Xalqaro moliya korporatsiyasining (IFC) Yaqin Sharq, Markaziy Osiyo, Turkiya, Afg‘oniston va Pokiston bo‘yicha mintaqaviy vitse-prezidenti Xela Shayxruhi Markaziy Osiyo mintaqasida geotermal energiyadan foydalanish istiqbollari haqida o‘z fikrlarini bildirib o‘tdi.
Geotermal energiya bu — yerning ichki qismidagi issiqlik energiyasidan geotermal elektr stansiyalarda elektr energiyasini ishlab chiqarish yoki binolarni isitish va issiq suv ta’minoti uchun foydalanishga asoslangan energiya tarmog‘idir. Odatda qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanadigan muqobil energiya turiga kiradi.
“Dunyo zudlik bilan iqlim inqirozini yengish uchun yechimlarga muhtoj. Sun‘iy intellektdan elektr transport vositalariga qadar biz tobora ko‘proq texnologiyaga e’tiborimizni qaratmoqdamiz va bu tabiiy hol. Biroq, ba‘zida yechim shundoqqina qo‘l ostingizda yoki bu holda oyoqlaringiz ostida bo‘lishi mumkin.
Geotermal yechimlar oqilona va keng miqyosda amalga oshirilsa, qishda doimiy isitish va yozda sovitish, yil davomida mavjud bo‘lgan toza energiya, ish o‘rinlari va biznes imkoniyatlarini yaratish imkonini beradi. Men ishlayotgan mintaqa davlatlari bunday yechimlarga muhtoj.
IQAir maʼlumotlariga ko‘ra, Qirg‘iziston Respublikasi va Tojikiston havoning ifloslanishi bo‘yicha dunyoning yetakchi 20 ta davlati qatoriga kiradi, bu esa ushbu mamlakatlarda respirator kasalliklarning yuqori ko‘rsatkichlarida namoyon bo‘ladi. Qolaversa, Markaziy Osiyo hali ham ko‘mirga qattiq bog‘liq, bu esa vaziyatni yanada og‘irlashtirmoqda. Mintaqa davlatlari qazib oluvchi sanoatga qaramlikni kamaytirish maqsadida muqobil variant sifatida qo‘shni davlatlardan tabiiy gaz importini oshirmoqda. Mohiyatan bu qazilma yoqilg‘ining bir turiga qaramlikdan boshqasiga o‘tishni anglatadi, ammo bunday rivojlanish bilan keyinchalik yana bir jiddiy muammo paydo bo‘lishi mumkin: tashqi energiya manbalariga qaramlik mamlakatning energiya xavfsizligiga putur etkazadi. Shu sababli iqtisodiy barqarorlikni saqlab qolish uchun davlatlar avvalo o‘z hududida topilgan resurslardan foydalanishlari kerak.
Ba’zan men geotermal loyihalar qimmat va rivojlanayotgan mamlakatlar uchun amalda qo‘llab-quvvatlanmasligini eshitaman. Biroq binolarni isitish va sovitish uchun geotermal energiyadan foydalanish faqat Yevropa Ittifoqi yoki AQSH mamlakatlari uchun mo‘ljallangan qimmatbaho yechim emas. Ushbu yechimlar ushbu mamlakatlar fuqarolari uchun uzoq muddatli imtiyozlar beradi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2050- yilga kelib, AQSHda 28 millionga yaqin uy xo‘jaliklari butun mamlakat bo‘ylab geotermal markazlashtirilgan isitish tizimiga ulanishi mumkin, bu esa o‘sha davrda kamida 300 milliard dollar tejash imkonini beradi.
Binoni isitish va sovitish uchun geotermal energiyadan foydalanish ko‘plab afzalliklarga ega. To‘g‘ri sharoitlarda ushbu texnologiyalarni joriy etish xarajatlari ko‘mir yoki tabiiy gazdan foydalanish xarajatlari bilan taqqoslanadi. Demak, mamlakatlar import qilinadigan yoqilg‘iga kamroq qaram bo‘lishi va buning natijasida o‘z energiya xavfsizligini oshirishi mumkin. Geotermal energiya, shuningdek, tovar narxlarining o‘zgarishiga qarshi himoya vazifasini ham bajarishi mumkin. Qayta tiklanadigan energiya manbalarining boshqa turlaridan farqli o‘laroq, bu manba, eng muhimi, barqaror isitish yoki sovitishni ta‘minlashi mumkin, bu esa uy xo‘jaliklariga energiya xarajatlarini uzoq muddatda rejalashtirish imkonini beradi.
Bundan tashqari, geotermal energetikaning rivojlanishi mahalliy iqtisodiy rivojlanish va ish o‘rinlari yaratishga yordam beradi. Har bir megavatt quvvat uchun taxminan 34 ta ish o‘rni talab qilinadi, bu shamol energetikasi uchun yaratiladigan 19 ta ish o‘rni va quyosh elektr stansiyalari uchun yaratilgan 12 ta ish o‘rinlaridan ancha yuqori. Bu ish o‘rinlari bevosita geotermal elektr stansiyasi loyihasini ishlab chiqish, uni qurish va foydalanishga topshirish jarayonida yaratiladi. Odatda yuqori malakali kadrlarni talab qiladigan yirik gaz ishlab chiqarish yoki energiya ishlab chiqarish loyihalaridan farqli o‘laroq, hatto kichik korxonalar ham geotermal loyihalarni amalga oshirish va ularga xizmat ko‘rsatish bilan shug‘ullanishi mumkin.
Markaziy Osiyo, jumladan, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston va O‘zbekistonning yer osti boyliklari binoni isitish va sovitish uchun geotermal texnologiyalarni joriy etish uchun qulaydir. Toza energiyaning barqaror ta’minotini ta’minlash uchun geotermal energiya salohiyatidan foydalanish mintaqaning yanada yashil va barqaror kelajakka o‘tishini tezlashtirishi, energiya importiga qaramlikni kamaytirishi mumkin. An‘anaviy ravishda qazib olinadigan yoqilg‘iga qaram bo‘lgan mintaqa uchun bu yangi va samarali yechimlarni anglatadi.
IFC geotermal yechimlar Markaziy Osiyoda barqaror rivojlanish uchun muhim deb hisoblaydi. Biz tasdiqlangan texnologiyalarni qo‘llash, iqtisodiy imkoniyatlar, moliyalashtirish imkoniyatlari, shuningdek, geotermal energiyadan vinoni isitish va sovitish uchun foydalanishning qonunchilik va me‘yoriy jihatlarini o‘rganish orqali mintaqaning iqtisodiy rivojlanishiga hissa qo‘shamiz. Davlat va mahalliy hokimiyat organlari, shuningdek, xususiy sektor bilan yaqindan hamkorlik qilib, biz yer usti geotermal energiya loyihalarini amalga oshirishga yordam beramiz. IFC ko‘magida Markaziy Osiyo mintaqaning o‘sib borayotgan energiya ehtiyojlarini qondira oladigan qayta tiklanadigan energetika sektorini rivojlantirib, muhim geotermal energiyaga ega bo‘ladi”.
Xela Shayxruhi, IFCning Yaqin Sharq, Markaziy Osiyo, Turkiya, Afg‘oniston va Pokiston bo‘yicha mintaqaviy vitse-prezidenti
Izoh (0)