Анчагина асабий тарзда ўтаётган август ойининг учинчи ҳафтаси ҳам ўз якунига етди. Хўш, бу ҳафтада дунёда қандай воқеалар юз берди? «Дарё» ўтган ҳафтанинг энг муҳим хабарлари шарҳини эътиборингизга ҳавола этади.
Лукашенко «бош оғриғи»
Беларусда 9 августда ўтказилган президентлик сайловларидан буён давом этаётган норозилик намойишлари бу ҳафта ҳам тўхтагани йўқ. Намойишларнинг энг йириги 16 август куни ўтказилди ва у «Озодлик марши» деб номланди. Бу Беларусда бўлаётган намойишларнинг энг кўп одам тўплангани бўлди. Шу куни Минск кўчаларида 250 мингга яқин одам тўпланди. 17 август куни мухолифат лидери Светлана Тихановская навбатдаги видеомурожаатида миллий етакчи бўлишга тайёрлигини билдирди.
«Сизлар менга ўз овозингизни бердингиз, мен буни жуда қадрлайман, буни нима сабабдан амалга оширганингизни жуда яхши биламан. Барчамиз 26 йил олдин кириб қолган ушбу чексиз ҳалқадан чиқишни истаймиз. Мен мамлакат тинчланиши, нормал ҳаёт тарзига қайтиши, барча сиёсий маҳбусларни озод этиш ва қисқа муддат ичида янги президентлик сайловлари учун қонунчилик базаси ва шароитларини яратишда масъулиятни ўз зиммамга олиб, мазкур даврда миллий етакчи сифатида чиқишга тайёрман», деган у ўз мурожаатида. Шунингдек, дунёнинг турли мамлакатларидаги шаҳарларда Беларусдаги президентлик сайловларининг натижаларига қарши намойишга чиққан беларусларни қўллаб-қувватлаш акциялари ўтказилмоқда.
Ўтган ҳафтада Беларуснинг сайловларда ғолиб чиққан президент Александр Лукашенко Минскдаги бир қатор заводларга ташриф буюрди. Жумладан, Беларусь президенти Александр Лукашенко 17 август куни тонгда Минскдаги Ғилдиракли шатакчилар заводи (МЗКТ) ишчилари олдида чиқиш қилди. Корхона ходимлари президентни «Кет!» ва «Қўйиб юбор!» дея ҳайқириб кутиб олди. Буни Беларусь мухолифатининг Nexta Live Telegram каналида кўриш мумкин. «Раҳмат, — деди Лукашенко, корхона ишчилари олдида иккита ҳарбий шатакчининг устида тураркан. — Бу саволингизга ҳам жавоб бераман: яна бақиришингиз мумкин».
Завод ходимлари билан мулоқот вақтида Лукашенко Беларусда ҳокимият ваколатларини қайта тақсимлашни назарда тутувчи конституциявий ўзгаришлар устида иш олиб борилаётганини айтган. Лукашенконинг таъкидлашича, у президентлик ваколатлари билан бўлишишга тайёр, фақат бу «босим остида ва кўча орқали» бўлмаслиги керак. Лукашенконинг маълум қилишича, Беларусда янги президент сайлови ўтказилмайди. «Мени ўлдирмагунингизгача, янги сайловлар бўлмайди», дея Лукашенконинг сўзларидан иқтибос келтирмоқда Tut.by.
Ўтган ҳафтада, шунингдек, ижтимоий тармоқларда Беларусь томон Россия Миллий гвардиясининг ўнлаб ҳарбий техникалари ҳаракатланаётгани қайд этилган видеолар тарқалди. Лукашенко заводлар бўйлаб ўз обрўсини тиклаш билан овора бўлиб юрганда Европа Иттифоқи давлатлари ҳам жим турмади. Европа парламентининг етакчи партиялари раҳбарлари Беларусда янги президентлик сайловларини ўтказишга, тинч намойишчиларга қарши зўравонлик ҳолатларини тергов қилишга ва сиёсий маҳбусларни озод қилишга чақирди.
Европарламент депутатлари Александр Лукашенкони persona non grata деб эълон қилди. Шунингдек, Канада ва Ирландия Беларусдаги сайлов натижаларини тан олмасликларини эълон қилдилар. Ортидан Евроиттифоқ ҳам сайлов натижаларини тан олишдан бош тортди. Беларусда ҳокимиятни тинч йўл билан ўтказишни амалга ошириш мақсадида мухолифат томонидан тузилган Мувофиқлаштирувчи кенгаши президиуми шакллантирилди. Лукашенко эса ўз навбатида ушбу кенгашни тузишни ҳокимиятни эгаллашга бўлган уриниш деб баҳолади.
