Vazirlar Mahkamasining 2014-yildagi 194-sonli qaroriga asosan ob-havo harorati ketma-ket 5 kun davomida +8 darajadan past bo‘lgan taqdirdagina issiqlik tizimi ishga tushiriladi. Bu qoida yangilik emas: shunga o‘xshash band O‘zbekiston SSR hukumatining 1985-yildagi 497-sonli qarorida ham mavjud edi. Biroq mazkur qaror 1960-70-yillarida, harorat nisbatan barqaror hamda bugungi kundagidek keskin o‘zgarishlar mavjud bo‘lmagan vaqtda qabul qilingan.
Joriy yilning oktyabr oyida O‘zbekistonda havo o‘zgarib turadi.
17-oktyabr kuni ertalab u nolga tushib, o‘rtacha kunlik havo harorati +8 darajani tashkil qildi. Ob-havoning keskin tushib ketishi ko‘p qavatli uylar, shifoxonalar, maktablarda sovuq havo sezildi.
Bunday vaziyatda mas’ullar “5 kun davomida +8 darajadan past bo‘lgan” qoidani eslatib o‘tishdi. Bu keng jamoatchilik tomonidan keskin tanqidga uchradi va keng muhokamalarga sabab bo‘ldi.
Bugun, 2-dekbar kuni AOKAda bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vazirligi boshqarma boshlig‘i Ilhom To‘rayevning aytishicha, “5 kun davomida +8 darajadan past bo‘lgan” qoidani takomillashtirish uchun yopiq tizimga o‘tish kerak.
Individual issiqlik tizimlari o‘rnatilganidan keyin aholidan boshqaruv servis uyushmasiga kelib tushgan murojaatiga qarab issiqlik tizimini mustaqil yoqishi mumkin.
Bugungi kundan Toshkent shahridan tashqari boshqa hududlarda o‘rnatilgan individual issiqlik tizimini “5 kun davomida +8 darajadan past bo‘lgan” qoidasiga qaramasdan ta’minotchining o‘zining tashabbusi bilan yoki iste’molchilarning murojaatiga qarab yoqib berilgan joylar juda ko‘p bo‘ldi. Masalan, ijtimoiy soha obyektlari – maktab, bog‘cha va kasalxonalarda shunday qilindi.
Hukumat tomonidan bizga qo‘yilayotgan talab yopiq tizimga o‘tish, energiya tejamkorligini 30 foizga yetkazish, dedi Ilhom To‘rayev.
Uning qo‘shimcha qilishicha, bu tizimda bugungi kunda amal qilinmayotgan bir jihati bor — tashqi havo haroratidan qat’i nazar ijtimoiy soha obyektlarida 15-oktyabr sanasidan issiqlik ta’minoti yoqilishi kerak bo‘lgan. Lekin bu qoidaga oxirgi yillarda amal qilinmayapti, boshqa yillarda esa amal qilib kelingan.
Vazirlikning boshqarma boshlig‘i Obidjon Mo‘minovning ma’lum qilishicha, 2014-yilda ham Vazirlar Mahkamasida “5 kun davomida +8 darajadan past bo‘lgan” qoidasining o‘zgarmay qolishiga sabab o‘sha vaqtda yechim topilmagan.
Nima uchun yechim topilmagan? Boisi tizimlarimiz 50-60-yil avvalgi, ko‘p narsa eskirgan. Tizimni qachonki moderinizatsiya qilib, zamonaviy tizimga o‘tsak yuqorida aytilgan qoidadan voz kechish mumkin. Bu ishlar ketyapti. Qashqadaryo, vodiy viloyatlarida yangi qozonxonalar qurilmoqda. Ularni haroratdan kelib chiqib, bemalol yoqish mumkin, dedi Obidjon Mo‘minov.
O‘tgan yillarda O‘zbekistonda issiqlik berilgan sanalar:
- 2023-yil — 6-noyabr;
- 2022-yil — 24-oktyabr;
- 2021-yil — 14-oktyabr;
- 2020-yil — 17-oktyabr;
- 2019-yil — 30-oktyabr.
Toshkent shahrida so‘nggi yillarda isitish mavsumining boshlanish va tugash sanalari:
2020/21 : 2020-yil 17-oktyabrdan 2021 yil 7-aprelgacha (174 kun);
2021/22 : 2021-yil 14-oktyabrdan 2022 yil 1-aprelgacha (170 kun);
2022/23 : 2022-yil 24-oktyabrdan 2023 yil 10-martgacha (138 kun);
2023/24 : 2023-yil 8-noyabrdan 2024 yil 26-martgacha (140 kun).
“Goldenpages.uz” maʼlumotlariga ko‘ra, so‘nggi 4 yil ichida, isitish tizimi oktyabr yoki noyabr oyining boshida yoqilgan bo‘lib, mavsum o‘rtacha 138 dan 174 kungacha davom etgan.
Iqlimshunos Erkin Abdulaxatov “Gazeta.uz”ga bergan intervyusida ushbu yondashuvni tahlil qilib, bu borada o‘z fikrlari bilan o‘rtoqlashdi. U hozirgi iqlim o‘zgarishlari isitish tizimlarida yanada moslashuvchan yondashuvni talab qiladi deb hisoblaydi. Iqlim o‘zgarishi kuz faslida ko‘pincha haroratning keskin o‘zgarishiga olib keladi, bu esa odamlarning sovuqqa moslashishini qiyinlashtiradi. Bundan tashqari, o‘tgan asrda qurilgan ko‘plab binolar sovuqqa bardosh bera olmaydi, bu esa o‘z vaqtida issiqlikka bo‘lgan ehtiyojni oshiradi.
Erkin Abdulaxatov xona ichidagi qulay harorat nafaqat tashqi havoga, balki namlik, quyosh nuri va shamol kabi omillarga ham bog‘liqligini ta’kidladi.
Isitish mavsumining boshlanishini aniqlashda kompleks yondashuvlar
Olim O‘zbekistonda isitish mavsumini boshlanishning maqbul muddatini belgilash uchun zamonaviy iqlim ma’lumotlariga asoslangan yangi me’yoriy hujjat ishlab chiqish zarurligini ta’kidladi va bunda aholi fikri, iqlimning sog‘liqqa ta’siri bo‘yicha tadqiqot natijalari, shuningdek, turar joy binolarining dizayn xususiyatlari hisobga olinishi kerak.
Havo harorati, namlik, shamol tezligi, quyosh nuri va boshqa murakkab faktorlarni hisobga olgan holda o‘z vaqtida taqdim etilgan qulay harorat muhiti odamlarning jismoniy va iqtisodiy samaradorligiga ta’sir qiladi, deb tushuntiradi Abdulaxatov.
Iqlim o‘zgarishi va qulay xona haroratiga bo‘lgan ehtiyoj, belgilangan standartlarni qayta ko‘rib chiqish zaruratini tug‘dirmoqda. O‘zgaruvchan iqlim sharoitida qat’iy “+8 daraja” qoidasiga rioya qilish bugungi kun standartlariga javob bermaydi. O‘zbekiston aholisi uchun qulay va xavfsiz muhitni ta’minlashda keng qamrovli iqlim ma’lumotlari va bioiqlim sharoitlarini hisobga olgan yangi standartlarni ishlab chiqish vaqti keldi.
Izoh (0)