтирардим ва биринчи бўлиб хонадан чиқиб кетардим, деганди Рихситилла Абдуллаев интервьюларининг бирида.

Ёқуб Аҳмедов аввалгидек ижодда эмас. Инсон қанчалик салобатли кўринмасин, йиллар барибир ўз ҳукмини ўтказади. У фарзандлари ва набиралари даврасида умргузаронлик қиляпти.