So‘nggi yillarda O‘zbekistonga giyohvandlik vositalari, psixotrop, kuchli taʼsir qiluvchi dorilar va noqonuniy tamaki mahsulotlarini olib kirishga urinishlar ko‘paymoqda. Bunday moddalar inson sog‘lig‘i va hayoti uchun zararli ekani bot-bot takrorlansa-da, ularning isteʼmolchilari kamaymayotgani achinarli. Davlat bojxona qo‘mitasi boshqarma boshlig‘i o‘rinbosari Maʼrufjon Bo‘ronov “Daryo” muxbiri bilan suhbatda masalaning ayrim jihatlarini tahlil qildi.
Kartoshkadagi narkotik
O‘tgan yili aylanmasiga chek qo‘yilgan giyohvandlik vositalari miqdori 2021-yilga qaraganda 2,7 baravar ortdi. Bojxonachilar 2021—2022-yillarda 1 tonna 300 kilogrammga yaqin giyohvandlik vositalari noqonuniy aylanmasini to‘xtatdi. Shuncha narkotikni bir joyga qo‘ysangiz, ko‘z oldingizda juda katta miqdorda hosil bo‘ladi.
O‘zim ham tezkor tadbirlarda ishtirok etganman. Shunday jarayonlardan birida 230 kilogramm geroinni mamlakatimiz orqali tranzit olib o‘tishga urinish bo‘lgan. Bu qing‘ir ish o‘z vaqtida fosh qilingan. Surxondaryo viloyati, “Ayritom” chegara-bojxona postida ham bir qiziq holat yuz bergandi. Kartoshka olib ketayotgan katta yuk mashinasi to‘xtatilib, bojxonachilar tomonidan tekshirilganda, qoplar ichidan 1305 dona, maxsus o‘ramdagi, kartoshka shaklidagi gashish giyohvandlik moddasi topilgan. Uning og‘irligi 112 kilogramm edi.
Arzon narkotiklar
O‘tgan 2021—2022-yillarda 10 ming dona psixotrop moddalar, 500 ming dona kuchli taʼsir qiluvchi dorilarning noqonuniy muomalasiga chek qo‘yilgan. Eʼtiborni qaratish kerak bo‘lgan asosiy yo‘nalishlardan biri ham aynan kuchli taʼsir qiluvchi dorilarning noqonuniy muomalasi ko‘payganidir. Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2021-yilda bojxona organlari tomonidan 185 ming dona kuchli taʼsir qiluvchi dorilar noqonuniy muomaladan olingan bo‘lsa, 2022-yilda bu ko‘rsatkich 317 ming donani tashkil qilgan. Demak, ushbu yo‘nalishdagi urinishlar ko‘p bo‘lmoqda. Nega bunday ishga qo‘l urilyapti? Chunki shu tipdagi dorilarning muomalaga kiritilishi osonroq va narkotik moddalarga nisbatan arzondir. Kuchli taʼsir qiluvchi dorilar dorixonalarda sotiladi. Hozirda bu kabi dorilar Farg‘ona vodiysi viloyatlari va Toshkent mintaqasida ko‘p aniqlanyapti.
Noqonuniy sigaretalar rekordi
Xorijda tamaki muhsulotlarini qonuniy ishlab chiqarish qimmat. Shu sababli baʼzi xorijiy korxonalar tovarlarni yashirin ravishda ishlab chiqarish va sotishga harakat qiladi. Bunday mahsulotlarni noqonuniy muomalaga kiritish bilan shug‘ullanuvchi jinoiy guruhlar bor. Tamaki mahsulotlarining noqonuniy muomalasi daromadliligi giyohvandlik vositalari va qurol-yarog‘ biznesi bilan deyarli teng. Shuning uchun ham bunga qiziqish, urinish har doim bo‘lgan va bo‘lib keladi.
Bojxonachilar boshqa huquqni muhofaza qiluvchi organlar bilan muntazam ravishda ushbu yo‘nalishga qarshi kurashish tadbirlarini o‘tkazib kelmoqda. Misol uchun, 2021-yilda qiymati 19 millard so‘mga yaqin 1,5 million quti, 2022-yilda 20 milliard so‘mlik 1,6 million quti tamaki mahsulotlarining noqonuniy muomalasiga chek qo‘yildi.
Eng eʼtiborli jihat shundaki, 2023-yilning birinchi choragida qiymati 21,5 milliard so‘mlik salkam 1,7 million quti noqonuniy tamaki mahsulotlari ushlandi. Buni qarangki, uch oy ichida 2021 yoki 2022-yildagi miqdordan ko‘proq tovar qo‘lga olingan. Demak, mazkur yo‘nalishdagi urinishlar ko‘paygan va bojxona organlari ham ushbu jihatga eʼtiborni kuchaytirmoqda. Jinoiy holatlar aniqlanyapti, aybdorlarga tegishli choralar ko‘rilyapti.
Chegaralardagi hiylalar
Kontrabanda ashyolarini, xususan, narkotik vositalarini boshqa tovarlarga o‘xshatish orqali olib o‘tishga urinish ko‘p tarqalgan usullardan sanaladi. Bu haqda yuqorida ham bir necha misollarni aytdim. Faoliyatimiz davomida bitta shaxs ichiga bir kilogramm giyohvandlik vositasini yutgan holda, chegaradan olib o‘tishga uringani ham aniqlangan.
Aksariyat kontrabandachilar avtomobil gaz ballonlari, kuzov ichida kontrabanda predmetlarini olib o‘tishga harakat qiladi. Narkotik moddalarni chegaradan olib o‘tishning zamonaviy ko‘rinishlari ham bor. Masalan, maʼlum bir sharbat sifatida. Yaqinda aniqlangan holatni aytsam, yuk mashinasida oddiy sharbat olib kelinyapti. Mahsulotlarning barchasini ochib ko‘rishning iloji yo‘q. Sababi tadbirkor ziyon ko‘radi. Bir qarashda sharbat, tarkibini o‘rgansangiz, sintetik giyohvandlik vositasi mavjud ekan. Buni xodimlarimizning ziyrakligi natijasida aniqladik. Narkotiklar atirgul suvi sifatida ham keldi. Albatta, bir qarashda uning farqiga bormaysiz.
Yana bir misol, oddiy gilam. Unga giyohvandlik vositasini shimdirib, chegaradan olib o‘tmoqchi bo‘lishgan. Gilamga 1,5 kilo giyohvandlik vositasi shimdirilgani aniqlangan. Oddiy shampun yoki kiyim ichida, hatto kurtka astariga giyohvandlik moddasi shimdirish orqali chegaradan o‘tishga urinishadi.
Shu kontrabanda vositalarining oxirgi isteʼmolchisi kim? Farzandlarimiz, qora ko‘zlarimiz, xalqimiz. Maqsadimiz shuni to‘xtatib qolaylikki, kirib kelmasin, avlodimiz, genofondimiz buzilmasin. Agar shu narsalar to‘g‘ridan to‘g‘ri kirib keladigan bo‘lsa, biz bu muammo bilan kurashmasak, ertaga nima bo‘ladi?
Huquqni muhofaza qiluvchi organlar bilan yelkama-yelka turadigan jamiyatning asosiy bo‘g‘ini bor, bu oila. Huquqni muhofaza qiluvchi organ kirib bora olmaydigan joylarda ota-onalar vakolatlari keng. Biz farzandlarimizga to‘g‘ri tarbiya bersakkina, mana shunday holatlarni yo‘qota olamiz. Shundagina narkotik vositalari va isteʼmolchilarini kamaytirgan bo‘lamiz.
Izoh (0)