Польшадаги Аушвиц-Биркенау (Освенцим) немис концлагер ва ўлим лагерлари мажмуасида сақланган ўзбекистонликларни аниқлашга қаратилган тадқиқотнинг биринчи ва энг муҳим босқичи якунига етди. Бу ҳақда Ўзбекистоннинг Польшадаги элчихонасига таяниб, «Дунё» агентлиги хабар берди.
1940−1945 йилларда лагер ҳудудий жиҳатдан немисларнинг Юқори Силезия (ҳозирда Польша ҳудудида, Краков шаҳри ғарбида — таҳр.) жойлашган.
Тадқиқотнинг оралиқ натижаларига кўра, лагерда ўзбекистонликлар 100 нафардан кўпроқни ташкил этган. Улар лагерга асосан 1941−1942 йилларда тушган. Бугунги кунда Аушвиц-Биркенауда турли сабаблардан: очлик, ўпка, юрак ва ошқозон касалликлари, совуқдан вафот этган 22 нафар ўзбек маҳбуси ҳақида маълумот бор.
Ушбу 22 асир тўғрисида батафсил маълумотлар шакллантирилган — исм-фамилялари, туғилган йили, қайси ҳарбий қисмда хизмат қилган, асирликка тушган жойи, уларнинг шахсий рақами, ўлими сабаби ва ҳоказо.
Тадқиқот 5 йил давомида икки давлат дипломатик ваколатхоналари, шунингдек, Aushwitz-Birkenau Fondation фонди раҳбарияти, Навоий вилояти ҳокимлиги билан ҳамкорликда олиб борилган. Лойиҳа мазкур ҳудуддан бўлган энтузиастлар томонидан молиялаштирилган бўлиб, поляк историографлари ва гувоҳлар кўмагида амалга оширилган.
Қайд этилишича, Аушвиц-Биркенау маҳбусларининг қариндошларини аниқлаш бўйича ҳам ишлар олиб борилган бўлиб, Навоий вилоятида ўлим лагерининг 22 нафар маҳбусидан икки нафарининг қариндошлари ва авлодлари топилган.
«Оталари ва боболари тақдири ҳақида хабардор бўлиш ҳам қувончли, ҳам қайғули ҳодиса бўлди. Оилалар узоқ йиллар ўз боболарини излашгани, бироқ натижаси бўлмаганини маълум қилди. Маҳаллий қабристонларда уларнинг рамзий қабрларини ўрнатишга қарор қилинди», — дейилади хабарда.
Маълум қилинишича, икки давлат элчихоналари айни вақтда 2021 йилнинг октябрида Ўзбекистонга 60 нафарга яқин поляк экспертлари, Польша Халқ хотираси институти тарихчи ва тадқиқотчиларининг ташрифига тайёргарлик кўрмоқда. Тошкентдаги Қатағон қурбонлари хотираси музейида улар иштирокида тадбир бўлиб ўтиши кутиляпти.
Эслатиб ўтамиз, 2015 йилда Россия Мудофаа вазирлиги ўз расмий сайтига Иккинчи жаҳон урушига боғлиқ 15 та ноёб, махфий ва тарихий ҳужжатларни жойлаштирганди. Уларнинг орасида Польша ҳудудида жойлашган Освенцим ўлим лагерлари мажмуасини озод қилиш билан боғлиқ ҳужжатлар ҳам мавжуд бўлиб, унда Освенцимни озод қилишда 838 нафар ўзбек қатнашгани қайд этилган эди.
Маълумот учун, 1940−1945 йилларда фаолият кўрсатган Освенцим лагерида расмий маълумотларга кўра 1,4 миллион киши ҳалок бўлган, улардан 1,1 миллионга яқини яҳудийлар бўлган. Лагерни озод қилишда 1 ва 4-Украина фронтларининг кучлари қатнашган. Уруш пайтида фронтларга миллат бўйича эмас, балки уларнинг ҳаракатланиш ҳудудига қараб ном берилгани қайд этилган.
Изоҳ (0)