Бугунги Ўзбекистонни ўзининг ҳақиқий гўзаллиги ва аҳамияти билан дунё ҳали тўлиқ англаб етмаган, десам муболаға бўлмайди.
Дунёдаги кўплаб инсонлар бу юртни тавсифловчи асл гўзаллиги, ям-яшил манзаралар ва ёшлик ғайратидан бехабар. Ўзбек халқининг самимий меҳмондўстлиги ва меҳрибонлиги ҳали миллионлаб одамларни ўзига ром этганича йўқ — ҳар сафар бу юртга ташриф буюрганимда, айнан шу туйғу мени мафтун этади.
Бу ерда менинг мақсадим бугунги глобал озиқ-овқат савдоси шароитида Ўзбекистоннинг ўрнини аниқлашдир.
Табиат мамлакатни ёрқин қуёш ва ажойиб иқлим билан тақдирлаган, бу эса, шубҳасиз, дунёдаги энг мазали мева ва сабзавотларни етиштиришга ёрдам беради, аммо ҳозиргача улар фақат посцовет давлатлари ва қўшни мамлакатлар истеъмолчилари учун мавжуд. Ўйлашимча, бутун дунё учун Ўзбекистон таъмидан баҳраманд бўлиш вақти келди.
Мен Дубайда яшайман, бепоён саҳроларда озиқ-овқат ишлаб чиқариш учун жуда кам имкониятлар мавжуд. Бирлашган Араб Амирликлари ва умуман Яқин Шарқ аҳоли ҳар куни истеъмол қиладиган ва меҳмонларимизга улашадиган деярли барча маҳсулотларнинг соф импортчиси ҳисобланади. Келинг, 2023 йилги рақамларга назар солсак: 3 миллион аҳолиси бўлган Дубай 16 миллион сайёҳни қабул қилди. Шунинг учун мамлакат ҳар қандай яхши ва рақобатбардош маҳсулотнинг катта харидоридир. МДҲ мамлакатларининг озиқ-овқат хавфсизлиги биринчи даражали аҳамиятга эга бўлиб, импорт озиқ-овқат харажатлари 53 миллиард доллардан ошади. Агар биз Яқин Шарқ ва Марказий Осиё минтақасини кўриб чиқсак, рақамлар ўсиб бораётган тенденцияни акс эттиради. Шу билан бирга, Африка қитъасининг импорт озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган талаби кескин ўсишда давом этмоқда ва 100 миллиард доллардан ошади.
Дубай ёки Ар-Риёд супермаркетларига ташриф буюрсангиз, Чили, Эквадор ёки Жанубий Африка каби узоқ мамлакатлардан келтирилган меваларни кўришингиз мумкин. Таққослаш учун, Тошкентдан Дубайгача бўлган парвоз атиги 3,5 соат давом этади. COVID пандемияси маҳаллий ишлаб чиқаришнинг қадри нечоғлик муҳимлигини кўрсатган бир пайтда, нима учун Дубайда ўзбек маҳсулотлари маҳаллий супермаркетларимизда доимий асосий маҳсулотга айланмасдан, фақат вақти-вақти билан пайдо бўлишини тушунишга қизиқяпман.
Менинг касбий фаолиятим 1991 йилда Украинада бошланган, у ерда Сингапурда жойлашган савдо компанияси томонидан ишга қабул қилинганман. Янги мустақил мамлакат тақдим этаётган имкониятлардан илҳомланган ҳолда, 1996 йилда АМC ОВERSEAС номли ўз корхонамни ташкил этиб, тадбиркорлик йўлига қадам қўйдим. Ўшандан бери жамоам билан бирга Қора денгиз минтақаси маҳсулотларини дунёнинг барча қитъаларидаги 100 га яқин мамлакатга экспорт қилдик ва бу жараёнда уларнинг 75 тасига саёҳат қилдик.
Тажрибали халқаро тадбиркор ва халқаро савдо мутахассиси сифатида, мен бир нечта стратегик йўналишлар Ўзбекистонни чинакам глобал ўйинчи даражасига кўтариши мумкинлигини таъкидламоқчиман:
Бозор диверсификацияси
Ўзгаришлар ягона доимий омил бўлган дунёда бу аксиома бозорлар ва маркетинг учун айниқса тўғри келади. Ўзбекистон учун бозор улушини сақлаб қолиш ва қўшничиликдаги ҳамда МДҲ минтақасидаги тарихан ривожланган бозорларда тан олиниши муҳим бўлса-да, янги бозорларга, хусусан, ҳали ўрганилмаган бозорларга киришни кенгайтириш ҳам муҳимдир.