Бир қатор дипломатлар норозилик намойишлари ортидан истеъфога чиқди. Жумладан, Беларуснинг Словакиядаги элчиси намойишчиларни қўллаб-қувватлаш мақсадида истеъфога чиққанини эълон қилди. 20 августда мухолифатнинг Мувофиқлаштирувчи кенгашига қарши Беларусь прокуратураси жиноий иш очганини эълон қилди.
Кенгаш аъзоларининг уч нафари терговга чақирилди. Улар юрист Максим Знак, собиқ дипломат Павел Латушко ва МТЗ иш ташлаш қўмитаси раиси Сергей Дилевскийлардир. Шунингдек, Минскдаги катта заводлар ишчиларининг иш ташлашлари кузатилди. Ҳафта бошида улар оммавий тус олган бўлса, ҳафтанинг охирига келиб анча сусайиб қолди.
Унинг ортидан Светлана Тихановская видеомурожаат йўллаб, ишчиларни иш ташлашда давом этишга чақирди.
21 август куни Светлана Тихановская Литвага чиқиб кетган кунидан буён илк бор матбуот анжумани ўтказди.
Мана бу видео орқали матбуот анжуманини тўлиқ томоша қилишингиз мумкин:
Шунингдек, Тихановская ҳаммани шоширган бир баёнот берди. У агарда қайта сайловлар ташкил этилса, номзодини илгари сурмаслигини айтиб ўтди.
Беларусдаги навбатдаги йирик намойиш 23 август куни бўлиб ўтди. У «Янги Беларусь марши» деб номланди. Намойишларда 100 мингдан ортиқ намойишчи иштирок этгани хабар қилинди.
Исёнкор ҳарбийлар
Бир неча ойдан буён Малида давом этаётган ҳукуматга қарши норозилик намойишлари ҳарбийлар исёни билан давом этди ва президентнинг истеъфо беришигача борди.
Ҳарбийлар исёни 18 август куни пойтахт Бамако яқинида жойлашган Кати базасида бошланган эди. Исёнчилар ҳарбий омборда сақланаётган қуролларни эгаллаган, офицерларни қўлга олган, шундан сўнг Бамакога бориб, президент қароргоҳини қамалга олган. Аскарлар бутун шаҳарни назорат қилаётганликларини намойиш этиш мақсадида Бамако кўчалари бўйлаб эркин ҳаракатлана бошлаган. ORTM телеканали маълум муддат эфирни тўхтатган, сўнг аввалдан ёзиб олинган дастурларни намойиш эта бошлаган.
Аскарларнинг ҳаракатлари июндан бери президент истеъфосини талаб қилаётган ҳукуматга қарши норозилик намойишлари иштирокчилари томонидан олқишланган — намойишчиларнинг фикрича, президент Кейта коррупция муаммосини ҳал қила олмаган ва мамлакат хавфсизлигини таъминлай олмаган. Исённи қўллаб-қувватлаган M5-RFP мухолифат коалицияси «бу ҳарбий тўнтариш эмас, балки халқ қўзғолони» эканини маълум қилган. Норозилик намойиши иштирокчилари Мали Адлия вазирлигига тегишли бинони ёқиб юборган.
Мали президенти Иброҳим Бубакар Кейта 19 августга ўтар кечаси истеъфога чиқди ҳамда мамлакат ҳукумати ва парламентини тарқатиб юборди. Бу қуролланган ҳарбийлар президентни бош вазир Бубу Сиссе ва бошқа юқори мартабали амалдорлар билан бирга қўлга олганидан сўнг юз берди. Мали президенти ORTM телеканали орқали қисқа мурожаат билан чиқиш қилди (мурожаат вақтида титрда «кетаётган президент» деган ёзув кўрсатилган). Кейта истеъфо ҳақидаги қарор — унинг президентлик ваколатлари якунига етишига ҳали уч йил бўлса-да — ҳозирданоқ кучга кирганини маълум қилди. «Мен ҳокимият тепасида қолишим учунгина қон тўкилишини истамайман», деди Кейта.
