“Нега айнан мен?”, “Энди бир умр шу касаллик билан яшайманми?” — диабети борлигидан хабар топган аксар беморлар шу каби саволлар гирдобида қолиб, шокка тушади. Ушбу мақолада эндокринолог мутахассис одатда сўрашга уялган ва хижолат бўлган, аммо барча учун муҳим бўлган саволларга жавоб беради ва қанд касаллиги ҳақидаги турли нотўғри фикрларга барҳам беради.
1. Қандли диабетнинг қайси белгиларини беморлар касаллик билан боғламайди?
Кўпчилик диабет айнан оғиз қуриши, доимий чанқоқ ва ҳожатга бориш истаги билан бошланади, деган деб ўйлайди. Лекин касаллик ҳар бир организмда турлича кечиши ва ҳатто яширин тарзда ўтиши ҳам мумкин. бу ҳар доим ҳам шундай эмас.
Баъзи одамларда қандли диабет касаллиги умуман бошқача кўринишда намоён бўлиши мумкин. Мисол учун, у умумий саломатликдаги кичик ўзгаришлар билан келади: кун давомида уйқучанлик, чарчоқ, кучсизлик ҳис қилинади. Баъзида диабетнинг ягона белгиси доимий чарчоқ бўлади.
Бундан ташқари, диабет терининг ҳолатидаги ўзгариши билан намоён бўлиши мумкин. Турли тери инфекциялари, яллиғланиш, тошмалар ёки терининг қуруқлашиши каби белгилар диабет аломатлари сирасига киради.
Яна бир муҳим аломат бу кўриш сезгирлигининг пасайишидир. Ушбу белгини ҳеч ким диабет билан боғламаган учун аниқ ташхис қўйиш вақти кечикади.
2. Қанд касаллигининг ҳатто кичик жароҳатлар (масалан, қўлни кесиб олиш) га ҳам эътибор бериш муҳимми?
Ҳа, бу ҳақиқат. Биринчидан, диабет билан сезгирликнинг пасайиши туфайли яралар пайдо бўлиш хавфи ошади. Бемор кичик жароҳат, кесик, қирилиб кетиш каби оддий шикастланишлар борлигини сезмаслиги мумкин.
Иккинчидан, диабет билан оғриган одамларда инфекциялар ва яллиғланишлар кўпроқ юзага келади. Кичик ҳажмли жароҳат эса нафақат терига, балки чуқурроқ жойлашган тўқималарга ҳам таъсир қилиши ва натижада катта ярага айланиши мумкин. Бу ҳолат айниқса оёқларда содир бўлади. Бемор товонидан жароҳат олганини сезмай қолади.
Диабетда хавф нафақат механик жароҳатларда, балки куйишда ҳам ошади. Тери сезгирлигининг пасайиши беморларнинг юқори ҳароратни ҳис қилмаслигига олиб келади. Мисол учун, одам оёқларини иситишга ҳаракат қилиб радиаторга суянади ва меъёридан ортиқ иссиқликни сезмай, оёқ ёки қўл терисини куйдириб олади. Бундай ҳолатда жароҳат туфайли қонга инфекция тушиш хавфи ортади.
Қандли диабетга чалинганлар терисини яхши парвариш қилишлари, маникюр, педикюр ёки косметик муолажалардан эҳтиёт бўлишлари ва ялангоёқ юрмасликлари керак.
3. Қандай замонавий технологиялар диабет билан касалланганлар ҳаётини осонлаштиради?
Ҳозирги вақтда глюкоза даражасини кузатиш учун кўплаб янги технологиялар мавжуд. Уларнинг асосий мақсади нафақат глюкоза даражасини ўлчаш, балки ундаги ўзгаришларини кузатиш ҳамдир.
Қондаги қанд миқдорини мониторинг қиладиган технологиялари орасида глюкометр алоҳида ўринга эга. Ушбу оддий қурилма беморга исталган вақтда ва исталган жойда қанд даражасини мустақил равишда кузатиш имкониятини беради.
4. Қанд касаллигида истеъмол қилиш ман этилган таомлар рўйхати борми?
Диабетда овқатланиш тартиби бўйича кўплаб нотўғри фикрлар мавжуд, чунки касаллик туфайли маълум турдаги озиқ-овқатларни истеъмол қилиш ман этилмайди.
2-тоифа қанд касаллиги билан оғриган беморларда эса алоҳида ишлаб чиқилган парҳез даволаш усули сифатида қўлланилиши мумкин. Баъзи беморлар қатъий парҳезга риоя этса, турли дорилар қабул қилиш ҳам талаб этилмаслиги мумкин.
Инсулиндан фойдаланадиган 1-тоифа диабетга чалинган одамларнинг парҳези соғлом одамнинг диетасидан фарқ қилмайди. Ширинликлар, турли пишириқлар ва нон маҳсулотларини рациондан бутунлай чиқариб ташлашнинг ҳожати ҳам йўқ.
5. Диабет билан яшашнинг энг қийин, аммо ҳеч ким гапирмайдиган тарафи нима?
Қандли диабет билан оғриган одам учун энг катта қийинчилик нима эканлигини аниқ айтиш қийин. Касаллик физиологик жиҳатдан мураккаб бўлиб, асоратлари барча инсонларда индивидуал бўлади. Эҳтимол, диабетнинг энг қийин тарафи бу психологик юк бўлишидир.
Саломатлик ва қандли диабет ҳақида ОАВ да кўп гапирилаётганига қарамай, аҳолининг бу борадаги хабардорлиги ошмай қолмоқда. Ушбу касалликка чалинган одам кўпинча унинг қандай касаллик эканлигини тушунмайди ёки аксинча, қўрқув ва хавотирга тушади.
Бундан ташқари, қанд касаллигини жамоатчилик томонидан салбий руҳда қабул қилиш муаммоси мавжуд. Аҳоли орасида қандли диабет ҳалокатли касаллик сифатида қабул қилинади, шу сабабли, беморлар кўпинча касалликларини бошқалардан яширишга уринади.
Расмий тиббиётга кўра — диабетни биринчи ҳамда иккинчи турининг чидамли шаклларини бутунлай даволашни имкони йўқ. Лекин доимий назорат остида бўлган ва шифокор тавсияларига амал қилинган ҳолда касаллик асоратларини олдини олиш ёки бутунлай чеклаш мумкин. Зеро касалликнинг ўзи эмас, асоратлари хавфли ҳисобланади.
Изоҳ (0)