Демографик тенденциялар, истеъмол қуввати, бизнес юритиш қулайлиги ва ўзбек маҳсулотларига хос бўлган кучли томонларни таҳлил қилганда, Яқин Шарқ ва MEНА минтақалари бозорлари Ўзбекистоннинг тижорат кенгайиши маркази бўлишга тайёр эканлиги яққол кўришимиз мумкин. Африка қитъасининг турли қисмларида саёҳат қилиш ва бизнес юритиш бўйича кенг тажрибамга асосланиб, бу ёш ва серҳаракат минтақа билан алоқаларни ўрнатиш вақти келганини сезяпман.
Мамлакатни тан олиш ва ҳикоя сўзлаш санъати – моҳирона ижро этилганда, ҳикоя айтиш қудрати барча ёш гуруҳидаги тингловчиларни ўзига жалб қилиши мумкин.
Тўқсонинчи йилларнинг ўрталарида мен МДҲ минтақасидан юқори сифатли кимёвий маҳсулотларни тарғиб қила бошладим. Рубежноэ шаҳридаги (Луганск вилояти) Заржа компанияси PNT (Para Nitro Тоluene) деб номланган жуда юқори сифатли маҳсулотни ишлаб чиқарган. Ушбу кимёвий маҳсулотнинг глобал ишлаб чиқарувчилари жуда кам эди ва Германиянинг BAYER гиганти узоқ вақтдан бери Хитой, Ҳиндистон ва Япониянинг Осиё бозорларида устун мавқега эга бўлган.
ПНТ'ни Хитойга сотиш лойиҳасини бошлаганимизда, биз дуч келган энг катта муаммо нарх ёки сифат бўйича одатий хавотирлар эмас эди. Украина бор-йўғи бир неча йил олдин пайдо бўлган, унинг мавжудлиги кўпчилик кимё заводлари жойлашган Хитойнинг энг чекка ҳудудларида деярли маълум эмас эди. Ушбу хабардорликнинг етишмаслиги Украинанинг яхши йўлга қўйилган немис рақобатчисига барқарор муқобил сифатида ишончига шубҳа уйғотди. Қолаверса, бизнинг компаниямиз глобал миқёсда мақтанадиган катта обрўга эга бўлмаган янги ўйинчи эди.
Менга маълум бўлдики, ишлаб чиқарувчи мамлакат учун ишончли далил бўлмаса, бизнинг маҳсулотимиз бозорда жуда кам имкониятга эга.
Дмитрий Менделеев менга ёрдамга келди. Мен хитойлик мижозларимга замонавий кимёнинг барчаси Менделеевнинг даврий жадвалидан бошланганини ва профессор нафақат Киевда яшаб, ишлабгина қолмай, балки машҳур Киев политехника институтида (KPI) кимё факультетини ҳам ташкил этганини айтдим. Тингловчиларим кимё соҳасида яхши билимга эга бўлганлари учун, бу маълумот уларга дарҳол таъсир қилди ва мамлакат кимё фанлари бўйича чуқур билимга эга эканлигини тушунишларига имкон берди.
Кейин мен вертолёт технологиясидаги кашфиётлари билан бутун дунёга машҳур бўлган яна бир шахс, Игор Сикорскийнинг ҳикоясини айтиб бердим. Мен Киевдаги идорамиз жойлашган ҳудудда, Тургенев кўчасидаги у яшаган бинонинг суратларини олдим.
Бундай ҳикоялар бўлажак харидорларимнинг онгига сеҳрли таъсир кўрсатарди. Улар келиб чиққан мамлакат ҳақида кўп нарса билмасалар-да, халқнинг кимё ва муҳандислик соҳасидаги чуқур билими — юқори сифатли маҳсулотлар ишлаб чиқариш учун муҳим омил эканлигини англаб етишарди. Уч йил ичида биз Хитой, Ҳиндистон ва Японияга бозор қамровини муваффақиятли кенгайтириб, заводнинг ойлик ишлаб чиқариш қувватини тўлиқ талабга мослаштирдик.
Худди шу кўникмалар кунгабоқар мойини Яқин Шарқ ва кейинчалик Марказий ҳамда Шарқий Африка мамлакатларига сотишни бошлаганимизда яна муҳим аҳамият касб этди. Маҳсулотни самарали сотиш учун аввало мамлакатни “сотиш” зарур эди. Бу жаҳон бозорига нисбатан кам танилган мамлакатлардан маҳсулот таклиф қилганингизда ҳал қилувчи рол ўйнайди. Тан олишимиз керакки, “янги” Ўзбекистон атиги 7 йиллик тарихга эга бўлиб, унга жаҳон бозорида эътиборни тортиш ва ишонч қозониш учун шундай таъсирли ҳикоялар керак.