Президентнинг истеъфосидан сўнг исён қатнашчилари давлат телевидениеси орқали чиқиш қилган. Улар Халқни қутқариш миллий қўмитаси тузилганини эълон қилди. Мали ҳарбий-ҳаво кучлари штаби бошлиғи ўринбосари Исмоил Вагенинг сўзларига кўра, ушбу қўмита «миллат ва тарих олдида масъулиятни ўз елкасига олишга қарор қилган». У «мақбул муддатлар»да Малида сайловлар бўлиб ўтишини билдирган.
БМТ, Франция, АҚШ ва бошқа мамлакатлар Малида президентнинг қўлга олинганини қоралади. БМТ бош котиби Антониу Гуттериш, шунингдек, Африканинг 55 та мамлакатини бирлаштирувчи Африка Иттифоқи Кейта ва қўлга олинган бошқа шахсларни озод этишга чақирди. Ғарбий Африка мамлакатлари иқтисодий ҳамжамияти (EKOVAS) Малининг ташкилот бошқарув органларидаги иштирокини тўхтатиб қўйди. Шунингдек, ташкилот Мали билан барча чегараларни ёпишга ҳамда EKOVAS аъзо мамлакатлар ва Мали ўртасидаги ҳар қандай молиявий операцияларни тўхтатиб қўйишга қарор қилди.
Навальнийни заҳарлашди!
20 август куни дунё матбуот нашрларининг нигоҳи Россиянинг Омск шаҳрига қаратилди. Сабаби шу куни бортида Россия мухолифатининг етакчиси Алексей Навальний бўлган самолёт Омск шаҳри аэропортига фавқулодда қўнишни амалга оширган.
Россиялик сиёсатчи Алексей Навальнийнинг аҳволи Томск—Москва йўналиши бўйича учаётган рейс вақтида оғирлашиб қолган. Навальний тез ёрдам машинасида заҳарланиш ташхиси билан касалхонага олиб кетилган. Бу ҳақда унинг матбуот котиби Кира Ярмиш ўзининг Twitter’даги саҳифаси орқали маълум қилди.
«Бугун эрталаб Навальний Томскдан Москвага қайтаётган эди. Парвоз вақтида унинг аҳволи оғирлашди. Самолёт Омскка фавқулодда қўнишни амалга оширди. Алексейда токсик заҳарланиш. Ҳозирда у билан шифохонага кетяпмиз», деб ёзади Ярмиш.
Кейинроқ у сиёсатчининг чойига нимадир қўшиб заҳарлашган бўлишлари мумкинлигини қўшимча қилди. «У эрталабдан бери фақатгина чой ичганди. Шифокорларнинг айтишича, заҳар иссиқ суюқлик орқали тез сўрилиб кетган. Ҳозирда Алексей ҳушсиз ётибди», дейди Ярмиш. Таъкидланишича, Навальний реанимацияга жойлаштирилган.
«Тайга.инфо» маълумотларига кўра, Навальний бир неча кундан буён Сибир вилоятларида бўлган. Аввалига у Новосибирскка келиб, янги суриштирув ишлари учун материал тўплаган, шунингдек, волонтёрлар билан учрашган. Шундан кейин сиёсатчи Томскка йўл олган.
Шу куни кейинроқ Алексей Навальний оғир аҳволда жойлаштирилган Омск шаҳридаги 1-сонли тез тиббий ёрдам шифохонаси бош шифокори ўринбосари Анатолий Калиниченко сиёсатчининг аҳволи тўғрисида маълумот берган.
«Беморнинг аҳволи барқарор, интенсив терапия давом этмоқда. Касаллик ташхиси борасида олдинга силжидик. Қон, бош мия, бошқа орган ва тизимлар ишига оид ўнлаб натижаларни олинди. Даволаш ишлари давом этмоқда, яхшиямки бизда бу каби беморларни даволашга ихтисослашган марказ бор. Шифокорлар нафақат барча имкониятларни ишга солмоқда, балки ростан ҳам унинг ҳаётини сақлаб қолиш билан шуғулланяпти», деган Калиниченко.
Дастлаб қонида заҳар топилгани айтилган, кейин эса бу баёнотдан воз кечилган ҳамда унинг қонида заҳар борлиги ҳақидаги хабарлар рад этилган. Беморнинг яқинлари уни Германиядаги шифохонага кўчиришни талаб қилган. Бироқ Алексей Навальний ётган Омск шаҳридаги 1-сонли касалхона бош шифокори сиёсатчини Германиядаги клиникага кўчиришга рухсат беришдан бош тортган.
