O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev 23-mart kuni “Iste’mol bozorlarida narxlar barqarorligini ta’minlashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmonni imzoladi. Hujjatga ko‘ra, 36 turdagi tovarlarga nisbatan 2024-yilgacha bojxona boji qo‘llanilmaydi. “Daryo” muxbiri “Makro” supermarketlar tarmog‘ining operatsion direktori o‘rinbosari Talab Xolbekovdan bojlari nollashtirilgan tovarlar narxi qay darajada o‘zgarayotgani to‘g‘risida intervyu oldi.
— Qaysi mahsulotlarning narxlari qay darajada o‘zgardi?
Masalan, sut mahsulotlariga kelsak, bizda import qilinadigan tovarlarimiz bor, ular asosan Rossiya va Niderlandiyadan keladi. Ularga maksimal darajada, 30 foizgacha narxlarni pasaytirishga erishdik.
— Avval narxlar qimmatlik qilarmidi, odamlarda mana shu mahsulotlarni olish darajasi qanaqa edi?
Albatta, import boji bo‘lgandan keyin har bitta narxga qo‘shimcha qiymat qo‘shiladi. Ba’zi bojlar 30 foizgacha edi, bu biz sotib oladigan yakuniy narxlarga ta’sir qilardi. Chunki distrubyutor yoki importyor bu bojxona bojini tovarning tannarxiga qo‘yardi va avtomatik ravishda bizga qimmatroq kelardi. Hozirgi kunda u stavka nollashtirilgandan keyin, biz ulardan arzon narxda olyapmiz. Bundan tashqari, o‘zimiz ham maksimal ravishda narxlarni tushirdik.
— Sut mahsulotlariga talab qanaqa bo‘lgan?
Talab yuqori edi, lekin narx tushirilgandan keyin yana ham oshdi. Chunki biz o‘zimiz ham bozorlarga chiqib audit qildik, narxlarni o‘rgandik. Xaridorlar bilan gaplashdik, ularga ham juda ma’qul. “Inson qadri” aksiyasiga qo‘shilganimiz uchun ba’zi o‘zimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarga ham narx pasaytirishlar amalga oshirdik.
— Sitrus mevalar necha foizga arzonlashdi, aynan qaysi turlari?
Sitrus mevalar 30 foizgacha arzonlashdi. Masalan, greyfrut, apelsin, mango, mandarinlarning narxlari maksimal ravishda tushdi. Mana bu apelsinimiz Misrdan keladi (Misr apelsini), buning narxi hozir 30 foizgacha arzonlashdi. Avval 31 ming so‘mdan sotganmiz. Hozir 24 ming 950 so‘m bo‘lgan. 6 ming so‘mga arzonlashgan.
— Iste’mol bozorida odamlar ko‘proq banan sotib oladi. Banan narxlari orada bir arzonlashgandi. Hozir esa qimmatlab, 22 ming so‘m bo‘lgan. Buning sababi nima?
Buning asosiy sababi, birinchidan, logistikasi qimmatlashib ketgan. Chunki oldin Rossiyaning Sankt-Peterburg shahridan kelardi, hozir bevosita Niderlandiyaning Rotterdam shahridan olib kelinyapti aylanma yo‘llar bilan. Shuning hisobiga tannarxi ko‘payib, biroz qimmatlashgan. Ukraina va Rossiya o‘rtasidagi urush ta’sirini ko‘rsatgan.
— Nol stavka qo‘llangan ko‘p mahsulotlarni Rossiyadan sotib olardik. Nollashtirishdan oldin ham Ukraina va Rossiya o‘rtasidagi holat tabiiy ravishda narxlarning oshishiga olib kelayotganmidi?