Самарқанд ва Бухоро каби тарихан машҳур шаҳарлар, шунингдек Улуғбек, Ал-Хоразмий ёки Навоий сингари буюк олимлар маҳсулотингиз ёки хизматингиз моҳиятига мос келадиган жозибали ҳикоялар яратиш учун бой манба бўлиб хизмат қилади.
Денгизга чиқишнинг йўқлиги — фикрлаш тарзи
Глобаллашув жараёнида мамлакатнинг географик жойлашувини ҳисобга олмасдан иложимиз йўқ. Ўзбекистон дунёда денгизга чиқиш имконияти бўлмаган икки давлатдан бири бўлиб, бу факт кўпинча чет эл бозорларига чиқиш учун тўсиқ сифатида тилга олинади. Бироқ, денгизга чиқа олмаган кўплаб давлатлар бу қийинчиликларни муваффақиятли енгиб ўтишди. Мисол учун, Швейцариянинг ажойиб шоколадлари ва пишлоқлари бутун дунёда севиб истеъмол қилинади. Эфиопиянинг Арабика қаҳваси, мамлакат денгизга чиқа олмаган мақомига қарамай, бутун дунёда қадрланади.
Май ойидаги ТИИФ'да мен Ямайка бананлари катта логистика тўсиқларини енгиб ўтиб, Тошкент бозорларига етиб келганини таъкидлаб ўтдим. Нима учун Ўзбекистон маҳсулотлари ҳам шундай глобал миқёсга эриша олмайди?
Биз таклиф қилаётган маҳсулотларни синчковлик билан таҳлил қилишимиз, уларнинг ҳам миқдор, ҳам сифат жиҳатидан рақобатбардош устунликларига эътибор қаратишимиз лозим. Швейцария муваффақияти тарихидан сўнг, маҳсулот қийматини ва брендини ошириш мақсадга мувофиқ ечим бўлиши мумкинлигини кўришимиз мумкин. Демак, менимча, муаммо онгни денгизга чиқиш имкониятидан қуруқликка ўзгартиришда бўлиши мумкин.
Минтақавий ҳамкорликни ривожлантириш
Президент Шавкат Мирзиёевнинг олий даражадаги саъй-ҳаракатлари билан амалга оширилаётган аҳил қўшничилик сиёсати барчамизга илҳом беради. Ўзбекистоннинг стратегик географик жойлашуви ва геосиёсий вазиятини ҳисобга олган ҳолда, ушбу минтақавий ҳамкорлик нафақат сиёсатда, балки юк ташиш йўлларини оптималлаштириш, самарадорликни ошириш, харажатларни камайтириш ва хавфсизликни мустаҳкамлашда ҳам мамлакатга жуда зарур афзаллик бериши мумкин. Ўзбекистон бутун Марказий Осиё бўйлаб турли савдо йўлакларини (Ўрта йўлак, Халқаро Шимол-Жануб транспорт йўлаги, Олмаота-Теҳрон-Истанбул йўлаги ва бошқалар) ривожлантиришда фаол иштирок этиб, минтақанинг иқтисодий интеграциясига катта ҳисса қўшмоқда.
Кадрлар тайёргарлиги
Маҳсулот, бозор, логистика ва тўғри сиёсатнинг асосий элементлари билан HRнинг асосий ролини ортиқча баҳолаб бўлмайди. Хурофот ва стереотиплардан холи, маданиятлараро мулоқот қобилиятига эга, кенг дунёқарашли, яхши тайёрланган ишчи кучи бўлмаса, жаҳон бозорида кўп нарсага эришиб бўлмайди.
Миллатнинг энг қимматли бойлиги — бу унинг ғайратли ва яхши тарбияланган ёшларидир. Ўзбекистон ёш ва фаол аҳоли билан ажралиб турадиган кучли демографик дивидендга эга. Глобал фуқаролик таълими уларнинг жаҳон саҳнасида муваффақият қозониш салоҳиятини очиб бериши мумкин.
Хулоса. Бутун дунё инвесторлари ўз маблағларини киритишдан олдин мамлакатнинг савдо динамикасини ўрганишга қизиқишади. Шу сабабли, барқарор ташқи савдони ривожлантириш катта хорижий инвестициялар оқимининг муҳим босқичи ҳисобланади.
Бугун Ўзбекистоннинг ҳар бир хонадони кунни Ҳиндистон чойи ёки Африка қаҳваси билан бошласа, келинг, ўша олис юртларда ҳар тонг энг яхши ўзбек қуруқ мевалари ва мурабболари билан бошланадиган кунга интилайлик.
Экспорт тасодифан содир бўлмайди, экспортни барқарор ривожлантириш учун пухта ўйланган миллий стратегия зарур.
Изоҳ (0)