«Навальнийни бошқа касалхонага кўчиришга қўйилган тақиқ унинг ҳаётига хавф туғдирмоқда. Омскдаги шифохонада ташхис қўйилмаган ва керакли ускуналарсиз қолиш — ҳозирги вазиятда ҳалокатли», деб ёзади Ярмиш. У шифокорлар томонидан қўйилган тақиқни Навальнийнинг «ҳаётига суиқасд» деб атаган. Матбуот котибининг фикрича, мазкур қарорни шифокорлар эмас, балки Кремль қабул қилган.
Кейинчалик, Навальнийнинг Германияга кўчирилишига рухсат берилган. Қарор сиёсатчининг рафиқаси ҳам иштирок этган консилиумда қабул қилинган. Омскдаги шифохона бош шифокорининг ўринбосари Анатолий Калиниченконинг сўзларига кўра, шифокорлар «заҳарланиш ташхисини қатъий истисно қилган».
«Бизнинг ташхисимиз асоратлар билан бирга Навальнийнинг ҳолатини тушунтиради. Аниқланган қандайдир препарат ҳақида маълумотлар тарқалмоқда. Бизда бундай ҳужжат йўқ. Пешобда ва қонда аниқланмаган. Клиник белгилар бу модда билан заҳарланишга мос келмайди», дея таъкидлаган шифокор. Шифохона бош шифокори Александр Мураховскийнинг маълум қилишича, Навальнийнинг қони ва пешобида унинг қўлида ва кийимида топилган кимёвий бирикманинг излари аниқланмаган.
22 август куни бортида Навальний бўлган тиббий самолёт Германияга учиб кетди ва бир неча соатдан сўнг етиб борди. У Берлиндаги Charite шифохонасига ётқизилди. У Берлинга етиб борганда ҳамон кома ҳолатида эди.
Коронахабарлар
Ниҳоят коронахабарларга ҳам етиб келдик. Ўтган ҳафта давомида ҳам коронавирус бутун дунё бўйлаб тарқалишда давом этди. Бир қатор давлатлар карантин чекловларини яна кучайтиришга қарор қилди. Францияда кунлик касалланишлар сони охирги уч ойда яна ўсишни бошлади.
Финландия 10 мамлакатдан келадиган фуқаролар учун мамлакатга киришни чеклашга қарор қилди. Чекловлар Норвегия, Дания, Исландия, Германия, Греция ва Мальта, Ирландия, Сан-Марино, Япония ва Кипрдан келган саёҳатчилар учун амал қилади ва 24 августдан бошлаб кучга киради.
Шунингдек, Финляндиянинг Турку ва Шимолий Македония пойтахти Скопе ўртасидаги авиақатновлар тўхтатилиши мумкин. Қайд этилишича, коронавирусга чалинганларнинг 40 нафардан ортиғи ушбу рейс билан Финляндияга келган.
Италия ва Туркия каби давлатлар касаллар сони ортгани сабабли карантин чекловларини қайтадан кучайтиришга қарор қилишган.
Шунингдек, Хитойда коронавирусга қарши илк вакцина патентланди. Патент Хитой халқ озодлик армиясининг Ҳарбий тиббиёт фанлар академияси ҳамда CanSino Biologics компанияси номига берилган. Улар биргаликда COVID-19’га қарши курашда фойдаланиладиган рекомбинант (Ad5-nCoV аденовирус векторига асосланган) вакцинани яратди. Аввал июнь ойида мазкур вакцинадан ҳарбий мақсадларда фойдаланишга рухсат олинганди. Ундан олдинроқ мартда ушбу вакцинани синаш мақсадида Хитойда клиник тестлар ўтказилишига рухсат этилганди.
Бугунги кунда дунёда касалликка чалинганларнинг умумий сони 23 миллиондан ошиқ кишини ташкил қилмоқда. Касаллик оқибатида вафот этганлар сони эса 810 мингдан ошиб кетган бўлса, ундан соғайганлар сони 16 миллионга яқинлашмоқда.
Давлатлар кесимида олиб қарайдиган бўлсак, касалликка чалинганлар сони бўйича дунёда АҚШ етакчилик қилмоқда. Мамлакатда касалликни юқтириб олганлар сони 5,8 миллиондан ошиқ. Ундан кейинги ўринда Бразилия (3,5 миллиондан ортиқ) ва Ҳиндистон (3 миллиондан ортиқ) давлатлари бормоқда.
Жаҳонгир Эргашев тайёрлади.
Изоҳ (0)