Сардоба сув омборига 2021 йилнинг 1 майигача 350 миллион метр куб сув йиғиш чоралари кўрилади. Бу ҳақда сув хўжалиги вазирининг матбуот котиби Шуҳрат Суюнов «Дарё»га маълум қилди.
Вазирлик ахборотига кўра, Сардоба сув омборида 218 миллион метр куб сув йиғилган бўлиб, 2021 йилнинг 1 майигача 350 миллион метр куб сув йиғиш чоралари кўрилади.
«Бу миқдордаги сувни тўплаб, сув омборини хавфсиз эксплуатация қилиш мақсадида сув омбори Сув хўжалиги вазирлиги тизимига ўтказилди. Режа асосида қурилиш ва хавфсизлигини таъминлаган ҳолда ишлатилмоқда. Эксплуатация харажатлар тўлиқ республика бюджетидан қопланмоқда», – деди Шуҳрат Суюнов.
Суюновнинг сўзларига кўра, сув омборини реконструкция қилиш мақсадида катта тажрибага эга хорижий ва маҳаллий экспертлар, лойиҳачилар жалб қилинган.
«Жумладан, Қозоғистон томони билан ҳам ўрганилган ҳолда амалга оширилади. 17—21 февраль кунлари Қозоғистондан тегишли экспертлар сув омборига келиб, улар ҳам ижобий хулоса қилиб қайтди. Кейинги жараёнларда ҳам қатнашиш истагини билдирди. Албатта, бу жараён Сирдарё ва Жиззах вилояти аҳолиси, депутатлар ва ҳудуд раҳбарлари билан келишиб бажарилади», – дея қўшимча қилди вазирлик вакили.
Маълумот учун, Сардоба сув омборидан Марказий тармоқ, Марказий чап тармоқ ва Марказий ўнг тармоқ каналлари орқали Сирдарё вилоятининг Сардоба, Оқолтин ва Мирзаобод туманларига, Жиззах вилоятининг Арнасой, Дўстлик ва Мирзачўл туманларига сув етказиб берилади. Сув омбори орқали жами 123,1 минг гектар суғориладиган экин майдонлари сув билан таъминланади.
Аввалроқ Сардоба сув омбори қайта қурилиши ва бу бўйича ҳукумат қарори қабул қилингани ҳақида хабар берилганди. Қарорга кўра, объектни қайта тиклаш ишлари икки босқичда амалга оширилади.
Ўн минглаб одамлар тинчини бузган фалокат
2010—2017 йилларда 1,2 триллион сўм эвазига қурилган, расмий ОАВ томонидан «аср қурилиши» деб эътироф этилган Сардоба сув омбори тўғонларидан бири 2020 йил 1 май куни ёрилиши оқибатида йирик сув тошқини юз берган эди. Кейинчалик ушбу ҳолат матбуот томонидан «аср фожиаси» дея таърифланди.
Тошқин вақтида камида олти киши ҳалок бўлган, бир киши — Миллий гвардия ходими бедарак йўқолган. Қидирув-қутқарув тадбирлари давомида юзлаб одамлар хавфсиз ҳудудларга кўчирилган. Хусусан, вертолётлар ёрдамида тошқин ҳудудида, сув қуршовида қолиб кетган 200 га яқин фуқаро қутқарилган.
Тошқин оқибатида Сирдарёдаги 4710 та хонадонга зарар етган, шундан 2211 та уй яшаш учун бутунлай яроқсиз ҳолга келган, 2499 таси эса таъмирталаб бўлиб қолган. Кўплаб йўллар, кўприкларга зарар етган, коммуникациялар ишдан чиққан, 6 минг уй ҳайвони қурбон бўлган, 20 минг гектар экин ери сув остида қолганди.
Президент Шавкат Мирзиёев фожиадан сўнг, 15 май куни сирдарёликлар билан бўлиб ўтган учрашувда тошқиндан зарар кўрган 4,5 мингдан зиёд хонадон эгаларининг ҳар бирига президентдан 40 миллион сўмлик моддий ёрдам, шунингдек, маиший техникалар тўплами совға сифатида топширилишини эълон қилган эди.
