Буюк Британияда тутун чиқармайдиган иситиш тизими синовдан ўтказилмоқда. Бу дегани, иситиш тизимида ёқилғи ёқилиши асносида ҳавога ҳеч қандай CО2 гази чиқарилмайди. Жараёндан фақат иссиқлик ва оддий сув ажралиб чиқади. Иссиқликдан, албатта, турар жой биноларини иситишда фойдаланилади; сув эса бошқа мақсадларга, масалан, суғориш тизимларига йўналтирилиши мумкин.
Бундай турдаги иситиш тизими ҳозирда Киль университетида синовдан ўтказилмоқда. 2019–2020 йиллар қиш ойларида ушбу университетнинг 30 та кампуси ҳамда унга ёндош 100 та аҳоли уйи ушбу усул билан иситиляпти. Таъкидланишича, инновацион иситиш тизими авваллари жаҳоннинг ҳеч бир жойида қўлланилмаган. Синов муваффақиятли чиқса, уни янада кенгайтиришмоқчи. Ҳозирнинг ўзида яна 670 та аҳоли уйини мазкур иситиш тизимига улаш режа қилинган. Хўш, тизимнинг инновацион жиҳати нимада ўзи?
Гап шундаки, Киль университети қозонхонасида иситиш тизимига ёқилғи сифатида оддий табиий газга аралашма тарзида водород ҳам ёқилмоқда. Аралашманинг 20 фоизини водород ташкил қилади ва айнан шу элемент ҳал қилувчи аҳамият касб этади. Оддий газли ва кўмирли буғ қозонларидан фарқли равишда, бундай аралашма газли қозонхоналарда атмосферага CО ва CО2 газлари чиқмайди. Чунки ёниш жараёнида водород ўзидан фақат иссиқлик ва сув ажратиб чиқаради. Лойиҳа HyDeploy деб ном олган бўлиб, уни келажакда катта миқёсда татбиқ қилиниши учун, 7 миллион фунт-стерлинг ажратилиши кўзда тутилган. Ҳисоб-китобларга кўра, водород аралашмасига асосланган иситиш тизимини жорий қилиниши орқали, бутун Британия бўйлаб, йилига 6 миллион тонна углерод оксидларини атмосферага ташланиши олди олинади. Бу 2,5 миллион автомобиль чиқараётган заҳарли тутун миқдорига тенг кўрсаткичдир.
Водород олиш учун печлар яқинида махсус электролиз ускуналари ўрнатилади. Электролиз воситасида сувни кислород ва водородга парчаланади ва олинган водород газини ёқилғи газлари тармоғига йўналтирилади. Албатта, бу борада муайян хавфсизлик талабларини ва қоидаларини ҳам ишлаб чиқиш тақозо этилади. Шу мақсадда ҳозирча соғлиқни сақлаш тизими билан келишувлар жараёни юритилмоқда. Айнан шу сабаб билан, синов ишлари учун, аввалига Кил университети танлаб олинган. Чунки бу университетнинг ўз мустақил газ таъминот системаси мавжуд бўлиб, у мамлакатнинг умумий газ тармоқларидан алоҳида ишлайди. Тайёргарлик ва синов жараёнларида ҳавога сизиб чиққан ва тўпланиб қолган водород газини тез аниқлаш ва уни бартараф этишга қаратилган чора-тадбирларга ҳам жиддий эътибор қаратилган. Бунинг учун махсус газ анализаторлари ва ёнғин ва портлашга қарши огоҳлантириш-ҳимоя воситалари ҳам қўлланган.
Синов ишлари жорий йилнинг июль ойигача ўтказилиши режалаштирилган. Бу кутилган натижани берса, ёз ойларида университет иситиш тизимига ундан шарқдаги яна 670 та аҳоли уйлари ва тижорат объектларини улаб, лойиҳани кенгайтириш ва тижоратлаштириш мақсад қилинмоқда. Лойиҳа «водородли иқтисодиёт» номли глобал лойиҳанинг бир қисми бўлиб, бу лойиҳа автомобиллар, саноат ва маиший истеъмолчилар учун водород ёқилғиси асосидаги энергетикага ўтиш режаларини кўзлайди.
Музаффар Қосимов
Изоҳ (0)