Kontrabanda dunyoda, xususan, O‘zbekiston hududida ham ko‘p uchraydigan muammolardan biri bo‘lib kelmoqda. Masalan, respublika bojxonachilari tomonidan 2022-yil davomida bojxona qonunchiligi 17 ming martadan ortiq buzilgani aniqlangan. Natijada qiymati qariyb 844 milliard so‘mlik tovar moddiy boyliklarining noqonuniy aylanmasiga chek qo‘yilgan.
O‘tgan yili giyohvandlik vositalari kontrabandasi hajmi nihoyatda yuqori – qariyb 42 foizga o‘sdi, yaʼni og‘irligi 749 kilogram bo‘lgan giyohvandlik vositalari ushlab qolindi. Shu o‘rinda tamaki mahsulotlari kontrabandasi hajmi ham ortib borayotganini ko‘rish mumkin. Tahlillarga qaraganda, bojxonachilar 2022-yil hamda 2023-yilning o‘tgan davri mobaynida qiymati salkam 37 milliard so‘mlik 2 million 173 ming 128 quti tamaki mahsulotlarining noqonuniy aylanmasiga chek qo‘ygan.
Masalan, yaqinda Toshkent shahri Mirobod tumanida qiymati 4 milliard so‘mlik noqonuniy tamaki mahsulotlari ushlab qolindi. Maʼlum bo‘lishicha, huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlari hududdagi xonadonlardan birida kontrabanda yo‘li bilan respublikaga olib kirilgan tamaki mahsulotlari saqlanayotganini aniqlagan. Hisob-kitoblarga ko‘ra, u yerda 144 xil turdagi 228 ming 144 quti sigaretlar bo‘lgan.
“Shuncha tamaki mahsulotlari ichki bozorga chiqib ketganida, davlat byudjetiga 2 milliard 528 million so‘m miqdorida zarar yetkazilgan bo‘lardi”, – deya “Daryo”ga maʼlum qildi Davlat bojxona qo‘mitasi. Hozirda mazkur holat yuzasidan tergovga qadar tekshiruv olib borilmoqda.
Tamaki mahsulotlarini mamlakatga noqonuniy yo‘llar bilan olib o‘tishga bo‘lgan harakatlar ko‘p uchramoqda. Muammo o‘choqlari asosan, bojxona nazorati o‘rnatilmagan chegaradosh hududlar hisoblanadi. Masalan, Farg‘ona viloyatida chegaralar juda ham murakkabligi bois, u yerlarda bojxona nazorati o‘rnatilmagan aylanma yo‘llar mavjud. O‘sha yo‘llar orqali tamaki mahsulotlarini yashirin tarzda olib kirishga urinishlar ko‘p uchraydi. Aynan temiryo‘l, avtotransport yoki piyodalar harakatlanadigan chegara-bojxona postlarida bunday tovarlarni to‘g‘ridan to‘g‘ri noqonuniy ravishda olib o‘tishga urinishlar juda kam bo‘ladi. Yaʼni noqonuniy ishlaydigan “tadbirkorlar” bu darajadagi tavakkalga qo‘l urmaydi. Chunki ular bojxona postlarida yashirincha olib o‘tilayotgan tamaki mahsulotlarini fosh etish osonligini bilishadi.
Tamaki mahsulotlarini chegaradan noqonuniy olib o‘tishning bir qancha usullari aniqlangan. Eng ko‘p tarqalgan va katta qismini tashkil etadigan usul – chegaradosh va simto‘siqlar o‘rnatilgan hududlardan yashirincha olib o‘tilishidir. Shu bilan birga, qishloqlar ichidan oqib o‘tadigan transchegaraviy soy va kanallar orqali, yengil avtomobillar yoki aeroportlarda qo‘l yuki hamda bagajlarda olib o‘tishga urinish holatlari ham ko‘p uchraydi.
Muammo chindan jiddiy. Uni bartaraf etish murakkab jarayon. Buning uchun noqonuniy harakatlar sodir etilishining sabablari, muammoning ildizlari chuqur tahlil qilinishi kerak. Faqatgina chegara qo‘shinlari yoki bojxona xizmati faolligi muammoni to‘liq yechim topishiga olib kelmaydi. Mutaxassislar jarayonda jamoatchilik nazorati juda muhim ahamiyatga egaligini takrorlab keladi.
Izoh (0)