Бундан ташқари, россиялик ўзбек миллиардери Алишер Усмонов сирдарёликлар учун 10 миллион доллар хайрия маблағи ажратган. Шунингдек, Ўзбекистоннинг барча бурчакларидан ва хориждаги ўзбекистонликлар томонидан сув тошқинидан жабрланганлар учун хайрия ёрдамлари юборилган эди.
Қозоғистон томони тўғоннинг қайта тикланишига муносабати
Сув тошқини Ўзбекистондан ташқари Қозоғистонга ҳам зарар етказган — ўзбекистонлик расмийлар «сувнинг бир томчиси ҳам» қўшни давлатга ўтмаслиги учун ҳар қанча ҳаракат қилмасин, офат 30 минг қозоғистонликнинг хавфсиз ҳудудларга кўчирилишига, 14 та аҳоли пунктидаги юзлаб хонадонлар сув остида қолишига сабаб бўлди. «Ушбу кутилмаган техноген офат нафақат аҳолимизга, балки қўшни қозоқ биродарларимизга ҳам ортиқча ташвиш ва зиён етказганидан жуда ҳам хижолатдамиз. Уларнинг аҳоли яшаш жойлари ва экин майдонлари зарар кўрганидан, албатта, биз жуда афсусдамиз», — деганди президент Шавкат Мирзиёев 5 майдаги чиқишида.
Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамасидаги «Дарё» манбасининг маълум қилишича, икки мамлакат ҳукумат раҳбарлари Сардоба сув омборидаги фалокат масаласида музокара олиб борган. Мулоқот чоғида Қозоғистон томони Ўзбекистон сувга бўлган минимал эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда, сув омборини қайта қуришга қарши эмаслигини билдирган.
«Барча айбдорлар қонун олдида жавоб беради»
Президент Шавкат Мирзиёев 2020 йил 5 май куни бўлиб ўтган видеоселектор йиғилишида Сардоба фожиаси бўйича «барча айбдорлар қонун олдида жавоб бериши»ни маълум қилган эди.
21 декабрь куни Олий суднинг Жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати Сардоба сув омборидаги авария билан боғлиқ жиноят ишини кўриб чиқишни бошлади. Иш бўйича «Ўзбекистон темир йўллари» компаниясининг «Гидротехник иншоотлар қуриш дирекцияси» бошлиғи лавозимида ишлаган М.Ҳоматов ва бошқалар — жами 17 киши судланмоқда. Улар растрата, сув ҳавзаларидан фойдаланиш шартларини бузиш, мансаб ваколатини суиистеъмол қилиш, мансабга совуққонлик билан қараш, мансаб сохтакорлиги, қурилиш ишлари хавфсизлиги қоидаларини бузиш каби жиноятларда айбланмоқда.
Олий суд матбуот хизмати берган изоҳга кўра, «ушбу жиноят иши бевосита давлат сирлари билан боғлиқ бўлганлиги сабабли... ёпиқ тарзда кўрилмоқда». Ишни кўриб чиқиш натижалари бўйича алоҳида берилиши ваъда қилинган. Бош прокуратура маълумотларига кўра, Сардоба сув омбори тўғонининг ўпирилишига лойиҳа ҳужжатларидаги, қурилишдаги ва эксплуатация жараёнидаги хато ва камчиликлар сабаб бўлган. Хусусан, тўғоннинг харсанг тош қопламаси лойиҳа ҳужжатида белгиланган қалинликдан кам, тошлар нотекис ва сифатсиз жойлаштирилган; сув омбори қурилиши 2-босқичи давлат комиссияси томонидан қабул қилинмаган бўлса-да, унинг тўла ҳажмда (922 миллион метр куб) сув билан тўлдирилишига йўл қўйилган.
Изоҳ (0)