Iqtisodiyot fanlari doktori, professor Islombek Niyozmetov “Daryo”ga bergan intervyusida O‘zbekiston Soliq kodeksini rossiyalik iqtisodchilar yozib berganini aytdi. Olimning ta’kidlashicha, hujjatning asli rus tilida qabul qilingan, o‘zbek tilidagi tarjimasida xatoliklar mavjud.
Suhbat davomida Islombek Niyozmetov amaldagi Soliq kodeksida tushunarsiz jihatlar borligini aytib, bunga ayrim misollarni keltirdi.
“Soliq tizimi mujmal, qiyin, ikki xil talqin qilinadigan emas, sodda va aniq bo‘lishi zarur. Bitta o‘qiganda hamma tushuna olishi kerak. Amaldagi Soliq kodeksimiz Rossiyaning MIFI instituti xodimlari tomonidan ishlab chiqilgan. Ruslar yozib bergan. Kodeks rus tilida qabul qilingan. Yaʼni originali ruschada. Kodeksni Lex.uz saytidan ochib ko‘rsangiz, o‘zbek tilidagi versiyasida haligacha xatolari turibdi. Masalan, yakka tartibdagi tadbirkorlik tushumi 100 million so‘mdan oshgan paytda soliqning oshgan qismidan aylanmadan soliqqa o‘tadi deyiladi. Soliqning oshgan qismidan nima degani? Tushumning oshgan qismidan deyish kerak. Bunaqa xatolari juda ko‘p. Ayrim shogirdlarim kodeksni o‘zbek tilidagisi bilan ishlab, xatolikka yo‘l qo‘yadi. Keyin men ularga ruschasini o‘qishini aytaman. Eng qizig‘i, ruschasida ham mujmalliklar bor”, deydi mutaxassis.
Suhbatda Islombek Niyozmetov O‘zbekiston soliq qonunchiligi mustaqillikka erishilganidan beri tinimsiz o‘zgarib kelayotganiga urg‘u berdi.
“Amaldagi kodeksni to‘rtinchisi desak ham bo‘ladi. Hammasi yangidan qabul qilingan. Har safar o‘zgarish va qo‘shimchalarning dastidan ilma-teshib bo‘lib, yaroqsiz holga kelgach, uni yangilaymiz. Har 10 yilda bir kodeks qabul qilyapmiz. Biror yil yo‘qki, biz Soliq kodeksini o‘zgartirmagan. Nima uchun? Sababi soliq qonunchiligimiz fundamental talablarga javob bermaydigan tarzda ishlab chiqiladi. 2020-yilda yangi kodeks qabul qilib, uni o‘sha yilning o‘zidayoq o‘zgartirdik. Negaki, koronavirus boshlandi, yangi kodeks epidemiya sharoitiga tayyor emas ekan. Lekin tarixdan kishilik jamiyatida turli o‘lat va boshqa epidemiyalar bo‘lib kelgan. Nega kodeksda shu masala o‘z vaqtida inobatga olinmagan? Yaʼni moslashuvchanlik talabi ishlamaydi”, deya fikr bildirdi professor.
Islombek Niyozmetov amaldagi Soliq kodeksi qabul qilinishi jarayonida ishtirok etganini ham eslab o‘tdi. Fan doktorining taʼkidlashicha, vazirliklar olimlarni jarayonga majburlikdan jalb qildi. Ko‘p muhokamalar yuzaki bo‘lgan.
“Hujjat qabul qilinayotgan vaqtda men: “bu kodeks hali xom, qabul qilsanglar, baribir o‘zgaradi”, deganman. Jarayonda xatoliklar ketayotganini ko‘rib turganman. Lekin to‘xtatib bo‘lmadi. Shunday bosim bilan ketaverdi”, deydi iqtisodchi.
Olim fikrini davom ettirar ekan, kodeks tayyorlanishi bilan bog‘liq hujjatlar o‘zbek iqtisodiy bloki tomonidan puxta o‘rganilmaganini aytdi.
“Taqdir taqozosi bilan Moliya vazirligida ishladim. O‘shanda stolimda har biri 150 betli hisobotlar turgandi. Rahbarim shu hisobotlarni o‘qib, bir yarim sahifali tezis yozib berishimni topshirdi. Qarasam, 2018—2019-yillardagi hisobotlar ekan. Men esa 2020-yilda ishga borganman. “Hujjatda yozilganlari o‘tib ketgan jarayonlar-ku, shu paytgacha o‘qilmaganmi”, deb so‘radim. U odam: “kim o‘qiydi shuncha narsani. Bir yarim bet qilib, asosiy joylarini yozib bersangiz o‘qishadi”, deb javob bergan. Xulosa chiqardimki, o‘sha Soliq kodeksi bo‘yicha rus tomoni yuborgan hisobotlar o‘qilmagan, o‘rganilmagan va tekshirilmagan. Bizning milliy manfaatlarimiz, O‘zbekiston iqtisodiyotiga, milliy mentalitetimizga mos yoki yo‘qligi ekspertiza qilinmagan. Uni o‘qish uchun mutaxassis ham bo‘lmagan. Bugungi Soliq kodeksimiz Rossiya soliq kodeksining “kopiya”si asosida, O‘zbekistonga biroz moslashtirib tayyorlangan. Rossiya soliq kodeksi esa 2004-yillarda yozilgan. Oradan o‘tgan vaqtni, yaʼni iqtisodiyotning zamonaviylashuvi, raqamlashini hisobga olgan holda kodeksimiz yozilgan. Lekin u qabul qilinganidan beri tinmay o‘zgaradi. Hozir ham ko‘ryapmanki, ko‘p normalari hali ham ishlamaydi”, deya xulosa qildi mutaxassis.
Avvalroq “Daryo”da Islombek Niyozmetov bilan suhbat matni hamda videosi eʼlon qilingandi.
Izoh (0)