Ha, Rossiyadan chit import qiladigan hamkorlarimiz, katta kompaniyalar o‘zining shtab-kvartiralari va ishlab chiqarishlarini mamlakatdan olib chiqib ketishni boshladi. Tabiiyki, bu Yevropa va boshqa davlatlarga joylashtirishni boshladi. Natijada geopolitika oqibatida logistika ham qimmatlashdi. Oldin, masalasan Rossiyadan 5 ming dollarga keladigan narsa hozir Yevropadan 11 ming dollarga kelmoqda. Shuning uchun narxlar avtomatik tarzda qimmatlashib ketgandi. Mana bu stavkalarni nollashtirish nafaqat bojxonada foydaga olib kelyapti, balki importyorlarga logistikasini qoplab berishga ham yordam beryapti. Chunki prezidentimizning logistika bo‘yicha ham alohida qarorlari bor, adashmasam, 50 foizgacha kompensatsiya qilib beradi xarajatlarini.
— Demak, importyorlarga ikki baravar yengillashtirish bo‘ldimi?
Ha, albatta. Nafaqat logistika qimmatlashdi, birinchi navbatda resurslarning narxi oshib ketgandi. Bilsangiz, Rossiyaga sanksiya qo‘llanib, neft, gaz, hamma narsa avtomatik tarzda qimmatlashib ketdi. Urush ham bor, resurslarning qimmatlashishi ham bor, logistikaning oshishi ham bor. Bu importyorga uch tomonlama ta’sir qildi, buning ortidan bizga ta’sir qildi, biz esa narxlarni ushlashga qiynalib qoldik. Farmon qabul qilinmaganda narxlar hozirgidan ham ko‘tarilib ketishi mumkin edi. Bananni iste’molchiga avvallari 15–16 ming so‘mga berilgan bo‘lsa, hozir mana urush oqibatida 22 ming so‘mga yetgan. Bojxona bojlari bekor qilinmaganda, 25–26 ming so‘mgacha chiqib ketardi, chunki qimmatlashadi avtomatik tarzda.
— O‘zimizning ishlab chiqaruvchilarga bu farmon qay darajada ta’sir qiladi?
O‘zimizning ishlab chiqaruvchilarga qachon ta’sir qilishi mumkin? Agar ular o‘ziga mahsulotni ishlab chiqarishda kerak bo‘ladigan ingredientlar va bularni bojxona bilan olib keladigan bo‘lsa, ular ham yengillashtirilgan va narxlari ham pasayadi. Misol uchun, shokoladning ingredienti bo‘lishi mumkin, shokoladni qanaqadir pirojnikka qo‘shish mumkin. Shokoladga bojxona nollashtirilgandan keyin O‘zbekistonda ishlab chiqariladigan mahsulotning narxi ham avtomatik ravishda tushadi. Mevalarning narxi pasayishi ham keyingi protseduralarga ham ta’sir qiladi. Import qilinadigan sut mahsulotlarining narxi tushgandan so‘ng kofeinlarning narxiga ham ta’sir qilishi kerak.
— Farmon yana ko‘rib chiqilishi, ro‘yxat kengayishi mumkin degan ehtimollar bor. Ko‘ryapmiz, bu sinov tariqasida qilingan. Nazariy jihatdan yana qaysi mahsulotlarga nisbatan bojxona bojlarini olib tashlash kerak, deb o‘ylaysiz?
Xalqimizga har bitta tovar kategoriyalarida maksimal ravishda bojxona bojlarini nollashtirishsa yoki miqdori pasaytirilsa, bu iste’mol bozoridagi hammaga ta’sir qiladi. Nafaqat tarmoqlarga, balki bozorlarga ham ta’sir qiladi.
— Odamlar sezyaptimi narxlar tushganini?
Odamlar sezyapti, chunki kechagi auditimizda ham ko‘rdik, har bitta xaridlarida har bitta bozorligidan 10 foizgacha iqtisod qilyapti oilalar . Menimcha, hozirgi kunda narxlar barqarorlashtirilgani to‘g‘ri qaror bo‘ldi.
Izoh (0)