Иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Исломбек Ниёзметов “Дарё”га берган интервьюсида Ўзбекистон Солиқ кодексини россиялик иқтисодчилар ёзиб берганини айтди. Олимнинг таъкидлашича, ҳужжатнинг асли рус тилида қабул қилинган, ўзбек тилидаги таржимасида хатоликлар мавжуд.
Суҳбат давомида Исломбек Ниёзметов амалдаги Солиқ кодексида тушунарсиз жиҳатлар борлигини айтиб, бунга айрим мисолларни келтирди.
“Солиқ тизими мужмал, қийин, икки хил талқин қилинадиган эмас, содда ва аниқ бўлиши зарур. Битта ўқиганда ҳамма тушуна олиши керак. Амалдаги Солиқ кодексимиз Россиянинг МИФИ институти ходимлари томонидан ишлаб чиқилган. Руслар ёзиб берган. Кодекс рус тилида қабул қилинган. Яъни оригинали русчада. Кодексни Lex.uz сайтидан очиб кўрсангиз, ўзбек тилидаги версиясида ҳалигача хатолари турибди. Масалан, якка тартибдаги тадбиркорлик тушуми 100 миллион сўмдан ошган пайтда солиқнинг ошган қисмидан айланмадан солиққа ўтади дейилади. Солиқнинг ошган қисмидан нима дегани? Тушумнинг ошган қисмидан дейиш керак. Бунақа хатолари жуда кўп. Айрим шогирдларим кодексни ўзбек тилидагиси билан ишлаб, хатоликка йўл қўяди. Кейин мен уларга русчасини ўқишини айтаман. Энг қизиғи, русчасида ҳам мужмалликлар бор”, дейди мутахассис.
Суҳбатда Исломбек Ниёзметов Ўзбекистон солиқ қонунчилиги мустақилликка эришилганидан бери тинимсиз ўзгариб келаётганига урғу берди.
“Амалдаги кодексни тўртинчиси десак ҳам бўлади. Ҳаммаси янгидан қабул қилинган. Ҳар сафар ўзгариш ва қўшимчаларнинг дастидан илма-тешиб бўлиб, яроқсиз ҳолга келгач, уни янгилаймиз. Ҳар 10 йилда бир кодекс қабул қиляпмиз. Бирор йил йўқки, биз Солиқ кодексини ўзгартирмаган. Нима учун? Сабаби солиқ қонунчилигимиз фундаментал талабларга жавоб бермайдиган тарзда ишлаб чиқилади. 2020 йилда янги кодекс қабул қилиб, уни ўша йилнинг ўзидаёқ ўзгартирдик. Негаки, коронавирус бошланди, янги кодекс эпидемия шароитига тайёр эмас экан. Лекин тарихдан кишилик жамиятида турли ўлат ва бошқа эпидемиялар бўлиб келган. Нега кодексда шу масала ўз вақтида инобатга олинмаган? Яъни мослашувчанлик талаби ишламайди”, дея фикр билдирди профессор.
Исломбек Ниёзметов амалдаги Солиқ кодекси қабул қилиниши жараёнида иштирок этганини ҳам эслаб ўтди. Фан докторининг таъкидлашича, вазирликлар олимларни жараёнга мажбурликдан жалб қилди. Кўп муҳокамалар юзаки бўлган.
“Ҳужжат қабул қилинаётган вақтда мен: “бу кодекс ҳали хом, қабул қилсанглар, барибир ўзгаради”, деганман. Жараёнда хатоликлар кетаётганини кўриб турганман. Лекин тўхтатиб бўлмади. Шундай босим билан кетаверди”, дейди иқтисодчи.
Олим фикрини давом эттирар экан, кодекс тайёрланиши билан боғлиқ ҳужжатлар ўзбек иқтисодий блоки томонидан пухта ўрганилмаганини айтди.
“Тақдир тақозоси билан Молия вазирлигида ишладим. Ўшанда столимда ҳар бири 150 бетли ҳисоботлар турганди. Раҳбарим шу ҳисоботларни ўқиб, бир ярим саҳифали тезис ёзиб беришимни топширди. Қарасам, 2018—2019 йиллардаги ҳисоботлар экан. Мен эса 2020 йилда ишга борганман. “Ҳужжатда ёзилганлари ўтиб кетган жараёнлар-ку, шу пайтгача ўқилмаганми”, деб сўрадим. У одам: “ким ўқийди шунча нарсани. Бир ярим бет қилиб, асосий жойларини ёзиб берсангиз ўқишади”, деб жавоб берган. Хулоса чиқардимки, ўша Солиқ кодекси бўйича рус томони юборган ҳисоботлар ўқилмаган, ўрганилмаган ва текширилмаган. Бизнинг миллий манфаатларимиз, Ўзбекистон иқтисодиётига, миллий менталитетимизга мос ёки йўқлиги экспертиза қилинмаган. Уни ўқиш учун мутахассис ҳам бўлмаган. Бугунги Солиқ кодексимиз Россия солиқ кодексининг “копия”си асосида, Ўзбекистонга бир оз мослаштириб тайёрланган. Россия солиқ кодекси эса 2004 йилларда ёзилган. Орадан ўтган вақтни, яъни иқтисодиётнинг замонавийлашуви, рақамлашини ҳисобга олган ҳолда кодексимиз ёзилган. Лекин у қабул қилинганидан бери тинмай ўзгаради. Ҳозир ҳам кўряпманки, кўп нормалари ҳали ҳам ишламайди”, дея хулоса қилди мутахассис.
Аввалроқ “Дарё”да Исломбек Ниёзметов билан суҳбат матни ҳамда видеоси эълон қилинганди.
Изоҳ (0)