Эндокрин тизими гормонларни синтез қилувчи органлар ва ички секреция безларининг мажмуасидир. У асаб системаси таъсири остида танада содир бўладиган кўплаб биокимёвий ўзгаришларни, ички органлар фаолиятини тартибга солади. Шунинг учун эндокрин тизим фаолиятидаги бузилишлар ҳар қандай орган ҳолатига таъсир қилади. Касалликни ўз вақтида аниқлаш ва даволаниш учун қуйидаги аломатларни ёдда тутиш лозим.
Қалқонсимон без фаолиятида муаммолар борлигидан қуйидаги белгилар дарак беради:
- Сабабсиз вазн ортиши ёки камайиб кетиши;
- Иштаҳанинг ортиши ёки йўқолиши;
- Тез-тез чанқаш;
- Кўнгил айниши ва тез-тез ҳожатга чиқиш;
- Заифлик ва чарчоқ;
- Кайфиятнинг ўзгарувчанлиги;
- Ҳушдан кетиш.
Шунингдек, юрак пулси ва қон босимнинг ўзгариши, гиперемия (бирор аъзо ёки тўқималарга қон оқимининг кўпайиши), бўйин, қўлтиқ ости ва тирсак соҳаларида терининг қорайиши каби белгилар ҳам мутахассис кўригини талаб этади.
Полиурия (шошилинч ва тез-тез пешоб чиқариш), полипсия (кучли чанқоқ) ҳамда вазннинг тўсатдан камайиб кетиши каби белгилар қондаги глюкоза даражасининг сезиларли даражада ошиши билан боғлиқ қанд касаллигидан дарак бериши мумкин. Ушбу аломатлар инсулин етишмовчилиги туфайли I турдаги диабетда учрайди.
Умумий ҳолсизлик, тананинг заифлашуви, турли шишлар пайдо бўлиши, совуқ қотиш ва бефарқ бўлиш каби аломатлар эса метаболизм жараёнларининг секинлашуви сабабли юзага келиши мумкин. Қалқонсимон без томонидан ишлаб чиқариладиган тироксин гормони етишмаганда организмдаги барча функцияларининг секинлашади ва юқорида келтирилган аломатлар пайдо бўлади.
Бироқ, тироксин гормонининг етишмаслиги бошқа инсонларда ташқи белгиларда намоён бўлмаслиги ва фақатгина қон таҳлилидан сўнг аниқланиши мумкин.
Эндокринологик текширувни ўтказиш тартиби
Бемор текшируви доимгидек суҳбатдан бошланади. Мутахассис бемор шикоятларини тинглайди, касаллик тарихини ўрганиб чиқади ва олинган маълумотлар асосида асосий симптомларга эътибор қаратади.
Сўнг юрак уриши, сатурация, қон босими, вазн ва бўй ўлчанади. Эндокринолог қалқонсимон безни қўл билан текширади, сочлар, тирноқлар ва тери ҳолатини кўздан кечиради. Қўшимча равишда ултратовуш текширув ҳам ўтказилиши мумкин.
Эндокрин тизим касалликларнинг сабаблари
Қалқонсимон без фаолиятида жиддий ўзгаришлар пайдо бўлишида генетик мутациялар муҳим рол ўйнайди. Шикастланган генлар ноқулай шароитларда ёки бошқа касалликлар билан оғриганда юзага чиқиши мумкин. шунингдек, ёд танқислиги юқори бўлган мамлакатларда яшовчи инсонлар эндокринологик касалликларга кўпроқ мойил. Қандли диабет ҳам насл суриши мумкин.
Баъзан эндокрин касалликлар инфекциялар туфайли келиб чиқади. Ўткир тиреоидит — қалқонсимон безнинг вирусли яллиғланиш касаллиги бунга мисол бўла олади.
Изоҳ (0)